Morgunblaðið - 04.01.1990, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. JANÚAR 1990
Kristján Guðjónsson
Isafírði - Minning
Fæddur 17. nóvember 1911
Dáinn 22. desember 1989
Minning hjartans er hljóð og mild,
hana eru fáir, sem skilja.
Þeir, sem hlusta með hana í fylgd,
hrópa ekki um innsta vilja.
(Sigm. Guðnason)
Það var snemma á sl. sumri að
Kristján Guðjónsson leitaði sér
lækninga vegna, að honum fannst,
smávægilegs lasleika sem hann
hafði fundið fyrir nokkurn tíma.
Við læknisskoðun sem framkvæmd
var í framhaldi af því kom í ljós
að sjúkdómur hans væri það alvar-
legur að varanleg lækning yrði ekki
möguleg.
Hinn harði dómur féll. Biðin eft-
ir því óumflýjanlega tók við. Krist-
ján tók þessari vitneskju karlmann-
lega og sagði það mikils virði að
læknirinn taldi sig geta gefið hon-
um nokkurn tíma, jafnvel ár, þar
til að sjúkdómurinn næði yfirhönd-
inni. En tíminn varð styttri en nokk-
um varði, skilnaðarstundin rann
upp aðeins röskum sex mánuðum
eftir að ljóst var að hvetju stefndi.
Kristján Sigmundur Guðjónsson
lést á Landakotsspítala 22. desem-
ber sl. eftir skamma en stranga
legu.
Kristján var fæddur 17. nóvem-
ber 1911 í Skjaldarþjarnarvík við
Geirólfsgnúp. Foreldrar hans voru
hjónin Anna Jónasdóttir og Guðjón
Kristjánsson er þar bjuggu. Kristján
ólst upp hjá foreldrum sínum í hópi
níu systkina, og var hann fimmti í
aldursröð þeirra, og hann var einn-
ig fímmti þeirra sem fellur frá.
Lífið í Skjaldarbjamarvík var líkt
og annars staðar í sveitum landsins
á þessum tímum. Stöðug barátta
um að afla brýnustu nauðsynja,
hafa til hnífs og skeiðar, og föt til
að klæðast. Á Ströndum var þessi
h'fsbarátta stundum hörð og óvæg-
in, og sennilega var það oftast, en
hún gat líka verið létt þegar vel
áraði og veður voru mild og hægt
að stunda hvers kyns veiðar í gjöf-
ulu umhverfi.
Kristján sagði mér oftlega frá
þessum tímum og hann mundi vel
ýmis atvik frá uppvaxtarárum
sínum bæði þegar vandamálin virt-
ust óyfírstíganleg, lítið var um björg
og möguleikar til að afla hennar
mjög takmarkaðir, og líka þeim
þegar allt lék í lyndi og lífið var
leikur einn. Mér var það vel ljóst
þegar ég hlýddi á frásögn hans
hversu djúpstæð áhrif þessi
lífsreynsla hafði á lífsviðhorf hans,
Prufu-hitamælar
+ 50 til + 1000 C
í einu tæki með elektrón-
ísku verki og Digital sýn-
ingu.
Þ.ÞORBRÍMSSON&CO
mURUTLAND
Um ÞÉTTIEFNI
Á ÞÖK - VEGGI - GÓLF
ÁRMÚLA29, SÍMI 38640
og í raun mótaði mjög allt verð-
mætamat hans á lífsleiðinni. Þrátt
fyrir erfiðar aðstæður og stöðuga
baráttu á yngri árum gætti aldrei
kala til þeirra tíðar í frásögnum
hans. Þessi lífsbarátta var eðlileg
og í hans huga var það sjálfsagt
mál að takast á við þau vandamál
og leysa þau á þann hátt einan sem
hægt var. Lífsstíll þessara ára var
fólginn í eigin áræði, dug og fyrir-
hyggju og einmitt þéir eiginleikar
fylgdu Kristjáni alla tíð. Hann vánd-
ist því í bernsku að nýta alla hluti
og fara vel með þau verðmæti sem
honum áskotnaðist. Það var honum
eiginlegt að nýta alla hluti til hins
ýtrasta, og halda því til haga sem
nýtanlegt gæti reynst síðar.
Hann gerði ekki oft samanburð
á því sem einu sinni var og þeim
alsnægtum sem fólk býr við í dag,
en þegar hann gerði það var sá
samanburður eftirminnilegur og
raunsær, því hann mundi tvenna
tíma.
Kristján Guðjónsson var mikill
raunsæismaður, blíður og ljúfur í
lund. Hann sýndi ávallt mikinn
skilning á vanda annarra, og vildi
alltaf leysa allan vanda. Þar kom
honum vel sú mikla og dýrmæta
reynsla ungdómsáranna sem hann
öðlaðist í föðurhúsum, og þá ekki
síður það sem hann síðar reyndi
þegar hann sjálfur þurfti að standa
fyrir sínu eigin búi við ekki ólíkar
aðstæður og hann ólst upp við.
Hann sagði mér af þessari reynslu,
og í þeirri frásögn hans kom það
vel fram hversu mikils hann mat
foreldra sína, systkini og aðra sam-
ferðamenn, og hversu jákvætt
Iífsviðhorf Kristjáns var. Það var
mikið til hans að sækja á slíkum
stundum.
Á 12. ári Kristjáns flytja foreldr-
ar hans til Þaralátursfjarðar í
Grunnavíkurhreppi, og þar býr
hann hjá þeim þar til hann er 23
ára gamall. Á þeim árum kynntist
Kristján Jóhönnu Jakobsdóttur úr
Reykjafirði, dóttur Matthildar
Benediktsdóttur og Jakobs Krist-
jánssonar er þar bjuggu. Sú kynn-
ing varð mesta hamingja Kristjáns
alla hans ævi. Jóhanna og Kristján
giftust 6. desember árið 1934, á
heimili hennar í Reykjafirði. Fyrstu
sambúðarárin voru ungu hjónin
húshjón hjá móðursystur Jóhönnu,
Alexandrínu Benediktsdóttur sem
þá bjó á hluta af jörðinni Reykja-
firði. Ári síðar leigðu þau svo jarðar-
hluta Alexandrínu og bjuggu í sama
húsi og hún ásamt 4 dætrum og
foreldrum hennar.
Kristján og Jóhanna bjuggu í
Reykjafirði til ársins 1941 að þau
flytja til Látravíkur, að Hornbjargs-
vita, ásamt Jóhannesi Jakobssyni
bróður Jóhönnu. í Látravík bjuggu
þau aðeins í eitt ár, og flytjast þá
til ísafjarðar og hafa búið þar síðan. -
Á ísafirði bjuggu þau fyrst að
Hnífsdal 10, en árið 1946 hafði
Kristján byggt sér íbúðarhús að
Hlíð við Seljalandsvegi, og þangað
fluttu þau og bjuggu þar í 43 ár,
eða þar til á sl. sumri að þau flutt-
ust í Hlíf, íbúðir aldraðra.
Hjónaband Kristjáns og Jóhönnu
var farsælt og þau hjón samhent,
dugleg og úrræðagóð, enda alin upp
við þær aðstæður þar sem á það
reyndi til hins ýtrasta að nýta alla
hluti vel o g gera það besta óg mesta
úr því sem til var hveiju sinni. Þau
hjón eignuðust 9 börn, 7 dætur og
2 drengi. Öll börn þeirra eru á lífí
og hið mesta myndarfólk og eru
afkomendur þeirra hjóna nú orðnir
63 talsins. Böm þeirra eru: Jóna
Valgerður, fædd 1935, gift Guð-
mundi H. Ingólfssyni, búsett í
Hnífsdal, og eiga þau 5 böm; Þrúð-
ur, fædd 1938, gift Sturlu Þórðar-
syni, búsett í Búðardal og eiga þau
4 böm; Fjóla Guðrún, fædd 1939,
gift Valdemar Nielsen, búsett í
Reykjavík og á 4 böm; Laufey Erla,
fædd 1940, eiginmaður hennar var
Símon Melsted en hann lést árið
1983 og áttu þau 5 böm. Laufey
er búsett í Reykjavík og er sambýl-
ismaður hennar Pálmi Stefánsson;
Freyja fædd 1942, gift Keld Nör-
gaard, búsett í Norresundby í Dan-
mörku og eiga þau 3 syni; Guðjón
Arnar, fæddur 1944, búsettur í
Mosfellsbæ, hann á 5 böm. Fyrri
kona hans var Björg Hauksdóttir
en síðari kona er Barbara Banas-
zawska; Matthildur Herborg, fædd
1946, gift Guðmundi Kr. Kristjáns-
syni, búsett í Reykjavík og eiga þau
4 börn; Jakob Kristján, fæddur
1952, búsettur í Reykajvík, kvænt-
ur Þorgerði Halldórsdóttur og eiga
þau 2 dætur; Anna Karen, fædd
1957, gift Einari Hreinssyni, búsett
á ísafírði og eiga þau 4 börn.
Það var Kristjáni mikil gæfa að
fá að fylgjast með og vera þátttak-
andi í lífsstarfi barna og barna-
barna. Á síðari ámm gat hann gef-
ið sér meiri tíma til samskipta við
þau, og á þeim stundum var ánægja
hans mest. Það er margra ánægju-
stunda að minnast úr litla húsinu
við Seljalandsveginn. Þar var oft
þröngt setinn bekkur en öllum leið
vel, því þar ríkti ánægja og gleði,
og voru þau hjón þá sælust þegar
flestir gátu komið og tekið þátt í
gleði þeirra. Það voru hamingjudag-
ar þegar börnin og barnabömin
vom í heimsókn.
Kristján Guðmundsson var fé-
lagslyndur og honum þótti það sjálf-
sagður hlutur að vera þátttakandi
í umræðu um þjóðfélagsmál og
pólitík. Skoðanir hans vom ákveðn-
ar en þó sveigjanlegar ef það mátti
verða til þess að samkomulag
næðist um niðurstöðu. Kristján var
sjálfstæðismaður og fylgdi Sjálf-
stæðisflokknum að málum. Hann
var virkur þátttakandi í þeim sam-
tökum og gegndi trúnaðarstörfum
fyrir þann flokk á sviði bæjarmála
á ísafírði.
Hann var alla tíð mikill áhuga-
maður um málefni sveitar sinnar,
Gmnnavíkurhrepps, og beitti sér
fyrir stofnun Átthagafélags Gmnn-
víkinga, sem starfað hefur að því
að viðhalda tengslum milli áður
búsettra Gmnnvíkinga, og ætt-
menna þeirra, jafnframt því sem
félagið hefur viljað varðveita ýmsan
fróðleik um menn og málefni úr
Gmnnavíkurhreppi. Stærsta verk-
efnið sem félagið hefur haft á hendi
er söfnun efnis og ritun Gmnn-
víkingabókar sem nýkomin er út.
Kristján átti mikinn þátt í að ákveð-
ið var að ráðast í það verkefni. Það
var honum því til mikillar gleði
þegar fulltrúar Grunnvíkingafé-
lagsins heimsóttu hann á sjúkra-
húsið í Reykjavík og afhentu honum
fyrsta eintak þeirrar bókar. Þessa
heimsókn þótti honum afar vænt
um og er vandséð hvað annað hefði
glatt hann meir á síðustu dögum
ævinnar en einmitt það að sjá þetta
verk komið í framkvæmd. Sveit-
ungar hans eiga þakkir skildar fyr-
ir þann hlýhug og vináttu sem þeir
sýndu Kristjáni með þessari góðu
heimsókn. Þeir höfðu að vísu áður
sýnt Kristjáni og Jóhönnu þann
sóma að gera þau heiðursfélaga í
Grunnvíkingafélaginu, og sýna það
líka vel virðingu sveitunga þeirra í
þeirra garð. Þessi vinátta og tryggð
Grunnvíkinga var þeim hjónum
mikils virði og þeim fannst ávallt
sjálfsagt að vera þátttakendur í
hveiju því er félagið tók sér fyrir
hendur.
Fyrir nokkm birtist stutt viðtal
við Kristján í blaði á ísafírði, þar
segir hann lítillega frá lífshlaupi
sínu undir fyrirsögninni „Ég var
fyglingur í fimmtán vor“. í þessu
stutta viðtali kemur það fram að
Kristján hefur unnið við ýmis störf
á sinni starfsævi, þó lengst við
smíðar ýmiss konar. Hann var láns-
maður mikill, og honum famaðist
vel í sínum störfum. Erfiðleikar,
hættur og óöryggi um afkomu vom
sjálfsagðir hlutir til að takast á við,
og til þeirra átaka gekk Kristján
með því hugarfari að hver er sinnar
gæfu smiður og það er nauðsynlegt
að kunna fótum sínum forráð og
læra að taka tillit til allra aðstæðna
á hveijum tíma. Kristján var sá
gæfumaður að honum farnaðist vel
í öllum störfum, og hann eignaðist
góða starfsfélaga og vini sem héldu
tryggð við hann alla tíð.
Það var gott að finna það þegar
veikindi Kristjáns ágerðust og dró
að lokum, hversu samtaka þau hjón-
in voru og þakklát fyrir alla þá
ánægju og miklu gæfu sem þau
hefði verið aðnjótandi í hjúskap
sínum. Þau voru þakklát, þó að-
skilnaður blasti við um einhvern
tíma.
í fyrrnefndu viðtali endar Krist-
ján sögu sína með því að óska þess
að smíðaaðstaða yrði sem fyrst fyr-
ir hendi á Hlíf, því „maður verður
að hafa eitthvað til að grípa í þó
aldurinn færist yfir“. Hann átti
margt ógert, hugmyndirnar voru til
um smíði ýmissa hluta, og hann
hafði flutt smíðaverkfærin sín með
sér og var í önnum við að koma
þeim fyrir. En þetta gekk ekki.
Sjúkdómurinn var lífsvilja og
lífslöngun yfirsterkari, þó Kristján
viðurkenndi ekki þau leikslok. Hann
var til hinstu stundar með það að
koma heim fyrir jólin, og þegar ég
kvaddi hann nokkrum dögum áður
en hann dó var það síðasta sem
hann sagði við mig, „þú tekur á
móti mér á flugvellinum vinur". Það
gerði ég þó á annan hátt væri en
hann ætlaðist til. Einn er sá þáttur
í lífshlaupi Kristjáns sem verður að
nefna en það er yndi hans af dýr-
um. Hann átti kindur og fléiri hús-
dýr alla tíð, og í Hlíð byggði hann
sér útihús_ fyrir gripi sína, og girti
land sitt. í seinni tíð þegar nokkrir
árekstrar urðu vegna búskapar í
nágrenni þéttbýlis var hann fús til
samstarfs um að leysa þau mál á
þann veg að allir mættu við una.
En hann var aldrei til viðræðu um
að einhver gæti tekið þann rétt af
h onum að halda sér nokkrar skepn-
ur sér. til ánægju og búdrýginda.
Hann og fleiri slíkir áhugamenn
lögðu ómælda vinnu fram til þess
að reyna að útiloka árekstra við
aðra bæjarbúa um skepnuhaldið.
Stundum tókst vel til, en miður
stundum. Við sem þekktum hann
vel vissum hversu leitt honum þótti
þegar illa tókst til og árekstar urðu,
en hann hristi það af sér og vildi
sem fyrst gera gott úr öllu. Þeim
fækkar nú óðum sem skilja til fulls
hversu mikilvæg sauðkindin hefur
verið alþýðuheimilunum í landinu
fyrr á tímum. Kristján var einn
þeirra sem skildi þetta til fulls,
hann vissi það, og hafði af því
reynslu að afurð kindarinnar var
lífsnauðsynleg hveiju heimili, og að
það voru ómæld búdrýgindi að hafa
lítilsháttar búskap með fullri ann-
arri vinnu. Á hans heimili voru af-
urðir af kindum nýttar til fullnustu,
og veittu stóru heimili öryggi þegar
peningaráð voru ekki fyrir hendi.
Á sl. hausti taldi hann rétt að
hætta með skepnuhald og fargaði
skepnum sínum að mestu, en gaf
þó dóttursyni sínum í Onundarfírði
nokkrar valdar kindur.
Það er margs að minnast þegar
vinir kveðjast. Kristján Guðjónsson
var góður faðir, og það ekki ein-
göngu' bömum sínum heldur og
ekki síður mér og öðrum honum
nátengdum. Hann var alltaf fús til
að ræða vandamálin, gefa góð ráð
og ekki síður að leggja hönd að
Iausn þeirra. Engin af tengdaböm-
um þeirra hjóna hefur notið ástrík-
is þeirra í jafnríkum mæli og ég,
og get ég aldrei fullþakkað það.
Ég veit þó að það sem Kristján vildi
helst að gert væri er að láta eftirlif-
andi eiginkonu, Jóhönnu, líða sem
best, og vissulega munum við öll
gera það sem í okkar valdi stendur
til að létta henni mikinn missir.
Ég vil með þessum línum þakka
Kristjáni Guðjónssyni alla hans vin-
áttu, tryggð og drengskap, sem
hann sýndi mér alla okkar sam-
veru. Ég mun ætíð minnast með
virðingu og þökk þessa góða
drengs.
Jóhanna mín, Guð veiti þér styrk
í sámm söknuði. Hugljúfar minn-
ingar um Kristján munu ylja okkur
um ókomna tíð. Blessuð veri minn-
ing þessa mæta manns.
Guðm. H. Ingólfsson
Afí minn og nafni, Kristján S.
Guðjónsson, lést á Landakotsspítala
þann 22. desember sl. eftir nokk-
urra mánaða veikindi.
Afi var fæddur 17. nóvember
1911 í Skjaldarbjarnavík á Strönd-
um, sonur hjónanna Guðjóns Krist-
jánssonar og Önnu Jónasdóttur.
Hann ólst upp við almenn sveita-
störf eins og þau tíðkuðust á Horn-
ströndum á þeim tíma, m.a. stund-
aði hann bjargsig og oft ræddi hann
einmitt um hvað það hefði verið
skemmtilegt.
Afi var fimmti í röð níu systkina.
í dag eru fjögur þeirra á lífi.
6. desember 1934 giftist afi eftir-
lifandi konu sinni, Jóhönnu Jakobs-
dóttur frá Reykjafirði. Þau hófu
búskap sinn í Reykjafirði, bjuggu
síðar um skeið í Látravík en árið
1942 fluttust þau til ísafjarðar þar
sem þau bjuggu síðan. Afi og amma
eignuðust 9 börn, 7 dætur og 2
syni. Þau eru Jóna Valgerður skrif-
stofumaður í Hnífsdal, Þrúður
skólastjóri í Búðardal, Freyja versl-
unarmaður í Danmörku, Fjóla skrif-
stofumaður í Reykjavík, Laufey
húsmóðir í Reykjavík, Guðjón skip-
stjóri í Mosfellsbæ, Matthildur hús-
móðir í Reykjavík, Jakob lífefna-
fræðingur í Reykjavík og Anna
húsmóðir á Ísafírði. Alls eru afkom-
endur afa og ömmu nú orðnir 63.
Eftir að afi fluttist til ísafjarðar
starfaði hann lengst af við smíðar
og árið 1965 fékk hann meistara-
bréf í trésmíði. Hann starfaði síðan
í átta ár sem húsvörður í Sundhöll
ísafjarðar en síðan flutti hann sig
yfír götuna og varð húsvörður í
Gagnfræðaskólanum þar sem hann
starfaði þangað til hann fór á eftir-
laun.
Afi vann alltaf langan vinnudag,
enda hafði hann fyrir stórri fjöl-
skyldu að sjá. En utan vinnutíma
féll honum heldur aldrei verk úr
hendi. Hann stundaði smábúskap á
Isafirði og hætti því ekki fyrr en
síðastliðið vor. Einnig hafði hann
smíðaverkstæði heima hjá sér þar
sem hann varði talsverðum tíma.
Mér er minnisstætt að fyrir barn í
heimsókn hjá afa og ömmu var það
heilt ævintýri „að fara fram í skúr
með afa“ og fá að smíða, því hann
leyfði að maður notaði verkfærin
hans og vr ötull við að kenna rétt
handbragð. Einnig man ég nokkur
jól þar sem besta jólagjöfín var ein-
hver hlutur sem afi hafði smíðað
sjálfur.
Afi var alltaf hrókur alls fagnað-
ar hvar sem hann kom. Á fundum
og samkomum þar sem hann kom
tók hann gjarnan til máls og gerði
það þannig að tekið var eftir því
sem hann var að segja. Hann kom
ætíð til dyranna eins og hann var
klæddur og var ófeiminn við að láta
álit sitt í ljós á mönnum og málefn-
um. AUtaf vildi hann þó sýna öllum
fulla sanngirni og engan vildi hann
særa.
Afi hafði ákveðnar skoðanir á
þjóðmálum og þar fylgdi hann Sjálf-
stæðisflokknum einarðlega að mál-
um. Hann var áhugasamur um
stjómmál alla tíð og hálfum mán-
uði áður en hann lést ræddi hann
þau við mig af miklum áhuga.
Stjórnmálaskoðanir voru þó ekki
hans mælikvarði á fólk, þar var
iðjusemi og dugnaður það sem hann
mat mest, en hins vegar var hann
ánægður með ef fólk sem honum
þótti vænt um sneri frá stjórn-
málalegri villu síns vegar.
Það er mikill missir að afa, en
þó hefur enginn misst eins mikið
og Jóhanna amma. Þau voru alla
tíð samtaka í öllu og máttu vart
af hvort öðru sjá og á heimili þeirra
ríkti ætíð mikil hlýja. Ég sendi
ömmu sérstakar samúðarkveðjur.
Kristján Sturluson