Morgunblaðið - 19.07.1989, Side 35

MORQUyBLAÐIfi ,M}ÐVIKljDAQUjR gð, JÚtJ 1Q89 35
umhyggju í garð míns fólks ekki
síst, ef veikindi eða önnur bágindi
hafa steðjað að.
Á seinustu árum hef ég séð æ
betur hvern mann Ólafur hafði að
geyma. Þrátt fyrir allan vinskap og
tryggð hans í áranna rás, er sann-
leikurinn sá, að sífellt hef ég verið
að sjá, betur, að hann var jafnvel
ennþá meiri vinur en mig hafði
nokkru sinni grunað.
Guð blessi minningu hans og
styrki Önnu og íjölskyldu þeirra í
þeirra mikla missi.
Magnús Finnbogason
Hjartkær föðurbróðir minn og
góðvinur, Ólafur Markús Ólafsson,
er látinn. Óli frændi, eins og hann
var jafnan nefndur á heimili mínu,
varð bráðkvaddur af hjartaslagi
þann 7. júlí sl., þar sem hann sat
ráðstefnu hugvísindamanna ásamt
eiginkonu sinni í bænum Giessen í
Þýskaiandi.
Ólafur fæddist í Reykjavík 16.
júní 1916. Foreldrar hans voru þau
Þrúður Guðrún Jónsdóttir og Ólafur
Magnússon kaupmaður í Fálkanum.
Ólafur var næst yngstur níu systk-
ina, þ.e. fimm systra og fjögurra
bræðra. Af þeim hópi eru aðeins
þijár systranna enn á lífi.
Á stóru og gestkvæmu heimili
ólst Óiafur upp á árunum milli
stríða. Fastmótaður heimilisbragur
undir styrkri stjórn móður hans,
vinna við fyrirtæki föðurins og til-
tölulega góður efnahagur heimilis-
ins mótuðu öðru fremur umhverfi
hans i uppvextinum. Heiðarleiki,
iðjusemi og ráðdeild voru kröfur,
sem foreldrar Ólafs gerðu vægðar-
laust til sín og barna sinna._
Eftir skyldunám lá leið Ólafs í
Verslunarskóla íslands þaðan sem
hann lauk verslunarprófi árið 1935.
Að ioknu verslunarnámi var hann
við nám í Þýskalandi um hríð. Stúd-
entspróf tók Ólafur frá Menntaskól-
anum í Reykjavík árið 1941 og
cand. mag. próf í íslenskum fræðum
frá Háskóla íslands árið 1946. Á
árunum 1955 til 1957 stundaði
hann framhaldsnám og rannsóknir
í germönskum fræðum við háskól-
ann í Köln í Þýskalandi.
Á árunum 1947 til 1949 vann
Ólafur við mállýskurannsóknir_ og
kennslu við Háskóla íslands. Árið
1951 réðst Ólafur til kennslu við
Menntaskólann í Reykjavík og
kenndi þar íslensku og þýsku óslitið
þar til hann lét af störfum vegna
aldurs árið 1986. Frá þeim tíma var
Ólafur prófarkalesari hjá Hæsta-
rétti.
Ólafur kvæntist árið 1951 Önnu
Christiane Hansen, dóttur Margrét-
ar Finnbjarnardóttur og Rúdólfs
Theil Hansens klæðskera. Hafa þau
Ólafur og Anna búið í Reykjavík
allan sinn búskap. Eignuðust þau
tvö börn, sem eru: Guðrún Birna,
f. 1954, húsmóðir í Reykjvík, gift
Kristni Herði Grétarssyni múrara-
meistara og Ólafur Magnús f. 1959,
strætisvagnsstjóri, ókvæntur og býr
í foreldrahúsum. Eiga þau Guðrún
og Kristinn tvö börn, sem eru Anna
Björg f. 1983 og Grétar Geir f.
1986.
Óla frænda hef ég þekkt frá því
að ég man eftir mér. Óli og Bragi
faðir minn voru yngstir systkinanna
níu. Þeir voru afar samiýndir, og
held ég mér sé óhætt að fullyrða,
að þeir hafi verið nánustu trúnaðar-
vinir hvors annars. Náin og einlæg
vinátta ríkti milli heimila þeirra og
var samgangur mikill. Áð föður
mínum einum undanskyldum hefur
enginn fullorðinn maður staðið
hjarta mínu nær en Óli frændi.
Eins og uppiag og uppeldi Óla
gaf tilefni til, var hann sístarfandi
alvörumaður. Hann var fyrirmann-
legur í fasi, kurteis og formfastur.
Góður heimilisfaðir var hann, og
var myndarskap og gestrisni þeirra
hjóna viðbrugðið. Á mannamótum
var Óli jafnan hrókur alls fagnað-
ar, og voru skopskyn hans og kímni-
gáfa einstaklega meitluð og fáguð.
Hann var vinur vina sinna, ræktar-
samur og sjálfum sér samkvæmur
í einu og öllu. Skapríkur var Óli,
en sjálfsagi hans og fágun voru
slík, að þótt honum væri gróflega
misboðið, sagði hann aldrei styggð-
aryrði. Þess í stað átti hann það til
að beita fyrir sig hárfínu háði, sem
sviðið gat undan. Óli var eftirminni-
legur öllum þeim, sem honum
kynntust. Tel ég mér það til sér-
stakrar gæfu í lífinu að hafa átt
hann að frænda og einkavini.
Óli var kennari og fræðimaður
af gamla skólanum. í lífi sínu og
starfi gerði hann miklar kröfur til
sjálfs sín í öilu, sem hann tók sér
fyrir hendur. Hann leitaðist við að
fullkomna verk sín í stóru sem
smáu og beitti sjálfan sig miskunn-
arlausri dómhörku í því skyni. Hann
gerði einnig háar kröfur til annarra
og átti bágt með að þola öðrum
slóðaskap og ónákvæmni.
Óli var skarpgáfaður mennta-
maður og húmanisti. Auk þess að
vera hámenntaður og mikils metinn
í fræðigreinum sínum var hann
virkur unnandi bókmennta,_ sígildr-
ar tónlistar og myndlistar. Áttu þau
hjónin sér marga unaðsstund á vett-
vangi listanna og voru m.a. tíðir
gestir á hljómleikum, í söfnum og
á listsýningum, en Anna er einmitt
mikilhæfur hljóðfæraleikari og lið-
tækur listmálari.
Alla tíð, og ekki síður eftir að
hann komst á eftirlaun, stundaði
Óli fræðistörf af miklu kappi. Hann
var einmitt á fundi hámenntaðra
lærdóms- og skólamanna frá mörg-
um löndum, sem haldið var til heið-
urs dr. Fritz Seidenfaden, kunnum
þýskum fræðimanni, á sextugsaf-
mæli hans, þegar hinsta kallið kom.
Eftir að hafa lokið fyrirlestri sínum
stóð Óli upp undir lófataki við-
staddra. Þakkaði hann góðar undir-
tektir með því að kinka kolli til
áheyrenda, settist aftur í sæti sitt
og hné því næst út af örendur.
Þannig sér maður Óla fyrir sér.
Engu verki er skilað nema full-
loknu.
Síðla árs 1975 féll faðir minn frá
í blóma lífsins. Reyndar bar dauð-
ann að með svipuðum hætti hjá
þeim bræðrum, því faðir minn varð
einnig bráðkvaddur af hjartaslagi á
ferðalagi erlendis. Eftir fráfall föð-
ur míns sannaðist, svo ekki var um
villst, hvílikir vinir þau hjónin Óli
og Anna voru, og hve sönnum bróð-
urkærleika þau bjuggu yfir. Móðir
mín var yfirkomin af harmi og við
syskinin ráðvillt. En Óli og Anna
voru óbilandi við að veita á ný birtu
og yl inn í líf móður minnar, og
Óli var alltaf boðinn og búinn að
veita okkur systkinunum föðurlega
umönnun og leiðbeiningu.
Hin síðari ár hafði heilsu móður
minnar hrakað, sem gerði það að
verkum, að hún komst oft ekki út
úr húsi langtímum saman. Alltaf
og einlæglega sýndu þau Óli og
Anna vináttu sína í verki með reglu-
legum heimsóknum og umhyggju.
Laugardaginn 1. júlí sl. kom Oli að
sóttarsæng móður minnar til að
greina henni frá ferðaáætlunum
sínum og kveðja hana. Móðir mín
lá þá helsjúk af krabbameini og
lést þremur sólarhringum síðar. Við
hjónin vorum svo gæfusöm að fá
að vera vitni að þeirri göfugu og
hugljúfu kveðjustund. Öli vissi .í
hjarta sínu, að svo til engar líkur
væru til að hann sæi þessa mág-
konu sína aftur þessa heims. Það,
sem okkur hjónum gat hins vegar
ekki boðið í grun, að þetta væri
einnig hinsta kveðjustund okkar
Óla. Þremur sólarhringum síðar var
Óli frændi allur.
En vinarþeli og samviskusemi
Óla voru engin takmörk sett. Dag-
inn, sem móðir mín lést, hringdi ég
til Þýskalands, til að færa Ola og
Önnu tíðindin. Sagði Óli mér þá,
að hann hefði við brottför sína frá
landinu skrifað minningargrein um
móður mína, sem geymd væri á
vísum stað. Færi svo, að móðir mín
félli frá meðan hann væri fjarver-
andi, og hann kæmist ekki til lands-
ins í tæka tíð til að geta sjálfur
gengið frá greininni til birtingar,
þá hafi hann gert ráðstafanir til
þess að frá greininni verði gengið
og hún birt á útfarardag mágkonu
sinnar. Hann hefði heitið sér því
fyrir löngu, að minnast hennar, lifði
hann hana. Grein Óla birtist í Morg-
unblaðinu föstudaginn 14. júlí sl.
Hinsta kveðjustundin er runnin
upp, og ljúfar minningar streyma
fram um elskulegan frænda, góðan
vin og öðlingsmann. Mikill harmur
er kveðinn að eiginkonu, börnum,
barnabörnum og öðrum ástvinum.
Það má þó vera nokkur huggun
harmi gegn, að hann er kominn í
góðar hendur og fékk að kveðja
með þeim hætti, sem hann helst
hafði óskað sér.
Guð blessi minningu Óla frænda
og styrki Önnu, börnin og ástvini
hans alla.
Páll Bragason
Fyrir nokkrum vikum átti ég leið
um Lækjartorg og gekk þá fram á
gamjan vin og vinnufélaga, Ólaf
M. Ólafsson. Nokkuð var um liðið
síðn við höfðum hist og Ólafur
spurði hvort ég væri ekki til í að
setjast með sér inn á kaffihús _að
rifja upp gamlar minningar. Ég
þekktist það með þökkum og við
áttum saman ánægjuléga síðdegis-
stund á Hótel Borg, þar sem hvor
sagði hinum frá sínum högum. Ólaf-
ur gat þess að hann væri brátt á
förum til Þýskalands- á ráðstefnu
og hugði gott til fararinnar.
Margt annað bar á góma á þess-
ari stuttu stund. Meðal annars
greindi Ólafur frá atviki er gerðist
nokkru eftir að hann hóf kennslu í
Menntaskólanum í Reykjavík. Und-
ir vor missti einn af nemendum
hans náinn ættingja og stóðst ekki
vorpróf. Rektor kallaði Ólaf og ann-
an kennara á sinn fund og sagði
þeim að nemandinn mundi ná prófi
ef þeir fengjust báðir til að hækka
prófseinkunnina upp í þijá. Ólafur
féllst á það, enda var honum ljóst
að próf við þessar aðstæður var
enginn mælikvarði á kunnáttu nem-
andans. Hinn kennarinn neitaði.
Ólafur hugsaði sig um skamma
stund, gekk svo til rektors og sagð-
ist ætla að hækka einkunnina í sex.
Nemandinn hefur síðan staðið vel
undir því trausti sem Ólafur sýndi
honum.
Ekki vildi Ólafur að ég héldi þess-
ari sögu á loft, einkum bað hann
mig sjá til þess að hún bærist ekki
þeim til eyrna sem hlut áttu að
máli. Ég hef því sleppt úr frásögn-
inni öllu því sem bent gæti á aðra
þátttakendur, en þetta sýnir vel þá
umhyggju sem Ólafur bar fyrir
nemendum sínum þegar á reyndi,
þótt hann væri ávallt settlegur og
formfastur kennari og ætlaðist til
hins sama af nemendum.
Þegar ég réðst kennari að
Menntaskólanum í Reykjavík
haustið 1960 hafði Ólafur M. Olafs-
son starfað þar nær áratug. Hann
sýndi mér frá upphafi mikla alúð
og með okkur tókst ævilöng vinátta.
Við Þóroddur heitinn mennta-
skólakennari Oddsson áttum þá
báðir heima í Hlíðunum og vorum
bíllausir. Ólafur bauðst til að taka
okkur upp í bíl sinn að morgni hvers
vinnudags á tilteknum stað og
stundu. Við gerðum að skilyrði að
hann biði ekki eftir okkur ef við
værum seinir, en það hélt hann
raunar ilia. Oft var glatt á hjalla í
bíl Ólafs á morgnana.
Ég treysti öðrum til að rekja
uppruna og æviferil Ólafs M. Ólafs-
sonar. Þetta eru aðeins fátækleg
persónuleg kveðjuorð. Þegar við
sáumst síðast hafði hann orð á því
að langt væri um liðið síðan við
hefðum komið saman og mál væri
að bæta úr því. Kvaðst hann að
lokinni Þýskalandsferð ætla að
bjóða mér og seinni konu minni,
sem hann hafði ekki kynnst, heim
til sín.
Af því boði varð ekki.
Ég vil að leiðarlokum votta sam-
úð mína konu Ólafs og börnum og
öðrum ástvinum. Blessuð sé minn-
ing hans.
Örnólfiir Thorlacius
Þann 7. júlí sl. lést í Giessen í
Þýskalandi Ölafur M. Ólafsson fýrr-
verandi menntaskólakennari. Ólaf-
ur var á ráðstefnu þar, en hugðist
síðan ferðast um Þýskaland til að
heimsækja fornar slóðir og hitta
gamla kunningja. Má segja að andl-
át hans hafi komið öllum mjög á
óvart.
Ólafur dvaldist við nám í Köln í
Þýskalandi á árunum 1955-57.
Hann var æ síðan einlægur unn-
andi þýskrar tungu og þýskra bók-
mennta. Ólafur kenndi, auk
íslensku, þýsku við Menntaskólann
í Reykjavík. Ólafur var talinn
strangur, en nákvæmur og réttsýnn
kennari. Þeir nemendur sem hófu
þýskunám hjá Ólafi hlutu mjög
góða undirstöðuþekkingu í fram-
burði þýskrar tungu og málfræði,
sem þeir bjuggu að upp frá því.
Ólafur stundaði einnig rannsóknir
í samanburðarmálfræði, meðal ann-
ars skrifaði hann mjög athyglis-
verða grein um „Viðurlag við tilvís-
unarfornöfn í íslensku og þýsku“ í
afmælisriti helgað Olafi Hanssyni
sjötugum. Hafði Ólafur áform um
að halda slíkum rannsóknum áfram.
Ólafur M. Ólafsson var frá upp-
hafi meðlimur í Félagi þýskukenn-
ara, sem stofnað var árið 1970.
Þýskukennarar votta eftirlifandi
eiginkonu Ólafs, börnum og öðrum
aðstandendum dýpstu samúð.
Félag þýskukennara
Ólafur Markús Ólafsson var fædd-
ur í Reykjavík 16. júní 1916. Foreldr-
ar hans voru Ólafur Magnússon,
kaupmaður í Fálkanum, og kona
hans, Þrúður Guðrún Jónsdóttir.
Ólafur lauk prófi frá Verslunarskóla
íslands árið 1935. Hann varð stúdent
frá Menntaskólanum í Reykjavík árið
1941. Ólafur stundaði síðan nám í
íslenskum fræðum við Háskóla Is-
lands og hann lauk kandídatsprófi
árið 1946. Ólafur hóf kennslu í
Menntaskólanum í Reykjavík árið
1951. Hann var skipaður kennari þar
árið 1954. Hann kenndi síðan lengi
í_skólanum,_bæði íslensku og þýsku.
Ólafur M. Ólafsson lést í Giessen í
Þýskalandi hinn 7. júlí sl.
Ólafur var aðstoðarmaður dr.
Björns Guðfinnssonar við rannsóknir
á framburði Islendinga árin 1941-
1943. Rannsóknirnar fóru fram um
lánd allt og þeim fylgdu erfið en
lærdómsrík ferðalög. Um þátt Ólafs
í þeim rannsóknum sagði dr. Björn
eftirfarandi í formála að Mállýzkum
I (árið 1944): „Síðast, en ekki sízt,
vil ég þakka Ólafi Ólafssyni stud.
mag. mikla og margháttaða aðstoð
við mállýzkurannsóknirnar. Hefur
hann lengst af verið með mér í rann-
sóknarferðunum, og á betri sam-
starfsmann og samferðamann varð
ekki kosið.“ — Nokkru eftir dauða
Björns Guðfinnssonar unnu þeir
Ólafur og Óskar Ó. Halldórsson úr
gögnum hans, og þeir bjuggu til
prentunar Mállýzkur II, er komu út
árið 1964. — Þetta rit er undirstöðu-
verk um framburð íslenskunnar laust
fyrir miðja þessa öld, og um þátt
Ólafs í því gilda orð dr. Björns sjálfs,
sem að framan greinir.
Ólafur kenndi íslenska nútíma-
hljóðfræði við Háskóla íslands árin
1947-1949. Ólafur var við nám í
Þýskalandi árin 1955-1957.
Ólafur lét af embætti sem kennari
við Menntaskólann í Reykjavík fyrir
aldurs sakir vorið 1986. — Að ósk
dómara Hæstaréttar starfaði Ólafur
við það að búa dóma réttarins undir
prentun, en útgáfa dómanna er ná-
kvæmnis- og vandaverk.
Þrátt fyrir annríki í kennslustörfum
lagði Ólafur jafnan stund á sín fræði
og eftir hann eru margar ritgerðir á
því sviði. Hann var og lagtækur ný-
yrðasmiður og má þar t.d. nefna orð-
in að staðla, staðall og stöðlun.
Ólafur kvæntist 6. janúar árið 1951
Önnu Christiane (f. 5. mars 1927)
tónlistarkennara, dóttur Rudolfs Theil
Hansen, klæðskera í Reykjavík. Böm
þeirra eru: Guðrún Bima (f. 10. apríl
1954) og Ólafur Magnús (f. 15. júní
1959).
Ólafur var samviskusamur og ná-
kvæmur kennari. Hann gerði kröfur
til nemenda sinna og lét álit sitt í ljós,
ef honum mislíkaði frammistaðan.
Hann fylgdist vel með starfi nemenda
og hrósaði þeim, ef þeir lögðu sig
fram og tóku framföruih í náminu. —
En Ólafur gerði umfram allt strangar
kröfur til sjálfs sín. Hann lagði gey-
simikla vinnu í yfirferð verkefna nem-
enda, bæði próf og ritgerðir. Slík
vinna tekur afar mikinn tíma, eins
og kunnugir vita, en Ólafur vann
þetta allt af nákvæmni og einstakri
samviskusemi.
Ólafur var afar hjálplegur ungum
samstarfsmönnum sínum. Hann gaf
sér góðan tíma til þess að leiðbeina
þeim, ef farið var fram á það. Hann
var jafnvel svo elskulegur að sýna
þeim, hvemig hann skipulagði próf
sín, en þar var allt unnið af sam-
viskusemi og vandvirkni eins og allt
annað. Ólafur var nákvæmur og
háttvís í öllu samstarfi, og allt stóð
eins og stafur á bók, er hann sagði
í þeim efnum. Ef kennarar höfðu
samþykkt að fara yfír ákveðið náms-
efni á ákveðnum tíma, mátti treysta
því að Ólafur stóð við sitt.
Ólafur var tilfinningaríkur maður
og viðkvæmur, þótt hann flíkaði því
ekki. Hann tók nærri sér ef nemandi
sinnti ekki námi sem skyldi, og honum
sámaði ef menn sýndu ekki móður-
málinu tilhlýðilega ræktarsemi. — En
þrátt fyrir það var Ólafur glaðsinna
og manna ljúfastur í hópi samstarfs-
manna. Hann gat verið hrókur alls
fagnaðar og verið manna fyndnastur
við góðar aðstæður. Þau hjónin, frú
Anna og Ólafur, sóttu jafnan sam-
komur okkar kennara. Þau voru yfir-
leitt kát og glöð og einkar ánægju-
legt að vera með þeim á góðri stundu.
Þótt Ólafur hefði látið af embætti
fyrir aldurs sakir hélt hann góðum
tengslum við samstarfsmenn sína í
Menntaskólanum. Hann korn öðm
hveiju í kennarastofur og drakk kaffi
með félögum sínum. Hann var þá
jafnan glaður og hress í bragði. í því
efni fór hann í raun að heilræðum
Hávamála:
Glaður og reifur
skyli gumna hver
uns sinn bíður bana.
Eins og fyrr var frá greint sagði
dr. Björn Guðfinnsson um Ólaf, þá
ungan námsmann, að á'betri sam-
starfsmann yrði ekki kosið. Við sam-
starfsmenn Ólafs í Menntaskólanum
í Reykjavík getum nú sagt um hann
eftir áratuga samleið hið sama: Á
betri samstarfsmann varð ekki kosið.
Við kennararnir vottum frú Önnu og
fjölskyldunni samúð okkar og hinum
látna virðingu okkar.
Félag kennara Menntaskól-
ans í Reykjavik.
Macintosh
Bleálírétt íyriralla Maclnleshunaeadur!
Út er komin hjá Tölvufræðslunni ný bók um
Macintosh tölvuna.
í bókinni er fjallað ítarlega um stýrikerfið og
notkun tölvunnar.
Kynnt eru vinsælustu forritin á Makkan t.d.
Macwrite, Word, Excel, Works, Hypercard,
Filmaker II, PageMaker, Omnis III, bókhald á
Makkann o.fl. o.fl.
Ómissandi handbók fyrir kröfuharða
Macunnendur.
Sendum bókina í póstkröfu til þeirra sem
þess óska.
Tölvufræðslan
Borgartúni 28, sími 687590.