Morgunblaðið - 19.07.1989, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. JÚLÍ 1989
3
Bandaríska sjávarútvegsstofiiunin:
350 millj. kr. til
kynningar á fiski
Aróðursherferð til að auka tiltrú og
neyslu á sjávarafurðum
BANDARÍSKA sjávarútvegs-
stoftiunin, NFI, hefúr ákveðið að
verja 6 miiljónum dollara, um 350
milljónum íslenskra króna, til
áróðursherferðar í þeim tilgangi
að auka tiltrú og neyslu þarlends
almennings á sjávarafurðum. I
bréfi sem íramleiðendum og inn-
flytjendum sjávarafurða í Banda-
rikjunum hefur borist frá stofh-
uninni kemur fi-am að ástæða
herferðarinnar sé sú neikvæða
umræða sem spunnist hefiir um
sjávarafiirðir vestanhafs á und-
anfbrnum mánuðum. Fulltrúar
þeirra íslensku aðila sem selja
fisk á Bandaríkjamarkað eru
bjartsýnir á að þetta átak verði
til þess að auka sölu á sjávaraf-
urðum þar vestra.
Bandaríska sjávarútvegsstofnun-
in, National Fisheries Institute,
samanstendur af um 1.000 aðilum
sem starfa á sviði sjávarútvegs í
Bandaríkjunum, auk þess sem opin-
berir aðilar eiga hlutdeild að henni.
Stofnunina þekkja íslendingar með-
al annars af afskiptum hennar af
hvalveiðimálunum, en hún hefur
reynst íslendingum hliðholl í þeim
efnum.
Herferð stofnunarinnar mun að
miklu leyti byggjast á sjónvárps-
og tímaritaauglýsingum, og verður
hún farin undir yfirskriftinni
„Snæðið sjávarrétti tvisvar í viku“.
Hún mun, að sögn Magnúsar Frið-
geirssonar hjá Iceland Seafood
Corporation, dótturfyrirtæki Sam-
bandsins í Bandaríkjunum, að
mestu kostuð með fjárveitingum
bandaríska ríkisins til sjávarútvegs,
auk framlaga fyrirtækjanna sjálfra,
og mun taka til sjávarafurða í öllum
myndum.
Að sögn Friðriks Pálssonar for-
stjóra Sölumiðstöðvar hraðfrysti-
húsanna er átakið mikilvægt, þar
sem sala sjávarafurða hafi dregist
saman á Bandaríkjamarkaði undan-
farna mánuði. „A þeim tíma sem
framboð á fiski annaði ekki eftir-
spurn vestanhafs drógu söluaðilar
mjög úr auglýsingum, en framleið-
endur annarra fæðutegunda héldu
sínum afurðum hins vegar þeim
mun stífar fram. Einnig hefur verð
á sjávarafurðum hækkað frá þess-
um tíma. Allt hefur þetta hjálpað
til að draga úr sölu, og því hafa
ýmsar leiðir verið ræddar til að
bæta úr ástandinu. Herferð sem
þessi, að benda fólki á gæði sjávar-
afurða sem matvæla, þær séu ekki
aðeins góðar heldur einnig hollar,
hefur meðal annars verið nefnd í
því sambandi,“ sagði Friðrik Páls-
son.
Þeir Magnús og Friðrik kváðust
bjartsýnir á að sala ykist í kjölfar
herferðarinnar.
Þorlákshöfn:
200 þúsund
seiði drepast
Þorlákshöfh.
Súrefiiisskortur varð til þess
að tvö hundruð þúsund laxaseiði
drápust í fiskeldisstöðinni Isþóri
hf. í Þorlákshöfn aðfaranótt sl.
fímmtudags. Tjónið skiptir tug-
um milljóna.
Óhappsins varð ekki vart fyrr en
starfsmenn stöðvarinnar mættu til
vinnu að morgni fimmtudagsins 13.
júlí og blasti þá við þeim heldur
ófögur sjón. Tvö hundruð þúsund
ársgömul laxaseiði voru dauð og
hafði hleri, sem tengir kerin við
jöfnunartank, lokast. Ekkert við-
vörunarkerfi, sem gefur til kynna
þegar tankar fyllast, er komið upp
í stöðinni. Einungis var til staðar
kerfi, sem gefur til kynna ef þeir
tæmast. Starfsmenn á bakvakt
fengu því aldrei neina viðvörun.
Aftur á móti hafði verið búið að
festa kaup á nemum, sem skynja
vatnshæð, en ekki var búið að koma
þeim fyrir ennþá.
„Tjónið er mjög mikið, það vant-
ar heilan árgang í stöðina," sagði
Kristján Friðgeirsson, starfsmaður
ísþórs, er Morgunblaðið ræddi við
hann í gær. Fiskurinn í stöðinni var
tryggður. Kristján sagði að daémi
væru um að tryggingar bættu tjón
sem þessi með nýjum seiðum.
JHS
Laxaævintýrið úti í Noregi:
íslenski laxinn fer
á annan markað
- segir framkvæmdastjóri LFH
VERÐFALL á eldislaxi á Frakklandsmarkaði hefiir ekki komið eins
illa við íslenskar fiskeldisstöðvar og þær norsku vegna þess að lítið
eða ekkert af íslenskum laxi er seldur á þeim markaði. Islenski lax-
inn fer aðallega til Japans og Bandaríkjanna og þar hefur verðið
verið stöðugra, að sögn Friðriks Sigurðssonar framkvæmdastjóra
Landssambands fiskeldis- og hafbeitarstöðva.
Friðrik sagði að á Evrópumark-
aði fengju íslensku stöðvarnar tvö-
falt hærra verð en Norðmenn væru
að fá í Frakklandi því héðan færi
lítið magn á sælkeramarkað, til
dæmis í Þýskalandi. Hann sagði að
verðlækkun hefði orðið á Banda-
ríkjamarkaði síðastliðinn vetur og
örlítil í Japan en það hefði verið
fyrirséð og hefði ekki átt að koma
fiskeldismönnum á óvart. Hann
sagði að ekki væri búist við verð-
hækkunum á þessum mörkuðum á
þessu ári og frameftir því næsta.
Friðrik sagði að ekki væri ástæða
til að ætla að, svipuð gjalcjþr^ofy-
skriða gengi yfir í íslenska fiskeld-
inu í haust og vetur, eins og spáð
hefur verið í Noregi vegna offram-
boðs og verðfalls í Frakklandi.
Hann sagði að íslensku fyrirtækin
hefðu sýnt ótrúlega seiglu, þau
hefðu getað haldið áfram rekstri
þrátt fyrir erfiðleika við rekstrar-
fjármögnun. Þær aðgerðir sem nú
væri verið að vinna að ættu að
koma þeim yfir erfiðasta hjallann.
Skilaverðið sem stöðvarnar fengju
nú væri að meðaltali lítið hærra en
framleiðslukostnaðurinn og þyrftu
þær því að halda vel á spöðunum
til að sleppa við taprekstur..
Morgunblaðið/RAX
Varnargarðurinn neðan við Skaftárbrúna er í sundur og vatnið flæðir yfir veginn.
Morgunblaðið/RAX
Oddsteinn Kristjánsson virðir fyrir sér ófrýnilega ána. í baksýn eru bæirnir í Skaftárdal.
Skaftá var enn í #
vexti í gærkvöldi
Vantaði 40-50 sentimetra á að áin næði sömu hæð og 1984
SKAFTÁ var enn að vaxa í gærkvöldi, en hlaup hófst í ánni á
mánudag. Guðmundur Árnason í Skaftárdal sagði að þá hefði áin
hækkað um tvo metra frá því að hlaupið hófst. Frá klukkan 18 til
að ganga 22 hækkaði áin um 10-15 sentimetra og Guðmundur sagði
að sér sýndist allt benda til þess að Skaftá yxi enn í nótt. Enn vant-
aði þó um 40 til 50 sentimetra upp á að áin yrði jafti mikil og í
hlaupinu 1984, þegar hún varð hvað mest, en með sama áframhaldi
næði áin því marki.
Eiríkur Bjömsson í Svínadal í
Skaftártungu sagði í gærkvöldi að
sér sýndist þetta hlaup vera með
þeim mestu í Skaftá og áin hefði
ekki enn náð hámarki. Þá var vatn
farið að flæða yfir afleggjarann
heim að bænum. Eiríkur sagði að
engin hætta væri á að vegurinn
græfist í sundur, þar sem þetta
væri ekki straumvatn. En vont
væri að halda veginum vegna þess
hve vatnið er dökkt og sést ekki
niður.
Morgunblaðsmenn, á leið austur
í gær, fundu fyrstu merkin um
Skaftárhlaupið strax á Skógasandi
þegar jöklafýlu sló fyrir vitin. Þeg-
ar ekið var upp Skaftártunguna
komu frekari ummerki hægt og
hægt í ljós: engjar neðan við veginn
lágu undir jökullituðu vatni og girð-
ingarstaurar stóðu á stöku stað upp
úr. Nálægt bænum Hvammi var
vatn komið upp á veg.
Þetta var þó aðeins forsmekkur-
inn. Þegar komið var að Skaftá,
við brýrnar neðan við Skaftárdals-
bæina þijá, Síðumegin við ána,
endaði vegurinn snögglega, eins
og hann hefði verið skorinn með
hníf. Framhjá beljaði áin, dökk-
brún, og úðinn stóð upp af henni
í stærstu flúðunum.
Segja mátti, að samfellt vatn
væri á milli bakka árinnar, en um
3-400 metrar eru þama á milli
þeirra. Venjulega rennur Skaftá
þarna í tveimur meginstraumum,
ekki ýkja breiðum og nokkuð langt
á milli þeirra, og á vetrum, þegar
áin er vatnslítil, er hún ekki nema
nokkrir metrar á breidd.
Oddsteinn Kristjánsson í
Hvammi, sem stóð þarna og virti
ána fyrir sér, sagði þó að enn vant-
aði talsvert upp á að áin næði því
sem hún hefur orðið mest í Skaftár-
hlaupi. Oddsteinn bjó í Skaftárdal
til ársins 1973, en fluttist þá að
Hvammi, á hinum bakka árinnar,
og þekkir Skaftá því vel.
Hlaupið var þó þegar í gærmorg-
un það mikið að það braut niður
varnargarð sem ver veginn neðan
við neðri brúna yfir Skaftá. í
síðasta Skaftárhlaupi, sem varð í
ágúst i fyrra, stóðst garðurinn og
vegurinn slapp. í vor var garðurinn
styrktur enn frekar, og heimamenn
gerðu sér þá vonir um að hann
stæðist næsta hlaup, en svo fór
ekki.
í gærkvöldi var áin farin að
flæða yfir veginn við efri brúna,
og óttaðist Guðmundur Ámason
að þar græfi í sundur. Vegurinn
að Skaftárdal fer venjulega í sund-
ur í Skaftárhlaupum og Guðmund-
ur sagði að fólk þar kippti sér ekki
upp við það. Það liði í mesta lagi
vika þar til gert væri við veginn.
Og ef eitthvað lægi við, væri hægt
að fara svokallaðan línuveg á jepp-
um austur Síðu á Kirkjubæj-
arklaustur.
„Ég fór nú einu sinni hér yfir á
hesti í hlaupi,“ sagði Oddsteinn og
benti niður eftir ánni á röst sem
þar er. „Það væri ekki hægt nú
því áin hefur breyst við þessi
hlaup."
Skaftárhlaup kom fyrst árið
1955 og síðan hafa þau orðið á um
það bil tveggja ára fresti. Jafn-
framt hefur Skeiðarárhlaupum
fækkað. Skaftárhlaup koma úr sig-
kötlum í Vatnajökli, norðvestur af
Grímsvötnum, en hiti undir jöklin-
um bræðir vatn sem safnast saman
og brýst.loks fram.
Hlaupið nær venjulega hámarki
einum og hálfum sólarhring eftir
að þess verður vart, og samkvæmt
þvi hefði það átt að gerast í nótt.
Heimamenn bjuggust þó jafnvel við
að áin héldi áfram að vaxa eitthvað
fram á daginn í dag. Venjulega fer
vatnið að sjatna eftir þrjá daga.