Morgunblaðið - 01.04.1989, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. APRÍL 1989
Hitler
Austurríki:
Minnisvarði
um ógnir
nasismans
Vín. Reuter.
Bæjarbúar í Braunau í Aust-
urríki, fæðingarbæ Adolfs Hitl-
ers, ætla að minnast 100 ára
fæðingarafmælis hans 20. apríl
með því að reisa minnisvarða
fyrir utan húsið sem hann
fæddist í. Minnisvarðinn verður
gerður úr graníti, sem tekið var
úr fyrrum dauðabúðum nasista
í Mauthausen í miðhluta Aust-
urríkis. Á minnisvarðanum
verður eftirfarandi texti: „Við
viljum frið, frelsi og lýðræði.
Aldrei aftur nasisma - á það
minna milljónir mannslífa."
Ráðherra-
skipti í
Tyrklandi
Ankara. Reuter.
TURGUT Ozal, forsætisráð-
herra Tyrklands, fómaði bróður
sínum þegar hann skipti um
ráðherra í stjórn sinni í gær
eftir að flokkur hans, Föður-
landsflokkurinn, hafði goldið
mikið afhroð í sveitarstjómar-
kosningum. Ozal skipaði 15
nýja ráðherra og voru flestir
þeirra úr röðum vinstrisinnaðra
flokksmanna. Einungis sjö ráð-
herrar héldu embættum sínum,
þar af voru þrír færðir á milli
ráðuneyta. Mesta athygli vakti
að bróðir forsætisráðherrans,
Yusuf Ozal, sem farið hafði
með efnahagsmál í stjóminni
síðan í desember árið 1987,
missti ráðherraembætti sitt.
Sovétríkin:
Ný lög um
frjáls við-
skipti við
útlönd
Moskvu. Reuter.
ÖLL sovésk fyrirtæki geta sam-
kvæmt nýjum lögum átt við-
skipti við erlenda aðila án af-
skipta ríkisins frá og með deg-
inum í dag, en vestrænir fjár-
málamenn segjast ekki búast
við að áhrifa þessa muni gæta
verulega í náinni framtíð. „Það
tekur að minnsta kosti þijú ár
að koma á viðskiptasambönd-
um og eftir þann tíma getum
við ef til vill séð árangurinn,"
sagði vestrænn bankastjóri,
sem staddur var í Moskvu.
Áður gátu aðeins 80% sovéskra
fyrirtækja átt bein viðskipti við
Vesturlandabúa, en flest þeirra
kusu þó að láta ríkið sjá um
viðskiptasamninga. Önnur fyr-
irtæki þurftu að leita til hinna
ýmsu ráðuneyta og stofnana
og kostaði það oft mikla skrif-
fínnsku.
Mengunarslysið í Alaska:
Skipstjóri olíu-
skipsins rekinn
Valdez, Alaska. Reuter.
JOSEPH Hazelwood, skipstjóri olíutankskipsins Exxon Valdez, sem
strandaði á Prins Williamsundi í páskavikunni, var vikið úr starfí í
gær vegna ölvunar er skipið strandaði. Sömuleiðis reyndist starfsmað-
ur bandarísku strandgæzlunnar, sem hafði eftirlit með siglingu risa-
skipsins á ratsjá í landi, ölvi er það steytti á skeri í sundinu.
Hreinsun, sem er í höndum heima-
manna, mun nú komin á fullan skrið.
Yfirvöld í Alaska hafa leitað aðstoðar
norskra sérfræðinga vegna hreinsun-
arinnar, en árið 1977 börðust Norð-
menn við mengunarslys er 200 þús-
und tunnur af olíu láku í sjóinn á
Ekofisk-svæðinu í Norðursjó.
Samkvæmt starfsreglum Exxon-
fyrirtækisins er meðferð áfengis með
öllu bönnuð um borð í skipum félags-
ins. Blóðprufa var tekin hjá Hazel-
wood skipstjóra níu klukkustundum
eftir strandið og reyndist áfengis-
magn í blóði hans 0,09%. Samkvæmt
reglum bandarísku strandgæzlunnar
er litið svo á að stjórnendur skipa
séu undir áhrifum áfengis þegar
áfengismagnið í blóði er orðið 0,04%.
Ratsjármaður gæzlunnar, Bruce
Blandford að nafni, hefur því verið
eigi allsgáður því áfengismagn í blóði
hans reyndist 0,20%. Loftskeytamað-
ur á Exxon Valdez hefur sagt við
yfírheyrslur að skipstjórinn hafi
drukkið áfengi í fyrri ferðum skips-
ins.
Tveir sjómenn lögðu í gær fram
kæru á hendur eigendum tankskips-
ins, eigendum olíuleiðslunnar sem
liggur frá olíusvæðunum í Alaska til
Valdez og umhverfisráðuneyti Al-
aska vegna strandsins og umhverf-
ismengunarinnar, sem af því hefur
hlotizt. Talin er hætta á að mengun-
in muni skaða lífríki á landi og í sjó
og koma Verulega niður á fiskveiðum
við Alaska. Olía úr skipinu hefur
borizt allt að 65 kílómetra frá strand-
staðnum.
Olíuverð hækkaði á Bandaríkja-
markaði vegna strandsins á Prins
Williamsundi og vegna aukinnar eft-
irspumar eftir benzíni. Fatið af
bandarískri viðmiðunarolíu, West
Texas Intermediate, hækkaði um
hálfan dollara og kostaði 21,25 doll-
ar. Hefur það ekki verið hærra frá
í ágúst 1987.
Lífsbjörg í
norðurhöfum:
Sýnd í norska
sjónvarpinu?
Ósló. Frá Rune Timberlid, fréttaritara
Morgunblaðsins.
NORSKA ríkissjónvarpið (NRK)
hefúr ákveðið að óska eftir því
við Magnús Guðmundsson, höf-
und myndarinnar Lífsbjörg í
norðurhöfúm, að myndin verði
stytt um nokkrar mínútur til
þess að hægt verði að sýna hana
í fréttaskýringaþættinum „An-
tenne ti“.
Antenne ti-þátturinn er sendur
út klukkan 10 á þriðjudags- og
miðvikudagskvöldum. Greenpeace-
samtökin í Noregi segjast munu
gera allt sem í þeirra valdi standi
til að koma í veg fyrir að NRK
sýni mynd Magnúsar.
Sovétríkin:
Ljósmynd/Guðlaugur Tryggvi Karlsson
Norrænir utanríkis-
ráðherrar funda
Utanríkisráðherrar Norðurlandanna, sem eiga með sér óform-
legan samráðsfúnd tvisvar á ári, hittust í Þórshöfii í Færeyjum
fímmtudag og föstudag. Meðal þeirra mála sem bar á góma
voru ástandið í Miðausturlöndum, viðræður EB og EFTA og
þróunaraðstoð Norðurlandanna. Jón Baldvin Hannibalsson ut-
anríkisráðherra sagði í viðtali við danska sjónvarpið fyrir fúnd-
inn áð hann ætti ekki von á formlegum stuðningi norrænna
ríkisstjórna við hval- og selveiðar Norður-Atlantshafsþjóða en
það hefði valdið sér vonbrigðum að einstakir stjórnmálamenn
skyldu einnig halda að sér höndum, að líkindum vegna ótta við
umhverfisverndarsamtök. Á myndinni eru (f.h.) Uffe Ellemann-
Jensen, utanríkisráðherra Danmerkur, Helgi Ágústsson sendi-
herra og Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra.
, Reuter
Ibúar í Havana ganga fram hjá veggspjaldi þar sem komu Míkhaíls
Gorbatsjovs Sovétleiðtoga til Kúbu er fagnað. Á veggspjaldinu er
áletrunin: „Þjóð Martis heilsar syni frá landi Leníns.“ José Marti
er þjóðfrelsishetja á Kúbu sem barðist gegn yfirráðum Spánveija
og féll hann í orrustunni um Dos Rios árið 1895.
Matvælaskortur ógn-
ar umbótaáætluninni
Moskvu, Havana. Reuter.
MÍKHAÍL Gorbatsjov Sovétleið-
togi, sem fer í þriggja daga opin-
bera heimsókn til Kúbu á morg-
un, hefúr varað við því að um-
bótaáætlunum í Sovétrikjunum
stafi ógn af viðvarandi matvæla-
skorti í verslunum. Hann lét jafii-
framt hafa éftir sér að sovéskir
kjósendur yrðu að sýna biðlund
en margir eru orðnir óþreyjufiill-
ir og segja að umbætur í landinu
gangi of hægt fyrir sig.
Á fundi með ritstjórum sovéskra
dagblaða og tímarita í gær sagði
Gorbatsjov að matvælaskorturinn í
landinu væri stærsti vandinn sem
Sovétmenn stæðu frammi fyrir um
þessar mundir.
„Takist okkur ekki að leysa þann
vanda þá er umbótaáætlunin i
hættu og alvarlegur óstöðugleiki í
þjóðfélaginu á næsta leiti,“ sagði
Gorbatsjov.
í ræðu á miðvikudag í höfuð-
stöðvum miðstjómar kommúnista-
flokksins viðurkenndi Gorbatsjov
að úrslit kosninganna síðastliðinn
sunnudag bentu til töluverðrar
óánægju almennings með vissa
frambjóðendur kommúnistaflokks-
ins og lagði hann áherslu á að seina-
gangur í umbótaáætlunum væri
undirrót óánægjunnar. „Kjósendur
lýstu yfir stuðningi við umbóta- og
lýðræðisstefnu flokksins við afar
erfíðar og þversagnakenndar að-
stæður," sagði Gorbatsjov.
Á morgun er Sovétleiðtoginn
væntanlegur til Havana á Kúbu þar
sem hann hittir Fidel Castro, leið-
toga Kúbveija, að máli. Þaðan held-
ur hann i opinbera heimsókn til
Bretlands.
Átta félagar í Mannréttinda-
flokknum, sem starfar í trássi við
vilja stjórnvalda á Kúbu, hafa verið
handteknir, að því er segir í yfirlýs-
ingu sem flokkurinn sendi frá sér
á fimmtudag. Meðal hinna hand-
teknu er aðalritari Mannréttinda-
flokksins, Samuel Martinez Lara.
Áttmenningarnir voru teknir hönd-
um á heimilum sínum en skömmu
áður höfðu yfirvöld gert upptækt
dagblað flokksins, Franqueza.
Namibía laus undan
yfirráðum S-Afríku
Windhoek. Reuter.
í DAG, 1. apríl, taka Sameinuðu þjóðirnar við sfjórntaumunum í
Namibíu en að ári liðnu mun landið fá fúllt sjálfstæði. Namibía eða
Suðvestur-Afiríka komst fyrst undir erlend yfirráð árið 1884 þegar
Þjóðveijar gerðu landið að nýlendu sinni en frá 1915 hafa Suður-
Afríkumenn farið þar með öll völd.
Árið 1920 veitti Þjóðabandalagið Samningaviðræður um raun-
Suður-Afríkustjóm umboð til að verulegt sjálfstæði landsins fóru
fara með stjóm mála í Namibíu,
sem er stijálbyggt land en auðugt
frá náttúmnnar hendi, og 1946
fékk hún umboð til þess frá Sam-
einuðu þjóðunum. 1966 hóf AI-
þýðufylkingin í Suðvestur-Afríku,
SWAPO, baráttu gegn yfirráðum
Suður-Afríkumanna og skömmu
síðar ákvað SÞ að svipta þá umboð-
inu. 1971 komst Alþjóðadómstóll-
inn að þeirri niðurstöðu, að yfírráð
Suður-Áfríku væru ólögleg.
loks fram á síðasta ári fyrir milli-
göngu Bandaríkjastjórnar og lauk
með því, að í desember sl. náðu
stjórnvöld í Suður-Afríku, Kúbu og
Angóla samkomulagi í samræmi
við ályktun SÞ nr. 435 frá 1978.
Er í henni kveðið á um fullt sjálf-
stæði Namibíu í kjölfar almennra
kosninga í nóvember á þessu ári.
Búast flestir við, að stjómmálaarm-
ur SWAPO beri sigur úr býtum en
ekki er talið ólíklegt, að andstöðu-
flokkarnir taki höndum saman.
Vilja þeir hindra, að SWAPO fái
67% atkvæða, sem gæfi flokknum
einum rétt til að setja landsmönn-
um stjómarskrá.
íbúar í Namibíu eru 1.252.000
talsins og aðallega blökkumenn og
kynblendingar. Hvítir menn eru
80.000. 90% landsmanna játa
kristna trú en andatrúarmenn eru
flestir í hópi hinna. Afrikaans,
tunga suður-afrísku Búanna, og
enska eru opinber mál en þýska
er einnig nokkuð töluð. Landið er
823.168 ferkm og liggur að At-
lantshafí í vestri, að Angóla og
Zambíu í norðri, að Botswana í
austri og Suður-Afríku í suðri.
Höfuðborgin er Windhoek.