Morgunblaðið - 12.02.1989, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. FEBRUAR 1989
11'>
mikið og leiti samráðs hjá mörgum
þannig að hann fylgist vel með hvað
sé að gerast í því landi sem hann
stýrir. Auk þess sé hann vel heima
í málaflokkum fagráðuneytanna og
njóti þar þeirrar reynslu að hafa
setið sem ráðherra í sjávarútvegs-
ráðuneyti, landbúnaðarráðuneyti,
samgönguráðuneyti, dóms- og
kirkjumálaráðuneyti og utanríkis-
ráðuneyti. Hann hafi því einn ráð-
herranna þá yfirsýn sem forsætis-
ráðherra sé nauðsynlegt að hafa.
Kratar og framsóknarmenn klifa
talsvert á þessum eiginleikum
Steingríms og bera sarhan við ríkis-
stjórnarreynslu fýrrverandi forsæt-
isráðherra, Þorsteins Pálssonar, sem
var íjármálaráðherra um skeið, áður
en hann myndaði ríkisstjórn sína.
Þetta segja þeir hafa háð Þorsteini,
jafnframt því sem þeir fullyrða að
verkstjóm hans í ríkisstjóm hafi
einkum verið af flokkslegum toga.
Steingrímur komi oft fram sem
sáttasemjari og reyni að miðla mál-
um, þegar flokkarnir þrír takist á
um stefnu í ákveðrium málum, en
fullyrt er að það hafi Þorsteinn ekki
gert, heldur haldið sjónarmiðum
Sjálfstæðisflokksins til streitu.
Þorsteinn verkstýrði
afheilindum
Samráðherrar Þorsteins úr Sjálf-
stæðisflokknum segja á hinn bóginn
að Þorsteinn hafi lagt sig fram um
að sætta sjónarmið á milli flokkanna
og hafi það iðulega kostað hann
átök og erfiðleika í þingflokki sjálf-
stæðismanna. Hann hafi auðvitað
sem formaður Sjálfstæðisflokksins
lýst skoðunum sjálfstæðismanna, en
það breyti ekki því að hann hafi lagt
sig mjög fram um málamiðlun. Verk-
stjóm hans hafi byggst á heiðarleika
og heilindum og málefnalegri af-
stöðu, en ekki því að spila á tilfinn-
ingar manna. Orð hafi staðið, þegar
þau komu frá Þorsteini.
A-flokkunum kappsmál
að þetta gangi
sjálf, þar sem það sé í raun aðeins
einn málaflokkur sem hún vilji beij-
ast fyrir — húsnæðismálin. Þar sé
Jóhanna svo föst fyrir og ákveðin
hvað varðar ijárveitingar til bygg-
ingarsjóðanna að flestum samráð-
herrum hennar standi stuggur af.
Þeir hafa það í flimtingum að til
þess að fá hennar samþykki fyrir
nánast hveiju sem er, sé eina leiðin
að tillagan feli einnig í sér einhveija
fjárveitingu til húsnæðismála. Al-
þýðubandalagsmenn eru sammála
krötum í þeim efnum að Jóhanna
vilji beina öllum sínum starfskröftum
að húsnæðismálum, en það eru fram-
sóknarmenn ekki. Þeir telja Jóhönnu
vilja nánara samstarf og samráð við
aðra .í ríkisstjórn, og þá einkum
flokksbróður sinn, Jón Baldvin. Hún
komist einfaldlega ekki að, þar sem
það sé Jón Sigurðsson en ekki Jó-
hanna sem komi fram í ríkisstjórnar-
samstárfinu sem varaformaður Al-
þýðuflokksins. Framsóknarmenn eru
jafnframt þeirrar skoðunar að mál-
efnalegur ágreiningur sé talsvert
djúpstæður á milli þeirra Jóns Bald-
vins og Jóns Sigurðssonar. Telja
þeir hann vera meiri en þeir nafnar
vilja vera láta.
Kratamir telja að hið sama gildi
um formann og varaformann Fram-
sóknarflokksins. Það hafi kastast
alvarlega í kekki á milli þeirra nú
síðustu vikumar þegar gengisstefn-
an var mörkuð. Halldór sé og hafi
verið eini ákveðni talsmaður þess
að gengið yrði fellt til muna, en
kratar eigna sér heiðurinn af því að
hafa sannfært Steingrím um að í
þeirri leið fælist ekki sú lækning sem
leitað væri að. Hann hafi því þurft
að takast á við varaformann sinn,
sjávarútvegsráðherrann, sem hafi
ekki verið á þeim buxunum að semja
um neitt undir 10% gengisfellingu,
með hagsmunaaðila sjávarútvegsins
beinlínis á bakinu. Steingrímur hafi
þurft að taka á honum stóra sínum
til þess að tala um fyrir Halldóri,
sem sé alveg einstaklega fastur fyr-
ir og fýlginn sér. Einn ráðherranna
orðaði það þannig að Halldór ætti
það til að setja hausinn undir sig
og æða beint áfram, þegar hann
væri sannfærður um réttmæti eigin
skoðana. Þessa hafi ekki bara gætt
í gengismálum, heldur ekki síður í
hvalamálinu. Þar sé Halldór svo fast-
ur fyrir, að honum verði með engu
móti haggað, en Steingrímur vilji
sýna meiri sveigjanleika þar. Hann
láti þó Halldór einráðan um ferðina
í þeim málum, enn sem komið er.
Samst'arf þeirra Steingríms og Hall-
dórs er þó talið mjög náið og þeir
eru sagðir eiga á milli sín það sem
aðrir formenn og varaformenn
stjórnarflokkanna geti ekki státað
af — gagnkvæmt traust og algjör
heilindi. Þetta er ekki bara mat
framsóknarmanna sjálfra.
Þriðji framsóknarráðherrann í
ríkisstjórninni, Guðmundur Bjarna-
( son heilbrigðisráðherra, þykir heldur
atkvæðalítill í stjórninni, en það er
sagt um hann eins og fagráðherrana
Jóhönnu Sigurðardóttur, Svavar
Gestsson og Steingrím J. Sigfússon
að eðli málsins samkvæmt hljóti
starfskraftar þeirra einkum að bein-
ast að eigin málaflokkum, en stefnu-
mótun og ákvarðanataka almennt
heyri fremur hinum ráðherrunum
til. Auk þess er Svavar Gestsson
sagður vera hæstánægður að geta
leitt hjá sér að mestu leyti efnahags-
þras, sem hann hafi fengið meira
en nóg af í ríkisstjórnum þeirra Ólafs
heitins Jóhannessonar og dr. Gunn-
ars heitins Thoroddsen. Hann taki
.því með þökkum að fá að sinna
menningu, menntamálum og listum
og þurfa ekki að vera í eldlínunni.
Jón Sig. þungavigtarmaður
í stjórninni
Það kann að koma þeim á óvart
sem lítt þekkja til innra starfs ríkis-
stjórnarinnar mat samráðherra Jóns
Sigurðssonar, að hann hafi að und-
anförnu verið ráðandi afl þessarar
stjórnar. Hann hafi einatt verið „einn
á móti öllum“ í ríkisstjórn, en samt
sem áður staðið með pálmann í hönd-
unum að loknum rimmum. Að vísu
er hann sagður hafa haft stuðning
formanns síns Jóns Baldvins, en þó
ekki nema hálfvolgan. Það sætir
kannski enn meiri furðu hversu mik-
il áhrif viðskiptaráðheri'S. hefur í
ríkisstjórn, þegar litið er til þess að
hann á alls ekki stuðning alls þing-
flokks Alþýðuflokksins vísan, því
ákveðnir þingmenn krata gefa hon-
um svipaða einkunn og framsóknar-
menn og telja hann vera mikinn tals-
mann fijálshyggju. Samráðherrum
Jóns er misljúft að viðurkenna það
hversu mikil áhrif hans eru innan
ríkisstjómarinnar í stefnumarkandi
málum, og sjálfur er hann manna
þöglastur um eigin landvinninga.
Framsóknarmenn hafa mest horn í
síðu Jóns í þessari ríkisstjórn, hvort
sem þeir era utan ríkisstjórnarinnar
eða ekki. Raunar telja þeir hann einn
„versta frjálshyggjupostula" sem
þeir hafa nokkra sinni komist í tæri
við, en rétt er að geta þess að þetta
era ekki sjónarmið Halldórs Ás-
grímssonar.
Jón er sá ráðherranna sem mest
mótaði síðustu ráðstafanir sem ríkis-
stjórnin ákvað að grípa til í efna-
hags-, vaxta- og peningamálum.
Raunar samdi hann stefnuyfirlýs-
ingu þá sem forsætisráðherra flutti
á þingi sl. mánudag, og þá þótti
mörgum framsóknarmanninum nóg
um og sömu sögu mun vera að segja
um Steingrím Hermannsson forsæt-
isráðherra, sem hafí ekki verið
beinlínis heillaður af þeim texta sem
viðskiptaráðherra lagði honum til
um stefnu ríkisstjórnarinnar í
vaxta-, peninga- og gengismálum.
Umsagnir samráðherra Jóns um
hann eru á þann veg að hann sé
feiknalega duglegur, talnaglöggur,
gáfaður vinnuhestur, sem undirbúi
hvert mál á þann veg, að málflutn-
ingurinn sé nánast óhrekjanlegur.
Hann hafi því iðulega betur, vegna
þess að undirbúningur hans sé betri
en þeirra sem ekki eru honum sam-
mála. Þetta hafi komið hvað gleggst
í ljós, þegar tekist var á um stefn-
una í vaxta- og peningamálum.
Hann hafi verið fastur fyrir sem
klettur og haft betur í glímu sinni
við vin sinn og samstarfsmann um
margra ára skeið, Halldór Ásgríms-
son. _
Steingrímur óumdeildur
foringi stjórnarinnar
Þrátt fyrir styrka stöðu Jóns Sig-
urðssonar í þessari ríkisstjórn og
mikil áhrif, er ekki nema einn for-
ingi í þessari ríkisstjórn. Öll ríkis-
stjórnin er sammála um það. Það
er að sjálfsögðu verkstjórinn sjálfur,
Steingrímur. Honum er hrósað fyrir
röggsama verkstjórn og óhemju
dugnað. Kratar og alþýðubandalags-
menn telja að Steingrímur hafi vax-
ið sem stjórnmálamaður og náð mjög
góðum tökum á því starfi sem hann
sinnir núna, enda grínast þeir góð-
látlega með það sín á milli að þetta
sé nú og hafi líklega alltaf verið
„draumadjobbið hans Denna“.
Steingrímur fær þá umsögn samráð-
herra sinna að verkstjórn hans sé
yfir flokkapólitík hafin, og það
kunna kratar og alþýðubandalags-
menn að meta. Þeir segja Steingrím
hafa svo mikið sjálfsöryggi sem
formaður Framsóknarflokksins og
mikið traust framsóknarmanna að
hann komist upp með að stjórna á
staðnum, en bera svo kannski
ákvarðanir sínar undir þingflokk
sinn eftir á. Einn sagði meira að
segja að hann kynnti þær bara.
Það er ljóst að formenn A-flokk-
anna eru mjög ánægðir með for-
mannaklúbbinn og það nána samráð
sem forsætisráðherra hefur við þá.
Jafnframt era ráðherrar almennt
ánægðir með óformlega fundi ráð-
herranna, sem Steingrímur hefur
beitt sér fyrir að haldnir væra í
Ráðherrabústaðnum við Tjarnar-
götu. Þetta era nefndir eldhúsfund-
ir. Þeir era mjög óformlegir og menn
tala opinskátt út um hlutina, án
þess að vera bundnir af formleika
hefðbundinna ríkisstjórnarfunda og
án þess að eiga það yfir höfði séf
að hvert orð og hver skoðanaskipti
séu skráð í fundargerðabók ríkis-
stjórnarinnar, því á þessum fundum
er enginn fundarritari. Samráðherr-
ar Steingríms segja jafnframt að
hann hafi mikil sambönd út um allt
þjóðfélagið og hann nýti sér þau
Ráðherrar Framsóknarflokksins
segjast finna fyrir því að það sé
mjög ákveðinn vilji fyrir hendi hjá
A-flokkunum að láta þetta stjórnar-
samstarf halda og heppnast. Þeim
sé það mikið kappsmál að leikurinn
frá því 1978 til 1979 endurtaki sig
ekki, en þá hrökklaðist stjórnin frá
eftir einungis 13 mánaða setu.
Framsóknarmenn segja að Alþýðu-
bandalagið hafi í þessu skyni slakað
á ýmsum kröfum, svo sem kröfum
í gengismálum. Þá hafa framsóknar-
menn það tromp uppi í erminni, að
þeir telja sig vera reiðubúna í kosn-
ingar ef svo ber undir, en slíkt hið
sama verði ekki sagt um Alþýðu-
flokk og Alþýðubandalag.
Meirihluti ríkisstjómarinnar telur
að ef ekki komi til meiriháttar
skakkafalla þá eigi þessi ríkisstjórn
að geta setið út þetta kjörtímabil.
Ákveðnir ráðherrar segja samt sem
áður að í dag sé einungis ástæða til
hóflegrar bjartsýni. Margir þættir
séu óráðnir og mikil óvissa ríki um
þá. Engu sé hægt að spá um hvern-
ig kjarasamningar komi til með að
verða. Það er einkum hræðsla innan
stjórnarinnar við það hvernig samn-
ingar ríkisins við opinbera starfs-
menn og þá einkum BHMR verði.
Þá er bent á að fískverð hafi ekki
verið ákveðið, sjávarútvegsfyrirtæki
landsins séu mjög veik, og ekkert
liggi fyrir hvort þær ráðstafanir, sem
ákveðnar vora fyrir tæpri viku, komi
til með að nægja. Ein forsenda þess
að sjávarútvegurinn rétti við, sé sú
að ráðstafanir þær sem ákveðnar
voru varðandi Atvinnutryggingar-
sjóð fái staðist. Það komi ekki á
daginn fyrr en eftir tvo til þijá mán-
uði, hvort þær ráðstafanir í gengis-
og verðlagsmálum, sem ákveðnar
vora, komi til með að nægja. Ef svo
reynist ekki sé næsta öraggt að
Halldór Ásgrimsson muni tvíefldur
beija í borðið og knýja fram meiri
gengisfellingu. Era ákveðnir ráð-
herrar efins um að ríkisstjórnin
myndi þola annað efnahagspakka-
tímabil eftir svo skamman tíma.
Tóri stjórnin á annað borð fram í
maí, án þess að til meiriháttar áfalla
komi, má allt eins spá henni setu
til ársins 1991.
Afbrýðisemi út í formannaklúbb stjómarinnar. Olafur Ragnar hallur undir krata