Morgunblaðið - 11.01.1990, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. JANÚAR 1990
27
ríkurbréfe
Helgidómur Mítrasar, þar sem fram fóru launhelgar. Var hann við
sömu götu og íbúð Klemensar Rómarbiskups, er sýnir hve fjölskrúð-
ugt það þjóðfélag var í trúarefhum sem fornkirkjan bjó við.
Þórir Kr. Þórðarson
„2000 ára saga kristn-
innar sannar það að
hún fær ekki lifað án
guðfræði, sem hún hef-
ur enda iðkað af kappi.
Því er það athyglisvert
að ritstjórar Morgun-
blaðsins hvetja til þess
í Reykjavíkurbréfi að
nú sé gert átak til þess
að öðlast fyllri skilning
í þessu efiii, enda geta
menn ekki boðað trú án
þess þeir viti hver hún
er.“
ourinn (sjá myndina af honum).
bæranna. Ekki til þess að búa til
ný heimstrúarbrögð, sem væri fár-
ánlegt, heldur sem rannsóknarverk-
efni um merkingu mannlegra at-
hafna og siðar. Illu heilli dó hann
frá þessu verki.
Kirkjan og austræn
trúarbrögð í sömu götu
En eru þessar aðstæður eins-
dæmi? Undir einni af elstu kirkjun-
um í Róm, San Clemente (sem við
skoðuðum undir leiðsögn systur
Jóhönnu frá Stykkishólmi) hafa
verið grafnar upp vistarverur frá
1. öldinni og sjást þar örmjóar göt-
ur og við eina þeirra Mítra-helgi-
dómur. (íranski guðinn Mítra var
mikið dýrkaður á dögum rómverska
heimsveldisins, m.a. af hermönnum
í herbúðum Rómveija um víðan
heim, hann var fijósemisguð og
frelsari, nautsblót og vímudrykkur
einn sem veitti mönnum ódauðleika
voru aðaleinkenni hans.) En hinum
megin við þetta örmjóa stræti, beint
á móti Mítra-helgidóminum, voru
híbýli heilags Clemensar sem var
þriðji eftirmaður Péturs postula og
dó um 100 e.Kr. Þar voru því við
sömu götu einn helsti frumkvöðull
fornkirkjunnar og Mítra-dýrkend-
urnir! Og er kirkjan ekki að sigla
inn í svipaðar aðstæður nú á dög-
um? Við búum ekki lengur við að-
stæður fyrri alda er kirkjan var ein
og allsráðandi. Nú er heimurinn
orðinn eins og hreppsfélag þar sem
áhrifin berast jafnskjótt og yfir
mjóu götuna í Róm, og nándin er
jafnmikil.
2000 ára saga kristninnar sannar
það að hún fær ekki lifað án guð-
fræði, sem hún hefur enda iðkað
af kappi. Því er það athyglisvert
að ritstjórar Morgunblaðsins hvetja
til þess í Reykjavíkurbréfi að nú
sé gert átak til þess að öðlast fyllri
skilning í þessu efni, enda geta
menn ekki boðað trú án þess þeir
viti hver hún er.
En hver er þá hin kristna trú?
Kristin trú og ■
þjóðfélagsleg ábyrgð
Rúmenski presturinn Laszlo Tok-
es, sem um getur í Reykjavíkur-
bréfi, hefði vart verið ofsóttur af
stjórnvöldum ef kenning hans hefði
ekki verið þjóðfélagslega hættuleg
kommúnistastjórninni. Og ekki er
hann eina dæmið um þess háttar
guðfræði sem fjallar um boðskap
Jesú Krists og Biblíunnar allrar í
ljýsi þjóðfélagslegrar samábyrgðar.
Ahrif kirkjunnar í Austur-Berlín og
Austur-Þýskalandi öllu til forystu í
höfnun marxismans væru ekki þau
sem þau reyndust á nýliðnum vikum
ef kirkjan hefði enga guðfræði
stundað (eins og gerist of víða
meðal vor) eða þá að guðfræði
þeirra væri innilokuð í einstaklings-
bundinni leit að sálarfriði í trúnni
á Krist. Hin lifandi guðfræðium-
ræða í Þýskalandi hefur einmitt
einkennst af vitundinni um þess
háttar kristna trú sem fer að boðum
Krists, sem flutti ægileg dómsorð
yfir þeim sem hvíla í eigin trúar-
sælu en láta sér ekki annt um hina
hungruðu, þyrstu, húsnæðislausu,
klæðlausu, sjúku og fangelsuðu
(Matteus 25), hans sem setti það
að skilyrði réttlætisins að menn
hjálpuðu þeim sem verða fyrir árás
eða slysum (Lúkas 10). Þá bauð
Jesús Kristur mönnum að þeir
skyldu ekki orna sér við eftirlætis-
kenningar sína og eiginhagsmuni
innan þröngs hrings síns kunnug-
lega heims, heldur skyldu menn
vera óhræddir við að hneyksla og
„færa sverð en ekki frið“ (Matteus
10), yfirgefa eigin hagsmuni og
leita hins réttláta þjóðfélags, jafn-
vel þótt það yrði aldrei að veruleika
fyrr en á himnum. Það er því ekki
aðeins að „hinn félagslegi þáttur í
kirkjulegum boðskap sé beinlínis til
þess fallinn að fæla þá frá kirkj-
unni sem hafa áhuga á að leita
styrks í trúnni á Jesúm Krist,“ eins
og segir í Reykjavíkurbréfi, heldur
hefur sá boðskapur, þ.e. hinn fé-
lagslegi þáttur biblíulegrar trúar,
ætíð fælt frá, og það var vegna
hans sem Kristur var krossfestur.
Það hefur Kierkegaard sýnt fram
á: Menn gátu ekki þoláð þennan
mann sem sagði þeim að yfirgefa
alla sína stundarhagsmuni og fíkn
í eigin sælu, en leita þess í stað
réttlætis Guðs, þ.e. hins algera rétt-
lætis í þjóðfélagi og lífi einstaklinga
þar sem Guð ræður ríkjum jafnt í
hinu líkamlega og þjóðfélagslega
sem í hinu andlega lífi. Því að Krist-
ur sagði: „Leitið fyrst ríkis [Guðs]
og réttlætis." En hann bætti raunar
við, og er það nokkur sárabót: „Þá
mun allt þetta veitast yður að auki“
(Matteus 6).
í Reykjavíkurbréfinu segir að
„þess hafi jafnvel orðið vart innan
íslensku þjóðkirkjunnar að prestar
vilji láta meira að sér kveða en
áður á þjóðmálasviðinu,“ og að vart
hafi orðið við tilhneigingu til þess
að túlka orð heilagrar ritningar fé-
lagslega. Ekki er seinna vænna en
menn veiti því athygli sem ég hef
starfað að, nótt og dag liggur mér
við að segja, í guðfræðilegri rann-
sókn ogtúlkun síðan 1954 hér suð-
ur á Melum, eða í 35 ár. En sá
vina minna á Morgunblaðinu sem
bréfið ritar hittir hins vegar nagl-
ann á höfuðið er hann segir að
nauðsyn sé „að vekja menn til
umhugsunar ... um þann kjarna í
boðskap kristinnar trúar sem er
jafn tær og skýr og jólaljósið". Sá
kjarni er einmitt Jesús Kristur, eins
og bréfritari kemst réttilega að orði
í áherslu sinni á Krist sem andlag
og upphaf trúarinnar og markmið
hennar.
Og hafi hann þökk fyrir að benda
á hinn kristfræðilega grundvöll sem
á að vera í hverri prédikun, og
maður saknar æði oft. En hver er
hinn kristfræðilegi grundvöllur?
Höfundur segir einmitt þetta: „Trú-
arbrögð okkar byggjast á því að
persónugera guðdóminn í Jesú
Kristi.“ Ekki er unnt að mæla betur
né skýrar. En hvað merkir þá hold-
tekningin? Hún þýðir það meðal
annars að Guð varð þjóðfélags- .
ádeila. En hann ber líka fram náðar-
orðíð. Þetta sjáum við á hverri
blaðsíðu Nýja testamentisins. Því
að hver er faríseinn, ef heimfært
er til vorra tíma? Við hvað er átt?
Vonda manninn sem við viljum öll
forðast? Nei. Þótt sú sé hin venju-
lega skýring, er hún samt fölsun á
ritningunni. Faríseinn er samnefn-
ari guðfræðiprófessorsins, biskups-
ins og formanns kristniboðssam-
bandsins. Svona skörp var þjóð-
félagsádeilan í munni Jesú. Og
menn gátu ekki sætt sig við hana.
Þess vegna var hann krossfestur.
Dæmisögurnar eru þannig þver-
sögn allra þversagna, fram sagðar
til þess að sýna okkur hversu fjar-
stæð og þverstæðukennd fyrirgefn-
ingin er og miskunnsemin, sem við
eigum að ástunda í eftirfylgd hinn-
ar þversagnakenndu náðar Guðs.
Og Jónasarbókin í Gamla testa-
mentinu fjallar um hið sama. Og
hvað stóð í Biblíu Jesú og frumsafn-
aðarins (sem var það sem við nefn-
um Gamla testamenti)? Um Krist,
þ.e. hinn smurða Drottins, segir í
,jólaguðspjallinu“ hjá Jesaja:
„Hann mun reisa [ríkið] og efla
með réttvísi og réttlæti' — í hæsta
máta þjóðfélagslegt hlutverk um
hið réttláta þjóðfélag. Þetta var
Jesaja 9, og í öðru ,jólaguðspjalli“
(Jesaja, 11. kap.) stendur (með leið-
réttri þýðingu): „Með réttvísi mun
hann láta hina fátæku ná rétti
sínum, og skera úr málum hinna
nauðstöddu í landinu með réttlæti;
hann mun Ijósta ofbeldismanninn
með sprota munns síns.“ — Þannig
mætti fylla heilt Morgunblað með
tilvitnunum í Biblíuna, bæði testa-
mentin, um þjóðfélagsádeilu og
þjóðfélagslegan boðskap Krists. Ef
slíkir ritningarstaðir eru ekki „þjóð-
félagslegur" boðskapur, ef þetta er
ekki „að láta að sér kveða á þjóð-
málasviðinu“, þá skil ég ekki
íslensku. Og ástæðan er ofur ein-.
föld. Oll viðmiðun Biblíunnar er
„þjóðfélagsleg" af þeim sökum að
hún er kirkjuleg, m'.ö.o. „safnaðar-
leg“. N.t. miðar við söfnuðinn,
frumsöfnuðinn, og G.t. við þjóðina,
sem um leið var „kirkja“, söfnuður.
Ég hef kallað mína ritskýringar-
túlkun ýmist sósíal ritskýringu, fé-
lagslega eða kirkjulega ritskýringu
og hef varið ævinni í að sanna gildi
hennar og hversu hún „lýkur upp“
fyrir okkur ritningunum. En ég tek
skýrt fram að notkun hennar í pré-
dikun þýðir ekki að menn eigi að
beita ritningunni í flokkspólitískum
deilum. Það væri fölsun ritningar-
innar. Hitt er (að þessu leyti) rétt
notkun ritningarinnar að beita
henni til þess að sýna fram á guð-
legan boðskap um ábyrgð okkar
hvers gagnvart öðru og gagnvart
Guði. En svo er hitt (sem kann að
hljóma þverstæðukennt í fyrstu) að
þegar menn lesa spámennina og
ræður Jesú og fá út úr því þjóð-
félagsboðskap, þá skilja þeir ekki
það sem þeir lesa. Þar er aðeins
að finna boðskap um Guð og náð
hans. En Biblían þekkir engan Guð
annan en þann sem lætur sér annt
um þjóðfélagið, hag fólks í daglegu
lífi þess. Það guðlega afl sem aust-
rænu mýstísku hóparnir ákalla hef-
ur engar þjóðfélagslegar skírskot-
anir. Allt beinist að vellíðan ein-
staklingsins, sem er hollt og gott
takmark í sjálfu sér en nægir ekki,
vegna þess að boðskapurinn verður
að vera þjóðfélagslegur til þess að
hann mæti þörfum fólks þar sem
það er statt. Og það er af þessum
..sökum að prestarnir austantjalds
náðu til fólksins og gengu^ fyrir
fólkinu í baráttu þess gegn marx-
ismanum og afskræmingu hans í
lögregluríkjum Austur-Evrópu: Þeir
höfðu uppgötvað hinn þjóðfélags-
lega boðskap ritninganna. Kannski
ekki jafnsnemma og við hér suður
á Melum, en þeir fundu hann engu
að síður, og því var barátta þeirra,
reist á réttri túlkun ritninganna, til
þess að styðja fólkið í raunum þess.
Og þeir náðu til fólksins einnig
vegna þess að þeir voru, eins og
bréfritari okkar bendir á sem nauð-
syn, grundvallaðir á Jesú Kristi sem
persónugerðum guðdómi mitt á
meðal okkar í sakramentum kirkj-
unnar. Þetta er rétt evangelísk trú,
og hún er kaþólsk, rómversk kaþ-
ólsk líka.
Höfundur er prófessor íguðfraeði
við liáskóia Islands.
Borgarfj örður:
Verulegrir
samdráttur
í mjólkur-
framleiðslu
llvannatún í Andakíl.
SÍÐUSTU fjóra mánuði var mikill
samdrátt.ur í mjólkurframleiðslu á
samlagssvæði Mjóikursamlags
Borgfirðinga, sem nær frá Skarðs-
heiði til sunnanverðs Snæfellsness.
Búnaðarsamband Borgarfjarðar
og Mjólkursamlag Borgfirðinga
hafa ákveðið að efiia til fiindar
með bændum þann 18. janúar
vegna þessa alvarlega ástands.
Að sögn Indriða Albertssonar
mjólkurbússtjóra er samdráttur á
framleiðslunni síðustu fjóra mánuði
um 10%. Ætla má að þetta sé tæp-
lega 13 milljóna króna tekjutap
bænda á þessu svæði auk taps á
8,5% álagi fyrir vetrarmjólk. Fram-
leiðslan á síðastliðnu verðlagsári
var aðeins 68 þúsund lítrum um-
fram framleiðslurétt en hann var á
þessu svæði 9,05 milljónir lítra. Á
þessu verðlagsári er hann heldur
meiri eða 9,2 milljónir lítra.
Talsverð hætta er nú á að bænd-
ur missi hluta framleiðsluréttar síns
næsta verðlagsár ef ekki tekst að
framleiða upp í hann á næsta ári.
Innlögð mjólk á árinu 1989 var
tæplega 8,9 milljónir lítra sem er
minnsta magn mjólkur síðan 1970.
Á efnarannsóknastofu Bænda-
skólans á Hvanneyri hafa verið
efnagreind 106 heysýni úr Borgar-
firði og eru samkvæmt nýrri við-
miðum um 0,57 fóðureiningar í
heykílói að meðaltali. Heysýni úr
Dalasýslu hafa reynst enn lélegri
en engin sýni hafa borist af Snæ-
fellsnesi. Þorsteinn Guðmundsson
forstöðumaður rannsóknarstofunn-
ar sagði að kýr geti ekki mjólkað
vel af þessum heyjum nema tals-
verð fóðurbætisgjöf komi til.
Tún á Vesturlandi spruttu seint
sl. sumar. Sláttur hófst þar af leið-
andi víðast hvar of seint.
D.J.
Loðdýrarækt á
Norðurlöndum:
Framleiðsla
dregst sam-
an um 30%
Loðdýraræktendur á Norður-
löndum hafa ákveðið að draga
verulega úr framleiðslu minka- og
refaskinna á þessu ári, vegna lágs
skinnaverðs sem fékkst á fyrstu
uppboðunum á nýbyrjuðu sölu-
tímabili. Rciknað er með um 30%
samdrætti í minkarækt og um 25%
samdrætti í refarækt frá því sem
var á síðastliðnu ári.
í fréttatilkynningu frá samtökum
loðdýraræktenda á Norðurlöndum
segir að miðað við árið 1989 verði
um sex milljón færri minkaskinn
framleidd á þessu ári, en það þýðir
um 30% samdrátt í framleiðslunni
á Norðurlöndum. Þá verði sam-
dráttur í framleiðslu refaskinna á
bilinu 20-25%, eða sem nemur hálfri
milljón skinna. Um 2-3 milljónir
minkaskinna, sem framleidd voru á,
síðasta ári, verða jafnframt tekin
af markaði og sett- í langtíma-
geymslu, en með því er talið að
jafnvægi náist milli framboðs og
eftirspurnar á skinnamörkuðum á
yfirstandandi sölutímabili. Auk
þess reikna uppboðshús á Norðurl-
öndum með því að stöðugara verð
fáist fyrir loðskinn á þeim upp-
boðum sem eftir eru á sölutímabil-
inu, vegna þess að samdráttur í
framleiðslunni verður mun meiri en
búist var við fyrir aðeins einum
mánuði síðan.