Morgunblaðið - 18.01.1990, Blaðsíða 20

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. JANÚAR 1990
Hafskips- og Utvegsbankamál:
Óskar Þórmundsson yfirlög-
regluþjónn rannsóknarlögregl-
unnar á Keflavíkurflugvelli.
RL Keflavíkurflugvelli:
*
Oskar Þór-
mundsson skip-
aður yfirlög-
regluþjónn
^ Keflavík.
ÓSKAR Þórmundsson hefiir af
utanríkisráðherra verið skipaður
yfirlögregluþjónn rannsóknar-
lögreglunnar á Keflavíkurflug-
velli frá og með 15. janúar 1990
að telja.
Óskar er 39 ára og hefur hann
undanfarin ár starfað sem lögreglu-
fulltrúi í rannsóknarlögreglunni í
Keflavík. Hann á að baki 19 ár
sem lögreglumaður, fyrst sem götu-
lögregluþjórm í Reykjavík. Sam-
býliskona Óskars er Helga Bjöms-
dóttir flugfreyja, þau eiga 6 börn
ogeru búsett í Ytri-Njarðvík. Óskar
Þórmundsson tekur við af Sigurði
Sigurðssyni sem lét af störfum
vegna aldurs um áramót.
BB
Verkföll, vamarliðsflutningar og
óðaverðbólga ónýttu áætlanir
- sagði Halldór Guðbjarnason
HALLDÓR Á. Guðbjarnason fyrrum bankastjóri Útvegsbanka íslands,
sem ákærður er fyrir brot í opinberu starfi í tengslum við starf sitt
vegna samskipta Hafskips og Útvegsbankans, var yfirheyrður í saka-
dómi á þriðjudag af ákæruvaldi og veijendum. Einnig komu fyrir dóm-
inn sem vitni þrír fyrrum stjórnarmenn í Hafskip: Víðir Finnbogason,
Páll G. Jónsson og Pétur Björnsson.
Halldór sagði að bankamenn hefði
gengið út frá því að við reiknings-
skil fyrirtækisins væri beitt almenn-
um reglum en bankinn hefði ekki
gert sérstaka könnun á því enda
ekki verið talin ástæða til að yfirfara
gögn sem kæmu frá löggiltum endur-
skoðanda. Halldór sagði að banka-
menn gerðu ekki annað en að kanna
slík gögn ef þeir ynnu alltaf með
því hugarfari að verið væri að beita
blekkingum. Halldór var spurður um
niðurstöður Inga R. JÓhannssonar
löggilts endurskoðanda Útvegsbank-
ans í skýrslu frá desember 1985 að
rangt væri í ársreikningi Hafskips
1983 að hagnaður hefði orðið 22
milljónir heldur væri rétt að tap
hefði orðið 14,8 milljónir. Halldór
sagði að þessi skýrsla væri samin
þegar gjaldþrot Hafskips hefði legið
fyrir. í byrjun sama árs hefði endur-
skoðandinn ekki talið ástæðu til að
bankinn afskrifaði útlán til fyrirtæk-
isins vegna góðrar framlegðar 1983
og fyrirsjáanlegrar hlutafjáraukn-
ingar. Um skekkjur í áætlunum um
rekstrarafkomu Hafskips 1984 sagði
Halldór að í upphafi hefði verið gert
ráð fyrir hagnaði en miklar og
óvæntar breytingar hefðu orðið á
rekstrarumhverfi félagsins á því ári;
verkföll farmanna og opinberra
starfsmanna, missir varnarliðsflutn-
inga, svonefnt Rainbow Navigation
mál, og þær miklu breytingar sem
orðið hefðu á gengi krónunnar í óða-
verðbólgu.
Halldór var spurður hvort eðlilegt
hefði verið að veita fyrirgreiðslu
vegna Atlantshafssiglinga Hafskips
án þess að gera könnun á forsendum
rekstrarins. Hann sagði að unnið
hefði verið að undirbúningi sigling-
anna í tvö ár og hefði einhvers stað-
ar í landinu verið að finna menn
sem þekktu til þessara hluta þá
hefðu það verið Hafskipsmenn. Haf-
skip hefði verið stórt almennings-
hlutafélag og gengið hefði verið út
frá því að skipt væri við heiðarlega
menn. Hann kvaðst ekki telja ástæðu
til að ætla annað en að allar upplýs-
ingar hefðu verið settar fram í góðri
trú.
í svari við spurningum um hvern-
ig stöðvun útlána til Hafskips hefði
borið að höndum kom fram að í
október 1984 hefði verið ákveðið að
bankinn tæki tryggingu í öllum til-
tækum eignum Hafskips sem óveð-
settar voru bankanum. Þannig hefði
bankinn eignast veð í ýmsum eignum
sem ekki hefðu staðið í sambandi
við nýjar lánveitingar. Hann sagði
að þetta hefði verið ákveðið um það
leyti sem fram hefði komið að skuld
Hafskips við Útvegsvbankann væri
17 milljónir umfram tryggingar en
á bæri að líta að inni þeirri tölu
væru áfallnir vextir og dráttarvextir
ekki sundurgreindir. Þá kom fram
hjá Halldóri að í skuldayfirliti Haf-
skips hefðu verið taldir viðskiptavíxl-
ar, 24,3 milljónir, sem keyptir hefðu
verið af fyrirtækinu og væru því í
raun kröfur á hendur öðrum aðilum.
Hann sagði að málefni Hafskips
hefðu oftsinnis verið rædd á bankar-
áðsfundum og frá októbermánuði
1984 einnig reglulega við banka-
stjórn Seðlabanka Islands. Hann
sagði að á fundi með bankastjórn
Seðlabankans sumarið 1985 hefðu
Útveggsbankamenn óskað eftir að
bankaeftirlit kannaði viðskipti bank-
ans og Hafskips og hefði það verið
í fyrsta skipti á sínum starfstíma
sem bankaeftirlitið hefði kannað
nokkurn þátt í rekstri Útvegsbank-
ans. Halldór sagði bankastjóm aldrei
hafa verið beitta þrýstingi af hálfu
stjórnvalda, bankaráðs eða annarra
til að veita Hafskip fyrirgreiðslu.
Fram kom hjá Halldóri Guðbjarna-
syni að eftir stöðvun útlána í októ-
ber 1984 hefði verið veitt lán til
uppgreiðslu á eldri skuld og lánað
hefði verið út á hluta aukins hlutafj-
ár á árinu 1985. Hann sagði að
milliuppgjör fyrstu átta mánaða árs-
ins 1984 hefði ekki valdið því að
fyrirgreiðsla var stöðvuð en heldur
hefðu engin lán verið veitt út á
upplýsingar í uppgjörinu en forsvars-
mönnum Hafskips er gefið að sök
að hafa rangfært milliuppgjör þetta
í því skuni að tryggja félaginu áfram
lánstraust og fyrirgreiðslu hjá Út-
vegsbankanum. Fyrrgreindar ytri
aðstæður á árinu 1984 hefðu valdið
fyrirtækinu 50-100 milljón króna
tjóni og miklum greiðslufjárvanda.
Útvegsbankinn hefði talið hagsmun-
um sínum best borgið með því annað
hvort að selja fyrirtækið í fullum
rekstri eða auka hlutafé þess. Spum-
ingu veijenda um hvort hann teldi
forsvarsmenn Hafskips hafa beitt
sig blekkingum svaraði Halldór neit-
andi.
Einnig komu fyrir dóminn vitnin
Víðir Finnbogason, Páll G. Jonsson
og Pétur Björnsson sem allir sátu
um lengri eða skemmri tíma í stjóm
Hafskips, síðustu ár fyrir gjaldþrot
þess. Meðal þess sem fram kom í
máli þeirra var að gögn félagsins
hefðu jafnan verið aðgengileg þeim
stjómarmönnum sem hefðu viljað
kynna sér stöðu fyrirtækisins, að
almennt væri litið á milliuppgjör sem
vinnuplögg sem ekki væru jafnvön-
duð og ársreikningar. Þeir sögðust
ekki telja að reynt hefði verið að
blekkja þá um stöðu fyrirtækisins
með milliuppgjömm eða ársreikning-
um. Þá sögðu þeir verkföll, Rainbow
Navigation málið og gengisþróun
hafa orðið félaginu þung í skauti.
Nokkrum spurningum sögðust vitnin
ekki treysta sér til að svara vegna
þess hve langt væri um liðið frá
atburðum.
Skotland:
Magnús Magnússon í forsæti
nýs náttúruverndarráðs
St. Andrews. Frá Guðmundi H. Frímanns-
syni, fréttaritara Morgunblaðsins.
Mag'nús Magnússon, sjónvarps-
maður, verður forseti nýs skozks
náttúruverndarráðs, sem að
líkindum verður komið á laggirn-
ar árið 1992.
Á mánudaginn kynnti Malcolm
Rifkind, Skotlandsmálaráðherra, þá
ákvörðun sína, að Magnús Magnús-
son yrði forseti nýs náttúruverndar-
ráðs í Skotlandi. Magnús tekur við
formennsku í undirbúningsnefnd að
stofnun ráðsins 1. apríl nk.
Nú er starfandi Náttúruverndar-
ráð Bretlands, sem hefur haft umsjón
með náttúruvernd á Englandi, Skotl-
andi og í Wales. Ákveðið hefur ver-
Bruninn í Gúmmívinnustofiinni:
Magnús Magnússon
Ber ekki mikla virðingu fyrir
skýrslu Brunamálastofíiunar
- segir framkvæmdaslj óri Gúmmívinnustofimnar
Framkvæmdastjóri Gúmmívinnustofúnnar segist ekki bera mikla
virðingu fyrir skýrslu Brunamálastofnunar um brunann í fyrirtæki
hans fyrir ári, enda sé ýmislegt í henni rangt. í skýrslunni er aðal-
ábyrgð þess hvernig fór lögð á eigendur Gúmmívinnustofúnnar vegna
breytinga á húsnæðinu og ónógra brunavarna. Þá eru þættir í starfi
slökkviliðsins gagnrýndir, en slökkviliðssljóri vísar þeirri gagnrýni á
bug.
„Mér finnst ýmislegt rangt í þess-
ari skýrslu og ber ekki mikla virð-
ingu fyrir henni,“ sagði Viðar Hall-
dórsson, framkvæmdastjóri Gúmm-
ívinnustofunnar, þegar hann var
spurður álits á skýrslu Brunamála-
stofnunar. „Það er til dæmis fullyrt,
að eigendur Gúmmívinnustofunnar
hafi virt að vettugi reglugerð um
brunavamir og bmnamál. Þetta er
alrangt, enda vom teikningar lagðar
fyrir bygginganefnd, þar sem
slökkviliðsstjóri á sæti. Þá er einnig
rangt að ekki hafi verið farið eftir
samþykktum teikningum og húsinu
breytt í byggingu. Norðurhúsið var
ekki byggt fyrr en síðar og þegar
lagerinn var kominn þangað var
opnað á milli, að vísu án tilskilinna
leyfa. Þar hefðum við vissulega átt
að setja eldvamarhurð. Eldvama-
reftirlitið hafði gert athugasemdir
við það og við fengum frest til þess.
Sá frestur var ekki liðinn þegar
braninn varð. Þá geta sjónarvottar
borið að eldurinn breiddist ekki yfir
í lagerinn um þetta gat, heidur frá
eldsupptökum yfir í húsnæði Glóbus
og þaðan yfir eldvamarvegg í lager-
inn. Skýrslan vekur líka athygli á
því að giuggar í kverk vom hættuleg-
ir, því þar barst eldur auðveldlega á
milli, en teikningar með þessum
gluggum fóra í gegn hjá bygginga-
nefnd, svo það er ekki eingöngu við
eigendur Gúmmivinnustofunnar að
sakast."
Viðar segir að bmnamálastjóri
hafi ávailt talað um að húsinu hafi
verið breytt frá upphaflegum teikn-
ingum. „Upphaflega var teiknað
hús, sem Bílafell ætlaði að reisa á
lóðinni og hýsa átti bifreiðaverk-
stæði,“ sagði hann. „Þegar Gúmmí
vinnustofan keypti sig inn í Bílafell
vom lagðar fram nýjar teikningar í
hennar nafni og þær vom samþykkt-
ar. Branamálastjóri virðist enn vera
að ragla þessu tvennu saman. Þá er
furðuleg breyting orðin, því fyrir um
hjilfu ári funduðum við með bmna-
niálastjóra og slökkviliðsmönnum og
þar kom fram mikil gagnrýni á
siökkviliðið. Núna sýnist mér að
slökkviliðið sé aukaatriði en ráðist
sé á eigendur Gúmmívinnustofunnar
í þess stað. Ég veit ekki af hverju
þessi breyting stafar," sagði Viðar
Halldórsson, framkvæmdastjóri
Gúmmívinnustofunnar.
Ekki leitað til sérfróðra
manna
„Ég er undrandi á vinnubrögðun-
um við gerð þessarar skýrslu Bmna-
málastofnunar, því það var ekki leit-
að til sérfróðra manna sem þekkja
til slökkvistarfa," sagði RúnarBjarn-
ason, slökkviliðsstjóri í Reykjavík.
Eitt þeirra atriða, sem nefnt er í
skýrslu Brunamálastofnunar, er
sambandsleysi innan slökkviiiðsins
og nefndi bmnamálastjóri að vara-
slökkviliðsstjóra hefði til dæmis ekki
verið kunnugt um kjallara undir hús-
inu, þó slökkviliðsstjóri hefði vitað
um hann. „Ég veit ekki hvernig þeir
finna þetta út,“ sagði Rúnar. „Ég
kom á staðinn 15 mínútum eftir að
varaslökkviliðsstjóri kom þangað og
fyrsta verk mitt var að láta hann
vita af þessu. Jafnframt tók ég
ákvörðun um að enginn færi jnn í
húsið vegna gífurlegrar hættu.“
í skýrsiunni er enn fremur nefnt,
að slökkviliðsstjóri, sem sæti á í
bygginganefnd, hafi ekki gert neinár
athugasemdir við teikningar hússins.
Rúnar segir, að upphaflega hafi
verið lagðar fram teikningar sem
gerðu ráð fyrir bílaverkstæði með
góðum eldhólfum, steinsteyptum
veggjum og eldvarnarhurðum. Því
hafi hann ekki seð neina ástæðu til
athugasemda. „Ég vissi hins vegar
síðar að bmnavarnir vom kolómögu-
legar í húsinu og ég hefði ef til vill
átt að ganga harðar fram í því að
þar yrði bætt úr,“ sagði hann.
Slökkviliðsstjóri sagði að eftir
brunann hefðu menn endurskoðað
vinnubrögð sín og eldvarnareftirlitið
legði nú meiri áherslu en áður á þá
staði, þar sem mikil eldhættá væri
og mönnum stafaði lífshætta af.
Hann bætti því við, að þó það væri
góðra gjalda vert að vinna skýrslu
sem sögulega heimild um bmnann
þá teldi hann ekki vandað til vinnu-
bragða við skýrslugerðina. „Ég tel
eðlilegt að við svona skýrslugerð
leiti menn til útlanda og fái sér til
ráðuneytis sérfróða menn. Hefði það
verið gert hefði sjálfsagt komið í ljós
að við eldsvoða í svona fyrirtæki
verður ekki ráðið nema það takist á
fyrstu mínútunum. Vangaveltur um
að ýmislegt í slökkvistarfi hefði
betur mátt fara em undarlegar. Það
er kannski talið nauðsynlegt að
ganga þannig fram að slökkviliðs-
menn farist, en slík vinnubrögð verða
ekki tíðkuð á meðan ég er slökkviliðs-
stjóri,". sagði Rúnar Bjamason.
ið, að leggja niður þetta ráð og
stofna sérstakt náttúravemdarráð
fyrir Skotland og sameina um ieið
þær opinberu stofnanir í Skotlandi,
sem um náttúruvernd fjalla. Magnús
Magnússon verður í forsæti þessa
ráðs þegar og ef það tekur til
starfa. En stofnun þess veltur á
samþykki neðri málstofu brezka
þingsins. Mælt er fyrir um stofnun
ráðsins í fmmvarpi til laga um
umhverfisvernd, sem nú liggur fyrir
þinginu.
Náttúraverndarmenn hafa lagzt
gegn þessum breytingum og segja
það muni veikja ráðið að vera bund-
ið við Skotland. Meðal annars hefur
Fuglavemdunarfélag Bretlands, en
Magnús Magnússon er forseti þess,
andmælt þessum breytingum.
Malcolm Rifkind lagði áherzlu á,
að Magnús væri með í mótun hins
nýja ráðs frá upphafi og þekking
hans á náttúravemd og fjölmiðla-
kunnátta ættu að nýtast honum til
að efla traust á ráðinu og styrkja
vald þess.
Náttúruverndarmenn segja við
skozka fjölmiðla, að Magnús hafi
lagt náttúmvemd gott lið við að
vernda mýrarfláka nyrst í Skotlandi
gegn skógræktarmönnum, sem vildu
ræsa mýrarnar fram og planta
skógi. Þeir segja einnig, að Magnús
sé mjög vel hæfur til að fara fyrir
þessu ráði, ef stjórnvöld láta verða
af þessari breytingu.
Magnús lýsti ánægju sinni með
tilnefninguna í viðtölum við skozka
fjölmiðla. Hann taldi náttúrurvernd
vera lykilatriði við að bæta lífsgæði
í Skotlandi. Hann sagðist hafa verið
mótfallinn breytingunni á Brezka
náttúruvemdarráðinu, en hins vegar
væri Skotland sérstakt að mörgu
leyti og líktist Skandinavíu fremur
en Englandi eða Wales.