Morgunblaðið - 11.12.1988, Síða 44

44 D MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. DESEMBER 1988 . : L -4
:■
ÍSLANDS/EVINTYRI
HIMMLERS
„Hvað vilja
i_josmynu/ öteian jonsson
þeir fynr snuð sinn?“
Úlfar Þórðarson
læknir t.v. og Logi
Einarsson
hæstaréttardómari í
Berlín, þar sem þeir
kepptu í sundknattleik á
Ólympíuleikunum 1936.
Ulfar hóf stuttu síðar
framhaldsnám í
augnlækningum í Berlín
og uppgötvaði þá, að
menn á ólíklegustu
stöðum höfðu tekið að sér
að styrkja hann til náms.
Úrnýrri bók
Þórs Whiteheads
í ÍSLANDSÆVINTÝRI
Himmlers eftir Þór Whitehead
kemur mjög við sögu
ævintýramaðurinn Paul
Burkert, sem gerðist erindreki
Himmlers á íslandi og hafðist
hér margt furðulegt að á
árunum 1935—37. Á
Olympíuleikunum í Berlín 1936
var Heinrich Himmler,
yfirmaður SS og þýsku
lögreglunnar, einn
aðalgestgjafi íslenska
Ólympíuflokksins og gerði
hann SS-foringjann Burkert að
leiðsögumanni íslendinganna.
Var þetta einn liður í
margvíslegum tilraunum þessa
viðsjála nasistaforingja til að
stofiia til tengsla við
íslendinga, þ. á m. Hermann
Jónasson forsætisráðherra, og
ná ítökum á íslandi, svo sem
lýst er í bók Þórs.
I garðveislu fyrir íslensku
Ólympíufarana í Berlín gaf
Burkert sig á tal við Ulfar
Þórðarson, sem þá hafði
nýlokið læknisfræðiprófi. Kom
það fram í samtali Burkerts við
Ulfar, að íslenskir Iæknar
fengju ekki aðgang að þýskum
háskólasjúkrahúsum til
framhaldsnáms, þótt þeir
fegnir vildu nema þar án tillits
til afstöðu þeirra til nasisma,
sem Úlfar sjálfúr aðhylltist
aldrei. Meðan á samtali þeirra
stóð, ritaði Burkert ýmislegt
eftir Úlfari um þetta mál í
vasabók sína, en til að ryðja
burt tálmum, sem stóðu í vegi
fyrir framhaldsnámi íslenskra
lækna í Þýskalandi (þ.e.
inngöngutakmörkunum þýskra
sjúkrahúsa og gjaldeyrisskorti
íslenskra lækna), taldi Úlfar
ekki duga minna til en tvöfalt
kraftaverk. „Sie werden von
-*mir hören“, þér heyrið frá _
mér, sagði svartliðinn við Úlfar
um leið og hann kvaddi hann í
garðveislunni. Framhaldið er
að nokkru rakið í
bókarkaflanum, sem hér fer á
eftir og einkum er byggður á
frásögn hins góðkunna
augnlæknis.
Ulfar Þórðar-
son, læknir-
inn ungi, var
snúinn heim
úr Ólympíu-
förinni. Er
hann hafði
dvalist í
Reykjavík í þtjá daga, hringdi Nlels
Dungal háskólarektor í hann og
sagði honum óvænt tíðindi. Bréí
hefði borist frá Paul Burkert: Sex
læknum stæði til boða framhalds-
nám í Þýskalan'di, og: sjálfur gæti
Úlfar hafið nám í augnlækningum
á sjúkrahúsi Berlínarháskólans,
sem var ein fremsta stofnun í heimi
í þeirri grein. Úlfar vissi ekki hvað-
an á sig stóð veðrið. Svartliðinn,
sem hann hafði hitt í Berlín, hafði
horfið úr huga hans jafnskjótt og
þeir kvöddust, og leiðir þeirra ekki
legið saman aftur. Hann hafði með
öllu gleymt nafni Burkerts, hafði
tæpast tekið eftir því, og taldi sam-
tal þeirra sem hvert annað veislu-
hjal. Hann minntist þess nú að hafa
sagt Burkert, að hugúr feinrr stæði
til augnlækninga og sjúkrahúsið í
Berlín væri því óskastaður sinn.
Nú hafði tvöfalt kraftaverk gerst!
Launað starf í þessu víðfræga
sjúkrahúsi beið hans frá og með
1. október 1936, og fimm öðrum
mönnum var heitið ámóta kjör-
um.... Svartliðinn hafði sagt, að
hann ætlaði að láta frá sér heyra.
Það hafði hann svo sannarlega stað-
ið við.
Úlfar hugsaði sig ekki tvisvar
um, áður en hann tók boðinu frá
Berlín. Með honum sigldi utan ann-
ar nýútskrifaður læknir, Bjarni
Jónsson, sem Níels Dungal hafði
gefið kost á að nema skurðlækning-
ar í kunnu háskólasjúkrahúsi í
Hamborg.
í Berlín áttu þeir félagar stefnu-
mót við velgjörðarmann sinn, Burk-
ert, á kvisti hans í Linkstrasse.
Hann rabbaði við þá, sýndi þeim
myndir og bækur. Úlfari er það
einnig minnisstætt frá þessari
heimsókn, að trékössum var staflað
með veggjum á skrifstofunni. Hafði
hann einhverja hugmynd um, að
þar væru geymd steina- eða jarð-
Eftir Ólympíuleikana í Berlín
dvöldust íslensku keppendurnir og
forystumenn
íþróttahreyfingarinnar um hríð í
Þýskalandi sem gestir Himmlers,
sem einnig sá hluta
Ólympíuflokksins fyrir fari í
liðsflutningabílum SS til
Hamborgar, en þaðan var siglt til
íslands. Hér eru Islendingarnir
komnir til Hamborgar og einn
bílstjórinn klæddur í fullan skrúða
SS-manna heldur á íslenska
fánanum.
efnasýni, sem Safn norðurheim-
skautsfræða [stofnun, sem Burkert
setti upp í Berlín í tengslum við
Himmler] hefði dregið að sér til
rannsókna....
Burkert hafði orð á því við Úlf-
ar, að hann vildi gjaman sýna hon-
um, hvert hann ætti að sækja mán-
aðarlaun sín, og kynna hann fyrir
manninum, sem þau greiddi. Mæltu
þeir sér því aftur mót og Burkert
leiddi Úlfar um götur í miðborg-
inni, sem hann þekkti ekki. Þar
blasti senn við höll mikil og fögur,
þar sem vopnaðir svartliðar stóðu
á verði. Burkert gekk rakleitt til
Ljósmynd/Stefán Jónsson
íslenski
Ólympíuflokkurinn,
sem Heinrich Himmler
baráhöndum sér 1936.
SS-foringinn í miðið er
Paul Burkert, erindreki
Himmlers á íslandi, sem
veitti íslensku Ólympíu-
förunum leiðsögn í
Þýskalandi og stofnaði
þá til stuttra en minnis-
stæðra kynna við Úlfar
Þórðarson lækni. Fyrir
framan Burkert t.v. er
Benedikt G. Waage, for-
seti íþróttasambands ís-
lands, en t.h. Lutz Koch,
þýskur íþróttablaðamað-
ur og fulltrúi íslendinga
gagnvart Ólympíunefnd-
inni í Berlín. Dr. Björn
Björnsson fararstjóri
stendur við hlið Kochs.

4