Morgunblaðið - 04.02.1990, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. FEBRÚAR 1990
C 17
sveininn, gekk hann þar á grund
ófeiminn, blómguðust þar bros við
steininn.
Svona eigum við að umgangast
allífið. Við eigum að safna mörgum
góðviðrisdögum í einn. Steinarnir
þekkja þetta, þeir hugsa mikið um
veðrið. Eg er nýbúinn að mála stóra
steininn á Jökuldal, en maður nær
þessu ekki alveg, það er ekki alltaf
hægt að gleðja Guð, þó viljinn sé
góður.“
— Þessi sýning nýtur auðsjáan-
lega vinnunnar við hina miklu sýn-
ingu á hundrað ára afmælishátíð
meistarans 1985, sem haldin var í
öllu húsinu, og það staðfestir, að
slík vinna skilar sér jafnan til seinni
tíma og er því ávallt hagkvæm
lausn. Frumleikanum er því ekki
fyrir að fara í uppsetningu sýning-
arinnar og hún kemur manni því
, ekki á óvart, en það er einmitt sér-
stök list að setja upp slíkar sýning-
ar, þannig að þær komi jafnan á
óvart.
Mig langar til að benda sérstak-
lega á þessa fallegu sýningu, og
mikið hefði verið gaman, ef hún
hefði einnig verið opin um jólin
ásamt úrvali af listaverkum í eigu
borgarinnar. Jafnframt hefði verið
mögulegt að hafa þar einhverjar
uppákomur annarra listgreina fyrir
börn sem fullorðna og fagurt, list-
rænt jólatré fyrir framan húsið eða
aftan. Virkja staðinn til fulls í þágu
borgarbúa.
Það skiptir öllu máli, að Kjarvals-
staðir verði hús, sem jafnan tekur
á móti gestum sínum með útrétta
hönd og þá mun aðsóknin margfald-
ast á milli ára.
Eg vil sérstaklega fjalla um tvö
olíumálverk, er hanga andspænis
hvort öðru sitt á hvorum endavegg
og Kjarvalssafni hefur áskotnast
nýlega sem eru „Heimahagar" (olía
á striga 130 x 160 sm), sem máluð
var árið 1948 og er á vinstri
endavagg fyrir miðju og svo „Land
og loft“ (olía á striga 153 x 110
sm), sem er á hægri endavegg og
sömuleiðis fyrir miðju, máluð 1965.
Fyrri myndin var keypt á sl. ári,
en hin er gjöf frá Eyrúnu Guð-
mundsdóttur 1988.
virðist sækja áhrif sín meira til
Evrópu en Bandaríkjanna og sumar
mynda hennar leiða jafnvel hugann
að Sigurði Guðmundssyni í Amst-
erdam, t.d. málverkið „Bylgjan"
frá 1988. Formin í myndum hennar
eru stór og einföld og þau einkenn-
ir hægur stígandi í lit jafnframt
því sem þau eru í hæsta máta
hugmyndafræðileg. Erik Annar
Evensen er mjög upptekinn af stór-
um formaheildum í anda núlistar-
innar og hin margskiptu málverk
hans eru sum hver á stærð við
heilan vegg svo sem áhrifamesta
myndin „Altari" (7) á endaveggnum
uppi, sem er hvorki meira né minna
en 650x300 sentimetrar að stærð!
Myndir hans.einkenna ýmis litbrigði
á svörtum grunni eða hvítum, —
líkast skörpum skilum dags og
nætur. Upprunalegasta málara sýn-
ingarinnar má víst ábyggilega telja
Olav Christian Jenssen en hann
kafar dýpst inn í myndræna eigin-
leika lita og flata; er það sem
heitir á fagmáli „malerískastur".
Allar myndir hans höfðuðu sterkt
til mín og þeirra er urðu mér
samferða á sýninguna og einkum
þótti mér mikið koma til myndar-
innar „Einokun Ludwigs“. I öllum
myndum hans er einhver jarðrænn
og upprunalegur galdur. Rómantísk
viðhorf til málaralistar og landslags
finnum við svo helst í myndum Jon
Arne Mogstad og þá einkum í
myndinni „Kennsl“ (19). Björn
Sigurd Tufta þekkjum við frá sýn-
ingu í Norræna húsinu og hann er
sem fyrr allur á dökku nótunum í
verkum sínum, en þær tvær mynd-
ir sem kynna hann að þessu sinni
eru ekki jafn afdráttarlausar og
það sem við sáum þá til hans. Það
fer merkilega lítið fyrir honum
með aðeins tvö verk en myndin
„Jarðengill" er verð allrar athygli.
I stuttu máli, áhugaverð sýning
sem fæstir listnjótendur mega láta
fram hjá sér fara.
Þessar tvær myndir eru nefnilega
gjörólíkar í formi, útfærslu og
myndhugsun, en þó er hægt að
renna stoðum undir það, að þær séu
eftir sama manninn. Einfaldlega
vegna þess að þjálfað auga á að
kenna skyld pensilför og næmi fyr-
ir ljósbrigðum náttúrunnar. Pensil-
far málara er líkt fingraförum hans,
en þau eru sem kunnugt er aldrei
eins frá náttúrunnar hendi, en hvað
listina áhrærir hafa sumir mótaðri
og auðkennilegri pensilskrift, svo
sem athöfnin nefnist einnig, en
aðrir.
Málverkið „Ileimahagar" er
vafalítið, eins og nafnið ber með
sér, frá heimaslóðum listamannsins
í Meðallandssveit og málað að sum-
arlagi. Mikið fjall rís upp í bak-
grunninum og er meginás mynd-
byggingarinnar, en undir fjallinu
má greina örlitla mannabyggð, sem
fer lítið fyrir í hinu tröllaukna lands-
lagi.
Ofarlega til vinstri hliðar alveg
við jaðar málverksins má greina
foss og í forgrunninum sér eins og
í árfarvegi polla og kvíslir, sem
geta verið framburður árinnar, en
má vera að þetta sé við ósa hennar
eða árbakka, en ég þekki ekki þetta
umhverfi og verð því að grípa til
getspekinnar.
Sviðið er grýtt og gróðurlítið
nema þá helst í forgrunninum og
maður hefur á tilfinningunni, að
hér kunni að vera heimkynni eyrar-
rósarinnar og annarrar furðuflóru
íslands.
Urðirnar, sem ganga frá fjallinu,
eru með undarlegu og íjölskrúðugu
móti, og maður kennir apalhrun eða
eitthvað í þá áttina ofarlega í slakk-
anum fyrir neðan byggðina.
Öll er myndin unnin í þeirri marg-
breytilegu deplatækni, sem Kjarval
var svo mikill meistari í og stundum
leiðir hugann til vinnubragða van
Goghs, en bera þó kennimark höf-
undarins fram í fingurgóma. Þetta
er líkast því sem í einni mynd renni
saman í margbrotna heild milljónir
örsmárra eininga, og. á þennan hátt
hefur Kjarval jarðtengt afkvæmi
sitt og komið því til mikils mynd-
ræns þroska.
Fjölbreytileikinn í þessari ginu
mynd er magnaður og mig langar
helst til að segja lygilegur, og hér
er landslagsmálari af hárri gráðu
vissulega í essinu sínu.
Menn taki eftir því hve vegurinn,
sem sker myndina neðarlega frá
vinstri hlið upp og inn í hana miðja,
fellur vel að myndbyggingunni,
hann er í raun mikilvægur hlekkur
myndheildarinnar, og heldur henni
í enn meira jafnvægi. Þannig fara
kunnáttumennirnir að, er þeir flétta
mannanna verk inn í hrikalega nátt-
úruna í verkum sínum, og því er
hér ekki um neinn uppdrátt af
landslagi og náttúru að ræða heldur
svipmikla miðlun samsemdar snjalls
myndlistarmanns með heimahögum
sínum.
— Hin myndin, „Land og loft“,
er máluð í eins konar kúbískum,
skreytikenndum stíl, en er þó eitt-
hvað svo létt og lifandi, ekki einung-
is bundin og hnitmiðuð Iíkt og var
einkenni kúbisma. í henni er einnig
svo mikil tilfinning fyrir ljósi og
blæbrigðum birtunnar, að maður
gæti alveg gert ráð fyrir, að hún
sé máluð undir áhrifum birtuflæðis
heiðskírs vetrardags.
Myndin er eiginlega ekki af neinu
og gæti því allt eins kallast óhlut-
læg, jafnvel kolabstrakt, en þrátt
fyrir það streymir frá henni þvílík
yfirskilvitleg lifun frá hlutveruleik-
anum, að maður skynjar hann á
næstu grösum.
Þannig fara ekta málarar að í
list sinni — sjálft fjölskrúðugt lífið
og grómögnin eru aldrei fjarri gerð-
um þeirra, í raun réttri er hér um
endurspeglun allífsins að ræða.
Auk þessara tveggja mynda er
fjöldi úrvalsverka á veggjum Kjarv-
alssalar, svo að sýningin er sannar-
lega heimsóknar virði. En það er
þrennt, sem ég felldi mig ekki við,
og það er að maður hefur ekkert
milli handanna, er tengist sérstak-
lega þessari sýningu, og það er
hálf klaufalegt, að ekki sé meira
sagt, að loka sýningunni þá daga,
sem nokkur ungviði listarinnar eru
að koma fyrir verkum sínum og
loks er búið að fjarlægja ljósmynd-
irnar stóru sem juku svo mjög á
nálægð meistara Kjarvals.
En að öðru leyti þakkar maður
fyrir sig.
*Verð miðað við gengi 25.1.90.
Ég undirrituð/aöur óska eftir aö fá sendan nýja FREEMANS
pöntunarlistann í póstkröfu.
NAFN
SENDIST TIL :
Greiöir
póstburöargjaldiö
Má setja
nfrímnrkt í nn<ít
HEIMILISFANG SÍMI
PÓSTNR. STAÐUR
NAFNNR./KENNIT.
PÖNTUNARLISTINN BÆJARHRAUNI 14 220 HAFNARFJÖRÐUR
Pöntunarlistinn kostar200 kr. + póstburöargjald.