Morgunblaðið - 12.02.1989, Blaðsíða 12

MORGÚtfBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12: I-’EBRÚÁR 1989
12
ILEIT AÐ ATVINNU OG ÆVINTÝRUM
FYRIRHEITNA
LANDIÐ
eftir Urði Gunnarsdóttur/myndir Bjarni Eiríksson
ÍSLAND - draumaland hins atvinnulausa ævintýramanns?
Mikil Qölgun útlendinga í vinnu hérlendis á síðasta ári var til marks
um blómstrandi atvinnulíf. Á síðari hluta ársins varð æ torsóttara
að £á vinnu og frá því um áramót hefur sárafáum útlendingum
verið veitt atvinnuleyfi. Rétt er að taka það fram, að
Norðurlandabúar þurfa ekki atvinnuleyfi til að £á vinnu hérlendis.
Á síðasta ári voru um 1500 atvinnuleyfi gefin út fyrir útlendinga
en það er um þriðjungs fiölgun frá árinu áður. Um 1000 atvinnuleyfi
voru gefin út 1987, eins og nokkur ár þar á undan. Sökum samdráttar
í atvinnulifinu eru ekki horfúr á því að eins mörgum útlendingum
verði veitt leyfi í ár, að sögn Óskars Hallgrímssonar á
Vinnumálaskrifstofú Félagsmálaráðuneytisins. í fyrra var mest
aukningin í fiskvinnslu. Að sögn viðmælenda blaðsins, sækja mun
fleiri útlendingar um vinnu en fá. Þeir eru yfirleitt vel liðnir í
vinnu; einn viðmælenda úr hópi atvinnurekenda sagðist jafnvel taka
þá fram yfir íslendinga. Og stéttarfélögum er ekki kunnugt um
nein nýlegtilvikþar sem útlendingar hafa verið hlunnfarnir.
Mikil fjölgun
útlendinga í vinnu
hérlendis
Um 1500
atvinnuleyfí veitt
1988
Þriðjungi færri
leyfí veitt árið áður
Vegna samdráttar
á vinnumarkaði
hefur sárafáum
útlendingum verið
veitt atvinnuleyfí
frá því fyrir áramót
Það er atvinnurekenda
að sækja um atvinnu-
leyfi fyrir starfsfólk sitt
og eru leyfin veitt til
eins árs f senn. Fyrst
er sótt um bráðabirgðaleyfi og þá
verður útlendingurinn að vera er-
lendis. Ekki er nauðsynlegt að til-
greina nöfn starfsmanna; upplýs-
ingar um fjölda og þjóðemi naégja.
Umsóknin er borin undir viðkom-
andi stéttarfélög áður en hún er
samþykkt en komið hefur fyrir að
þau leggist gegn ráðningum útlend-
inga. Astæðan er þá skortur á at-
vinnu meðal heimamanna. Sé
bráðabirgðaleyfið samþykkt, kemst
útlendingurinn til landsins. Form-
legt atvinnuleyfi er ekki veitt fyrr
en Útlendingaeftirlitið hefur gefið
samþykki sitt.
Ferðamenn, utan Norður-
landabúa, fá því ekki atvinnuleyfi
nema þeir fari utan og sæki um
leyfi þaðan. Að sögn Óskars Hall-
grímssonar, eru nokkur brögð að
því að ferðamenn haldi að þeir geti
gengið inn í störf hérlendis, sérstak-
lega þar sem skortur er á starfs-
fólki. Þá freistist atvinnurekendur
stundum til að ráða þá. Ef upp
kemst, er útlendingunum tafarlaust
vísað úr Iandi.
Útlendingur, sem fær atvinnu-
leyfi fær um leið lögheimili á ís-
landi. Samkvæmt lögum á hann að
njóta sömu réttinda og kjara og
heimamenn. Hjá þeim stéttarfélög-
um sem blaðið leitaði til, var sagt
að raunin væri sú í langflestum til-
fellum.
Flest fyrirtækin vönd að
virðingu sinni
Magnús L. Sveinsson hjá Versl-
unarmannafélagi Reykjvíkur segist
hafa ástæðu til að ætla að útlend-
ingar séu ráðnir í lægst launuðu
störfin, en hann viti ekki til þess
að þeir séu hlunnfamir í launum.
Þeir njóti sömu réttinda og íslend-
ingar. VR hefur ekki skrifað upp á
nein atvinnuleyfi fyrir útlendinga
frá því fyrir áramót en Magnús
segir málið horfa öðru vísi við ef
útlendingurinn sé í sambúð með
íslendingi.
í sama streng tekur Guðmundur
J. Guðmundsson formaður Verka-

ÞAÐAN KOMA ÞAU
Skipting útlendinga með lögheimili á íslandi 1988 eftir þjóðerni.
Viðhorf 60 íslendinga
Morgunblaðið leitaði álits 60 íslendinga á fömum vegi á því
hvort veita ætti útlendingum atvinnuleyfí hérlendis. Yfirleitt
vom þeir sem spurðir vom jákvæðir í garð þess að útlendingar
ynnu hér, svo fremi að íslendingar hefðu næga atvinnu. Ein kona
sagðist hugsa til þess með hryllingi að bömin hennar kæmu heim
með litaða maka, en vildi þó ekki að að fólki með annan litarhátt
yrði meinuð landvist. „Það á að reka þá alla úr landi“ sagði karlmað-
ur milli þrítugs og fertugs, „við höfum ekkert með þetta fólk að
gera.“ Sjómaður sem spurður var sagðist óttast að við væram að
gera sömu vitleysu og nágrannaþjóðimar, flytja inn fólk til að vinna
skítverkin meðan Islendingar þættust of góðir til að vinna fyrir
sér með höndunum. Þegar harðnaði á dalnum yrði síðan ókleyft
að losna við þá aftur.
Atvinnulaus stúlka sagði að sér fyndist það óréttlátt að útlending-
ar fengju atvinnu hér meðan íslendingar gengju atvinnulausir, en
viðurkenndi þó að ekki gæti hún hugsað sér að vinna í fiski. Nán-
ast allir sem spurðir vom ítrekuðu að þeir hefðu enga kynþáttafor-
dóma. Aðeins einn karlmaður taldi þó útlendinga hér of fáa, ekki
veitti af að fá meiri breidd í hugsunarhátt og lífsviðhorf landans.
Allmargir tóku fram að nú væri litla atvinnu að fá og því mál til
komið að að fara að setja meiri hömlur á veitingar atvinnuleyfa
til útlendinga.
Spumingamar sem lagðar vom fyrir vegfarandur og svör þeirra
vora þannig: FB
1. Hér á landi eru nú tæplega 5.000
útlendingar án ríkisborgararéttar.
Finnst þér það of mikið, hæfilegt, of
lítið?
Ofmikið Hæfilegt Oflítið
21 38 l
2. Ert þú fylgjandi því að útlendingar
fái leyfi til að vinna hér á landi.
Já Nei
59 1
3. Ætti slíkt leyfi að vera háð skilyrð-
um um:
Störf sem
íslending- Þjóðerni
ar fást eða litar- Engum skil-
ekki í? hátt? yrðum
36 2 22
4. Ertu fylgjandi því að fólk af öðrum
kynþætti og litarhætti fái:
Vinnu hérlendis Að setjast að hér
Já Nei Já Nei
58 2 48 12
HVAÐ SEGJA ATVINNUREKENDUR?
Oft til fyrirmyndar
ísfélag Vestmannaeyj a
Eyjólfur Marteinsson, fram-
kvæmdastjóri ísfélags Vestmanna-
eyja, segir ekkert upp á erlent fisk-
vinnslufólk að klaga. Nú vinna 15
-Svíar hjá fyrirtækinu og einn Spán-
veiji en það er nokkra færra en
verið hefur. Eyjólfur segir allan gang
á því hversu lengi útlendingar vinni
í fiskvinnu. Þeim er útvegað hús-
næði í verbúð. Starfsfólk frystihúsa
SH kemur í gegnum skrifstofu Ice-
landic Freezing Plant í Grimsby auk
þess sem sumir skrifa beint. „Það
er mikil ásókn útlendinga í vinnuna.
Við eram yfirleitt mjög ánægðir með
útlendingana sem við fáum og tökum
þá gjaman fram yfir íslendinga.
Þeir era rólegri og minna vesen í
kringum þá en fólk af t.d. höfuð-
borgarsvæðinu.“
Mandaríninn
Tveir kínverskir matreiðslumenn
og sænsk framreiðslustúlka vinna
nú á veitingahúsinu Mandaríninum.
Að sögn Sveins Siguijónssonar,
framkvæmdastjóra, hafa útlending-
ar yfirleitt líkað mjög vel. Þeir hafi
verið mismargir, séu með færra
móti nú. „Oft era þetta menn sem
hafa kvænst íslenskum stúlkum og
era búsettir hérlendis. Þetta er dug-
legt fólk, sjálfstætt og hefur víðari
sjóndeildarhring en þeir sem hreyfa
sig hvergi. Ég tel að við getum lært
ýmislegt af vinnulagi þess, það er
að mörgu leyti til hreinnar fyrir-
myndar." Aðspurður segir Sveinn
að hann hafi aldrei orðið var við
kynþáttafordóma í garð sinna starfs-
manna.