Morgunblaðið - 12.02.1989, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. FEBRÚAR 1989

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
BjörnJóhannsson,
ÁrniJörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst IngiJónsson.
BaldvinJónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 70 kr. eintakið.
Verndun
fískstofnanna
Tvennt skiptir okkur ís-
lendinga mestu máli:
að vernda tungu okkar og
menningu og vernda fisk-
stofnana. Árangursrík vernd
á þessum tveimur sviðum
ræður úrslitum um framtíð
þjóðarinnar.
Fiskifræðingar hafa unn-
ið merkilegt starf á undan-
förnum áratugum við 9-ð
upplýsa þjóðina um nauðsyn
þess að vernda fiskstofnana
og um þær hættur, sem þar
eru á ferð. Yfírleitt hafa
þeir notið öflugs stuðnings
stjórnmálamanna í þessu
upplýsingastarfi svo og al-
mennings. Samtök útgerð-
armanna og -sjómanna hafa
einnig lagt sinn skerf af
mörkum og sjómennimir
sjálfír, ekki sízt.
Þess vegna kemur það
mjög á óvart, að nú skuli
upplýst, að við höfum verið
að selja ýsu í gámum, sem
er svo smá, að staðhæft er,
að hún verði ekki veidd með
löglegum veiðarfærum. Jak-
ob Jakobsson, forstjóri Haf-
rannsóknastofnunar, segir,
að ólíklegt sé, að spádómar
fiskifræðinga um aukna
ýsuveiði á næstu ámm
standist, ef mikið hafi verið
um það, að menn hafi veitt
ýsu, sem sé svipuð að stærð
og síld. Jón B. Jónasson,
skrifstofustjóri í sjávarút-
vegsráðuneytinu, segir, að
„menn virðast hafa lagt sig
eftir því að veiða smáýsu og
skammsýni þeirra , kemur
okkur á óvart“. Skrifstofu-
stjórinn í sjávarútvegsráðu-
neytinu sagði ennfremur í
samtali við Morgunblaðið í
gær, að fylgzt hafi verið
með útflutningi á smáýsu í
Bretlandi um skeið, en að
þessar veiðar hafi ábyggi-
lega verið stundaðar lengi.
Skýringar sjómanna í
Vestmannaeyjum kom m.a.
fram í eftirfarandi ummæl-
um Hilmars Rósmundsson-
ar, formanns Útvegsbænda-
félags Vestmannaeyja, en
hann sagði í samtali við
Morgunblaðið í gær: „Skip-
stjórarnir mótmæla því, að
þeir hafi notað klæddar
vörpur. Þeir viðurkenna hins
vegar að hafa flutt út undir-
málsfisk, enda eru þeir
skyldugir til að koma með
allan físk að landi. Þegar
mikill fískur kemur í trollið
geta möskvarnir lokast og
þá kemst smáfiskurinn ekki
út úr því aftur.“
Hér er um slíkt stórmál
að ræða, að úr því verður
að fást skorið, hvað hefur
gerzt. Hafa þessar veiðar
verið stundaðar af ásettu
ráði eða dugar lögleg
möskvastærð ekki til þess,
að smáfiskurinn sleppi? Ef
um ásetning er að ræða
verður að taka hart á því.
Ef skýringin er önnur verður
að bregðast við því með við-
eigandi hætti.
Verndun fiskstofnanna er
hagsmunamál allrar þjóðar-
innar. Ef okkur mistekst að
vernda þá, verða afleiðing-
arnar hrikalegar.
Niður-
greiðsla á
raforku
Ríkisstjórnin tilkynnti sl.
haust, að hún mundi
beita sér fyrir lækkun á
orkukostnaði fískvinnslu-
stöðva. Nú er komið í ljós,
að það á að gera með niður-
greiðslu á raforku úr ríkis-
sjóði, sem rekinn hefur verið
með stórfelldum halla und-
anfarin ár! Hvers konar vit-
leysa er þetta?
Trúa ráðherrarnir því, að
það leysi einhvern vanda að
setja fískvinnsluna á fram-
færi ríkissjóðs, sem rekin er
með milljarðahalla?! Er þetta
sú efnahagsstefna, sem þeir
Steingrímur Hermannsson,
Halldór Ásgrímsson, Jón
Baldvin Hannibalsson og
Jón Sigurðsson vilja reka?
ÞEGAR ÞEIR
• félagar, asninn
og Sansjó Pansa,
duttu ofan í djúpa og
niðdimma sprungu,
þakkaði Sansjó guði
fyrir að hann var við
sannkaþólska heilsu. En Sansjó
„skildi aldrei við asnann sinn, og
asninn ekki við hann“. Og svo kem-
ur lýsingin á íslenzkum þjóðmálum
samtímans í djúpristum hugleiðing-
um Cervantes um íslenzkt efna-
hagsbasl: „Þegar þeir höfðu nú
eytt nóttinni við eymdarlegt kvart
og kvein, þá rann upp dagur og
Sansjó sá, við birtuna og ljómann,
að það yrði alveg ógerlegt að kom-
ast úr sjálfheldunni hjálparlaust,
svo hann fór að kveina og kalla til
að athuga hvort nokkur heyrði, en
köllin voru sem orð hrópandans í
eyðimörkinni, enda enginn nálægur
sem gæti heyrt og hann áleit sig
þá vera dauðans mat. Asninn lá
afvelta og Sansjó hjálpaði honum
að rísa á fætur, en hann stóð varla
uppréttur. Sansjó sótti í malpokann,
sem hafði hlotið sömu örlög við
fallið, brauðbita til að gefa asnanum
sem tók með áfergju við brauð-
matnum; og Sansjó mælti við asn-
ann einsog hann skildi:
Brauðið er allra meina bót.“
Niðurstaðan: Vertu velkomin,
ógæfa, er þú ríður við einteyming!
Mér virðist Steingrímur Her-
mannsson einfaldlega
reyna að koma því til
skila með talinu um
þjóðargjaldþrot að við
lifum um efni fram
og ættum að reyna
að draga úr hömlulitl-
um erlendum lántökum sem fara
að miklu leyti í daglega eyðslu. Og
það er rétt hjá honum, á sama hátt
og það er rétt hjá Eyjólfi Konráð
að það er erfitt að koma miklum
boðskap til skila við asna sem ligg-
ur orðlaus og afvelta í niðdimmri
sprungu einsog þær gerast verstar
á pólitískum fjallvegum samtímans.
Hitt er svo rangt að við blasi
þjóðargjaldþrot þótt eitthvað skorti
á að eyðslusamir stjómmálajálkar
hafí nóg í ríkiskassanum til að
moða úr í fyrirgreiðslustrefí sínu.
Þeir hafa hvort eð er aldrei nóg!
En ekki er víst það verði ávallt vin-
sælt verkefni erlendra fjármagns-
eigenda að lána eyðslusömum ís-
lendingum. Auk þess er það einnig
rangt að asninn sé afvelta, en þó
einkum að hann sé orðlaus, þvi hér
heyrir enginn í öðrum sökum blað-
urs og hávaða, ekki sízt í þessum
síendurteknu sjónvarpsþáttum um
efnahagsþjark og öfugan höfuðstól
ríkisins. Þeir brenna margir í skinn-
inu að setjast í slíkan stól; en mað-
ur er farinn að forðast þessa um-
ræðuþætti einsog hundamir í Borg-
• arfírði sinn daglega skammt af laxi
um háveiðitímann, en þá hurfu þeir
af bæjunum til að losna við laxinn.
Annars hefur ekkert breytzt í
raun og veru. Það var þrasað um
bátagjaldeyri þegar ég var ungur.
Og enn er harkað í hallæri. Einsog
á sjötta áratugnum. Þá vora efna-
hagshnútar leystir með því að hnýta
nýja. í stað þess að leysa hnútana
einsog síðar varð, 1959. Þá hófst
blómaskeið viðreisnar með dvínandi
afskiptum ríkisins af einstaklingum
og afkomu fyrirtækja.
4NEI, GJALDÞROTIÐ,
• hið sanna gjaldþrot, er alvar-
legra en það sem Steingrímur
magnaði einsog draug á þetta blás-
aklausa fólk sem alltaf lætur taka
sig í rúminu. Þetta eina sanna gjald-
þrot er dómgreindarleysið sem alls
staðar blasir við; afvegaleiðandi og
eitraður mannjöfnuður sem hefur
fylgt þjóðinni frá fomu fari; gjald-
þrot jafnvægis og réttra hlutfalla í
jafnvægislausu fjölmiðlaþjóðfélagi
líðandi stundar. Og þá ekki sízt
yfirvofandi gjaldþrot íslenzkrar
menningar; íslenzkrar tungu. Að
því gjaldþroti ættum við að huga,
þótt ekki væri nema andartak.
Við verðum ekki sérstök né
merkileg þjóð deginum lengur en
þessir þættir í samfélagi okkar era
við sæmilega heilsu.
M.
(meira næsta sunnudag)
HELGI
spjall
Iumræðum manna á meðal um
stjómmál líðandi stundar verður
þess æ meira vart að ekki er
aðeins staldrað við það sem er
gert heldur miklu frekar hitt
hvernig að málum er staðið af
hálfu þeirra sem í landsstjóm-
inni sitja. Mörgum er meira en nóg boðið,
þegar rætt er um framgöngu einstakra
stjómmálamanna. Finnst jafnvel orðið nið-
urlægjandi að ræða um það sem efst er á
baugi á hveijum tíma.
Á þriðjudag var Kristján Albertsson rit-
höfundur og menningarfrömuður borinn
til grafar frá Dómkirkjunni í Reykjavík.
Bautasteinn hans sem rithöfundar er ævi-
saga Hannesar Hafsteins í þremur bindum,
sem fyrst kom út í upphafí sjöunda áratug-
arins, um þær mundir sem hundrað ár
vora liðin frá fæðingu Hannesar. í eftir-
mála bókanna segir Kristján Albertsson
frá því að hann hafí tekið að sér að skrifa
ævisögu Hannesar Hafsteins árið 1958,
þegar hann var orðinn rúmlega sextugur,
fyrir tilmæli manna í bókmenntaráði Al-
menna bókafélagsins og í eftirmálanum
segir einnig:
„Sagan er eða á að vera, eins og Cicero
kemst að orði, magistra vitae — kennari
lífsins — en um ekkert á það fremur við
en sögu þeirra forvígismanna, sem fremst-
ir vora að atgervi og öllu manngildi og
mestu fengu afrekað. Hverri þjóð vex
máttur og reisn, sjálfstraust og virðing
fyrir þjóðemi sínu með hveiju mikilmenni
sem hún eignast, og ekki aðeins meðan
þeirra nýtur við, heldur svo lengi sem hún
hirðir að vita sögu sína. En að því er oss
Islendinga varðar, ríður sérstaklega á að
vér festum oss í minni fordæmi þeirra þjóð-
foringja, sem auk vitsmuna og krafts höfðu
til að bera fegurstan drengskap og mesta
tiginmennsku í öllum skiptum sínum við
heiminn. Því fátt hefur verið erfiðara að
þola í nýrri sögu lands vors en ýmiskonar
algert siðleysi í pólitískri baráttu. Þjóð
Jóns Sigurðssonar og Hannesar Hafsteins
hefði mátt meira læra af fordæmi þeirra
beggja.“
I þessum orðum Kristjáns Albertssonar
felst mikill sannleikur og þau hljóta að
vera okkur umhugsunarefni nú á tímum
þegar upplausn frekar en festa einkennir
stjórnmálastarfið, ef litið er á landsstjóm-
ina. Það verður æ sjaldgæfara að stjóm-
málamenn sameini hvort tveggja eins og
Hannes Hafstein gerði á sínum tíma,
traustar menningarlegar rætur og það inn-
sæi inn í þjóðarsálina, sem þær veita.
Atvinnustjómmálamenn samtímans leggja
þeim mun meiri áherslu á fyrirgreiðsluna.
Háleitar hugsjónir, sem halda verður á
loft vilji menn stuðla að reisn þjóða og
einstaklinga, hafa á sinn hátt vikið fyrir
deilum um dægurmál, hversdagslegri dæg-
urbaráttu sem er eins og brauðstritið sjálft.
Það er ekki nándar nærri nógu mikið gert
til þess að leiða stjórnmálaumræður inn á
aðrar brautir.
Deilurnar sem bókin um Hannes Haf-
stein vakti á sínum tíma áttu rætur að
rekja til þess sem við þekkjum enn í dag,
að tilfinningar era oft heitar vegna löngu
liðinna atburða. Þegar Kristján ritaði bók
sína var um hálf öld liðin frá því að stjóm-
málabarátta var hvað áköfust í kringum
Hannes Hafstein og því ekki óeðlilegt, að
ýmsir teldu margt af því, sem þá gerðist
óuppgert, svo sem eins og nú á tímum,
þegar rætt er um hlut manna í atburðum
er tengjast síðari heimsstyijöldinni og
mótun utanríkisstefnunnar í lok fimmta
áratugarins með aðildinni að Atlantshafs-
bandalaginu. Þurfum við ekki annað en
minna á Tangen-málið svonefnda til að fá
dæmi úr samtímanum.
í eftirmála bókanna um Hannes Haf-
stein víkur Kristján Albertsson að deilun-
um sem fyrstu bindin ollu og segir m.a.:
„Þorri íslendinga, sem kominn er til
vits og ára, veit hvar í flokk feður þeirra
eða afar höfðu skipað sér þegar deilur þær
esci HAúsam si fmDAaTjuMuajHIM . -
MUlvu UDLiAl/lt/ ouiNlN UIjAvjU
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 11. febrúar
stóðu sem skýrir frá í þessu riti. Margir
kunna því mjög illa að fram komi í sagna-
ritun, að feður þeirra eða afar hafí ef til
vill ekki æfinlega haft rétt fyrir sér, eða
komið vel fram — og skal því ekki neitað
að slíkt sé mannlegt, svo margur sem átt
hefur góðan föður, eða elskulegan afa, sem
í elli virtist alla tíð hafa verið vænsti og
vitrasti maður.“
Þeim sem þetta ritar er kunnugt um
bestu menn sem nú era gengnir er gátu
aldrei fyrirgefið Kristjáni Albertssyni rit-
verkið um Hannes Hafstein. Þeim fækkar
nú óðum, sem bera svo heitar tilfínningar
í bijósti vegna stjómmálabaráttunnar á
fyrstu áratugum aldarinnar, þegar harðast
var deilt um hvemig staðið skyldi að mál-
um gagnvart Dönum til að ná því mark-
miði, að landið hlyti fullt sjálfstæði.
ÞEGAR KRISTJÁN
1 ung-an Og Albertsson varð
ljóðið áttræður fyrir tæp-
um 12 áram var þess minnst í Reykjavíkur-
bréfí, hve oft hann lét að sér kveða hér á
síðum blaðsins. Þá var honum lýst hér sem
einum „helsta frömuði íslenskrar menning-
ar“ og um hann sagt, að hann væri „ein-
hver mesti samtalsmaður, sem nú er uppi
með íslendingum, frásagnir hans eru óvið-
jafnanlegar, tungutakið og upplifunin sér-
stæð og sjaldgæf og yfirsýnin og minnið
með eindæmum. Hann kann að segja
margt frá Matthíasi Jochumssyni og Ein-
ari Benediktssyni, tveimur vinum, sem
hann kynntist í æsku og urðu honum
ógleymanlegir, enda tindar íslenskrar
menningar á þessari öld, þó að þeir séu
óþekktir erlendis." Um leið og þessi orð
eru rifjuð upp skulu þau áréttuð með því
að segja, að sú tilfínning hafí verið næsta
furðuleg að hlýða á sr. Hjalta Guðmunds-
son minna á vináttu Kristjáns Albertsson-
ar við þessa tvo skáldjöfra í ræðunni yfír
kistu Krístjáns. Hann sannaði með lífí sínu
og starfí að einn maður tengir tvær ólíkar
aldir og enginn skyldi efast um mikilvægi
hínnar munnlegu geymdar. En Kristján
var bráðger, því að í dagbók sinni frá
1914, 20. maí, minnist Þórbergur Þórðar-
son hans þannig á ungmennafélagsfundi:
„Kristján Albertsson [þá 16 ára] flutti
ræðu af mælsku mikilli, sem honum er
lagið. Krislján er enn ungur, en andlega
þroskaður, gáfaður vel og mælskur með
afburðum. Má mikils af honum vænta með
aldrinum, ef svo stefnir sem horfír."
Kristjáni Albertssyni var annt um
íslenska tungu og komst einu sinni þannig
að orði að hefðu feður okkar flust til ís-
lands nokkur þúsund áram fyrr, með fram-
stætt og lítilhæft mál, þá væru engin
líkindi til þess, að við hefðum nokkum tíma
af eigin rammleik eignast stórfenglega
tungu og heimsgildar bókmenntir, né
nokkru sinni orðið annað og meir en til-
komuminnstu útbyggðarsmælingjar hins
hvíta heims. Og hann segir einnig að
tungan hafí orðið okkar gleði og okkar
styrkur við fábreytileg og ömurleg kjör.
Málið hafí hafíð þjóðina yfír þá vonlausu
smáþjóðamennsku, sem orðið hefði hlut-
skipti hennar með veigaminni tungu á
vörúm. Og síðan orðrétt:
„LEskan reis á legg í landi, sem var
fátækt og kúgað, en þar sem hvert fljót
og I ver hæð hafði fengið heiti, sem bar
sviplfomgöfugrar menningartungu. Fjöllin
höfða verið nefnd eins og frá öndverðu
hefði legið í lofti, að landið skyldi verða
heimkynni skáldmenntar og stórra
lífshátta. Vatnajökull, Tindastóll og Trölla-
dyngja, Glóðafeykir, Kaldþakur, Skarðs-
heiði, Skjaldbreiður og Vindheimajökull —
,gat þjóðin orðið lítil, í andlegri skilningu,
meðan hún átti þetta tungutak? Hún hélt
í nauðum sínum dauðahaldi í málið. Og
unni tungu sinni meir en nokkur önnur
þjóð.
Islendingar ortu. Við hvert fótmál í ævi
þeirra stóðu varðar og vörðubrot kvæðis
og stöku. Þeir héldu fast við hina örð-
ugustu rímlist, og ortu, oft um hlægilega
lítið, undir aldýrustu bragarháttum sem
mannlegur heili hefur getað upphugsað.
Og annar hver maður orti, barðist við að
ríma frá bemsku til elli. Hvers vegna var
öllum þessum kröftum sóað í kveðskap
um fátæklega hugsun eða lítið efni? Okkur
fínnst nú á dögum megnið af honum leir-
burður. En með því orði er ekki nema
hálfsögð saga.
Allar þjóðir hafa þörf fyrir leik og list,
til að lyfta huganum frá áhyggjum og
andlausu striti. Við gerðum hagmælsku
og orðfími að okkar leik, glímuna við
rímþrautir að okkar stóru þjóðlegu íþrótt,
bragnautn og orðnautn að daglegri list-
gleði þjóðarinnar í þúsund ár.
íslendingar ortu af því að þeir unnu
tungu sinni. Það er kveðið út úr hug þjóð-
arinnar, þegar Jónas Hallgrímsson yrkir
til íslenskunnar: „Orð áttu eins og forðum
— mér yndi að veita.“ Ef kveðskapurinn
ekki gat orðið skáldskapur, þá var hann
samt, í vitund þjóðarinnar, „mærðar timb-
ur máli laufgað“.
En, það sem mestu skipti, þjóðin hefur
vafalaust vitað, ekki aðeins af hugboði,
heldur líka af skýrri hugsun, að allur þessi
kveðskapur hafði annað gildi og miklu
meira en að vera leikur og dægrastytting.
Krislján Albertsson, Ólafur Thors og Konrad Adenauer á Keflavíkurflugvelli 1955. Morgunbiaðið/óiafar k. Magnússon
íslendingar hafa fund-
ið og skilið, að með því
að nærast öllum stund-
um • af merg málsins,
héldu þeir andlegri
hreysti, og með því að
skila öllum ógrynni-
sauði orðaforðans lif-
andi og óskertum frá
kynslóð til kynslóðar,
björguðu þeir þjóðar-
andanum frá vesöld og
drepi.
Kveðskapurinn varð
þeirra úrkostur til þess
að bjarga málinu, en
málið þeirra stóri úr-
kostur til þess að
bjarga sjálfum sér.“
Þriggja
alda líf
í BÓKINNI UM
Kristján Albertsson
Margs er að minnast
eftir Jakob F. Ásgeirs-
son er í lokin staldrað
við þá skoðun Kristjáns
að hann hafí lifað
„þijár aldir“. Þar segir:
„Á öld minnar
bemsku var einhver morgunljómi og guðs-
blessun yfír lífinu. Það var svo mikil gleði
í lofti að það var eins og allt streymdi fram
á við til betri tíma — jafnvel í litlum af-
skekktum bæ eins og Reykjavík. Þetta
voru friðartímar, næstum öld liðin frá því
Napóleons-styijöldunum lauk. Allir gerðu
ráð fyrir áframhaldandi friði, stöðugum
framföram og hamingjutímum. Mér fannst
á góðum stundum eins og allur heimurinn
hlyti að lifa og hrærast í aðdáun á andleg-
um afrekum mannanna og ég held ég
megi fullyrða að þess kyns aðdáun og gleði
hafí verið almennari en síðar varð. Bók-
menntir og listir skipuðu þá svipað rúm í
hugum manna eins og stjómmálin síðar,
voru svo að segja daglegt viðræðuefni. Ef
ég hefði verið spurður að því 13 ára gam-
all hveijir hefðu verið mestu viðburðir árs-
ins 1910 myndi ég hafa svarað: Dauði
Bjömstjeme Bjömsons í apríl og dauði Leo
Tolstoys í nóvember. Auðvitað var ég of
ungur til að gera mér grein fyrir skugga-
hliðum þessa fallega heims, of ungur til
að skilja hvað víða á íslandi vora bág kjör
og lífsbaráttan hörð; ég bjó í Kvosinni í
Reykjavík og þar var sá heimur sem ég
best þekkti bam og unglingur."
Leo Tolstoj og Maxim Gorki. Myndin var tekin
árið 1900, en 1923 kynntist Krislján Albertsson
Gorki í Þýskalandi.
Björnstjeme Björnson.
Kristján segir að önnur öldin í lífí hans
hafi verið tíminn milli tveggja heimsstyij-
alda. Og síðan: „Og það sólskin sem var
yfir heiminum mína bernsku og mín ungl-
ingsár hefur aldrei komið aftur: síðan var
sem dökkur skýjabakki vildi aldrei með
öllu hverfa af lofti; óttinn við nýja heims-
styijöld. En fleira dró ský fyrir sólu og
sérstaklega pólitískt einræði og harðstjóm
í miklum hluta álfunnar.
Þriðja öldin í mínu lífi hófst með ógurleg-
um forboða: atómsprengingunni á Hir-
oshima. Þar skildi seinna stríðið eftir sig
margfalt svartara ský á himni en fyrra
stríðið. En jafnframt hafa orðið svo ótrúleg-
ar framfarir í vísindum og tækni að mönn-
um getur fundist að ekkert þyrfti lengur
að vera óviðráðanlegt sem gera mætti
mannkyni til heilla. Maðurinn á jörðunni
hefur á örfáum síðustu áratugum orðið að
þeirri kynjavera snilldarlegs hugvits að
fæstir okkar geta gert sér neina hugmynd
um hvemig það hafi orðið. Eg var rétt
innan við fermingu þegar fyrsti maðurinn
flaug milli Frakklands og Englands yfir
mjórri enda Ermarsunds og þótti slíkt af-
rek bera vott um frábæran kjark — maður-
inn hefði getað dottið í sjóinn á miðri leið.
Lengra var ekki komin trú manna á flug-
listinni svona snemma á öldinni. En aðeins
hálfri öld síðar hitti ég í síðdegisboði í ráð-
herrahúsinu í Reykjavík þijá menn sem
verið höfðu á tunglinu; mestu ævintýra-
menn sem fæðst höfðu á jörð vorri. Þeim
hafði tekist að lenda slysalaust á þessum
flugvallalausa hnetti, skoða sig þar um í
hægðum sínum, taka með sér ýmislegt
smálegt til minja og koma svo aftur klakk-
laust heim til jarðar — og alla förina hafði
aldrei orðið neitt til vanbúnaðar. Og nú era
menn í óðaönn að koma sér upp gervihnött-
um á verkstæðum víðs vegar úti í ljósvak-
anum og loks hefur svo manninum tekist
að hefja ljósmyndagerð yst í sólkerfí voru
og myndimar koma furðuvel til skila heim
til jarðar og á vinnuborð stjörnufræðinga.
— Þegar menn dást að öllum þessum und-
ursamlegu sigram mannlegs hugvits þá er
ekki annað vonlegt en að þeir jafnframt
hljóti að furða sig á því að með hveiju
árinu skuli verða hættulegra að vera lífvera
á jörðinni.
En nú finna allir að sem bráðlegast verði
eitthvað að gerast sem valdi aldahvörfum
mannlífínu til bjargar."
„Mér fannst á
góðum stundum
eins og allur
heimurinn hlyti
að lifa og hrærast
í aðdáun á andleg-
um afrekum
mannanna og ég
held ég megi full-
yrða að þess kyns
aðdáun og gleði
hafi verið al-
mennari en síðar
varð. Bókmenntir
og listir skipuðu
þá svipað rúm í
hugum manna
eins og stjórn-
málin síðar, voru
svo að segja dag-
legt viðræðuefiii.
Ef ég hefði verið
spurður að því 13
ára gamall hveij-
ir hefðu verið
mestu viðburðir
ársins 1910 myndi
ég hafa svarað:
Dauði Björn-
sljeme Björnsons
í apríl og dauði
Leo Tolstoys í
nóvember.“
Kristján Albertsson í bókinni Margs
eraðminnast