Morgunblaðið - 27.05.1990, Page 18

18 C
MORGUNBLAÐIÐ FJOLMIÐLAR SUNNUDAGUR 27. MAÍ 1990
Myndbandaleiguiti hefur Qölgað mjög á síðustu árum og ólíkt fyrirtækjum í ýmsum öðrum greinum
verslunar og þjónustu hér á landi eru gjaldþrot fátíð.
Myndböndin spóla
inn peiiiiignm
ÞAÐ ER Iiðin tíð að myndbandaleigur bjóði eingöngu upp á rusl.
Það er einnig liðin tíð að litið sé á myndbandaleigur sem íágkúru-
legan afkima afþreyingarmenningarinnar. Víða erlendis hafa
myndbandakeðjur lagt sig fram við að losa þessa þjónustugrein
undan rottuholuímyndinni og því spretta núna upp stórar og bjart-
ar leigur þar sem myndir eru flokkaðar í allt að þrjátíu flokka,
líkt og bækur í betri bókaverslunum. Þessar myndbandaleigur
eru ekki staðsettar í hliðargötum eins og eldri leigur heldur eru
þær á áberandi og hentugum stöðum.
Nokkrir að-
ilar hugleiða
útgáfii út-
varps- og
sjónvarps-
dagskrár
FRÓÐI hf. og íslensk upp-
lýsing hf. hafa, hvort í sínu
lagi, hafið undirbúnings-
vinnu að útgáfu útvarps-
og sjónvarpsdagskrár, en
auk þess hefur Morgun-
blaðið heimildir fyrir því
að a.m.k. tveir aðrir aðilar
hafi velt slíkum möguleika
fyrir sér. Hjá Fróða og ís-
lenskri upplýsingu fékkst
staðfesting á því að undir-
búningur væri kominn á
rekspöl, en þjá hinum mun
hugmyndin aðeins vera á
umræðustigi.
Agúst Pétursson hjá ís-
lenskri upplýsingu hf.,
sem m.a. gefur út „Gulu bók-
ina“, sagði að vangaveltur
hefðu verið uppi innan fyrir-
tækisins um útgáfu á slíku
dagskrárblaði, en hann
kvaðst þó ekki vilja tjá sig
nánar um málið á þessu stigi.
„Ég get hins vegar fullyrt að
verði úr þessu af okkar hálfu
verður hér um að ræða vand-
að og efnismikið rit,“ sagði
hann.
Steinar J. Lúðviksson hjá
Fróða hf. staðfesti í samtali
við Morgunblaðið að undir-
búningur væri hafinn að út-
gáfu blaðs af þessu tagi.
„Hugmyndin er á teikniborð-
inu, en endanleg ákvörðun
um efnistök eða hvenær af
þessu yrði hefur ekki verið
tekin,“ sagði Steinar. Fróði
hf. hefur annast útgáfu á
Sjónvarpsvísi Stöðvar 2 og
sagði Steinar að samningur
milli Stöðvar 2 og Fróða um
áframhaldandi útgáfu væri í
endurskoðun í ljósi þessarar
hugmyndar um útgáfu á al-
hliða sjónvarps- og útvarps-
dagskrá. Sagði Steinar að
þau mál myndu líklega skýr-
ast á næstu dögum.
essi þróun á sér margar skýr-
ingar en sú sem mestu skipt-
ir er að núna liggja gífurlegir
peningar í þessari þjónustugrein.
Fjótlega upp úr 1980 voru tekjur
kvikmyndaveranna í Hollywood
af myndböndum um 0,6% af heild-
artekjum og þá
voru þau litin
hornauga þar
sem talið var
að kvikmynd-
inni stæði ógn
afþeim. Nú eru
breyttir tímar, — á árinu 1988
var nærri helmingur tekna kvik-
myndaveranna af myndböndum.
Islenskar myndandaleigur veita
samtals hundruðum milljóna
króna á ári og eykst veltan stöð-
ugt. í dag kostar sólarhringsleiga
á einu myndbandi hátt á fjórða
hundrað króna. Myndbandaleiga
sem afgreiðir 300 viðskiptavini á
viku veltir því um fimm og hálfri
milljón á ári.
Frá árinu 1985 til loka síðasta
árs jókst velta myndbandaleiga í
Bretlandi um
80%. Á sama
tíma fjölgaði
myndbands-
tækjum í
landinu um
helming og nú
er nærri eitt tæki á hveija fjóra
íbúa. Búist er við svipuðum vexti
á næstu tveimur árum. Hér á landi
er hins vegar erfitt að fínna fjölda
myndbandstækja því að innflutn-
ingi þeirra hefur verið staðið með
ýmsum hætti.
Líkt og með aðra smásölumark-
aði þar sem eftirspurn eykst mest
hafa stórar keðjur náð undirtök-
unum. I Bandaríkjunum og Bret-
landi eru nokkrar keðjur orðnar
mjög áberandi og eiga þær hundr-
uð og jafnvel á annað þúsund
smásölustaða. Það eru einmitt
þessar keðjur sem reynt hafa að
fága ímynd þessarar þjónustu-
greinar hvað mest að undanfömu.
Á Islandi eru það ennþá „fram-
takssamir einstaklingar“ sem
halda uppi þessari þjónustu en
hvort það fyrirkomulag verði til
eilífðar er hér látið ósagt.
Hinn ógurlegi vöxtur þessarar
þjónustugreinar um þessar mund-
ir, tíu árum eða svo eftir að al-
menningi gafst fyrst kostur á
þessu, stafar af því að nú er fram-
boð á myndum orðið mjög mikið.
Fólk sem ekki hefur stundað kvik-
myndahúsin að ráði síðasta ára-
tuginn á nú kost á tugum ef ekki
hundruðum úrvalsmynda á vel
flestum myndbandaleigum. Að
auki líða nú ekki nema nokkrar
vikur frá því að mynd dettur út
hjá kvikmyndahúsi þar til hún er
■ Sífelltaukið
úrval af kvik-
myndum til
leigu hefiir
gert mynd-
bandið að
raunveruleg-
um valkosti
fyrir fólk sem
vill hafa það
náðugt heima
eina kvöld-
stund
fáanleg á leigu. Reyndar er það
mismunandi eftir því hvaða mark-
aðstækni dreifiaðilar beita á
hveija mynd. Svokallaðar gæða-
myndir lifa lengur í kvikmynda-
húsum og því er beðið með að
gefa þær út á böndum. Vinsælar
myndir á borð við Roeky, Lethal
Weapon, Indiana Jones o.fl. lifa
skemur í kvikmyndahúsum og
koma því fyrr inn á myndbanda-
markaðinn.
Að auki er það nú svo að mynd-
bandaleigur bjóða upp á meira
úrval en kvikmyndahús því hundr-
uð mynda eru framleiddar á ári
hveiju sem aldrei komast á hvíta
tjaldið og fara beint á bönd og
einnig skal hafa það í huga að
sjónvarpsefni allskonar er einnig
fáanlegt á myndböndum.
Myndbandabransinn mun að
líkindum dafna á næstu árum hér
á landi eins og annars staðar, og
reikna má með að hann þróist og
breytist jafnharðan. Margiróttast
að nú sé hann að komast á það
stig að geta ógnað kvikmyndahús-
unum. Aðrir benda á að markað-
urinn sé að stækka og halda því
til viðbótar fram að ekki sé alfar-
ið um sama markað að ræða því
mjmdbandið sé til heimilisbrúks
en kvikmyndir flokkist hins vegar
undir það að skreppa út eða
breyta til. Með öðrum orðum eru
þeir að segja að tilbúnir réttir í
örbylgjuofninn ógni ekki rekstrar-
grundvelli góðra matsölustaða.
M.a. stuðst við Independent on Sunday,
22. apríl 1990.
BAKSVIÐ
eflir Ásgeir Friógeirsson
Umfjöllun um viðkvæm mál
Undirritaður pistlahöf-
undur er vanur að
fara í gegnum blöð
og tímarit og fylgjast nokkuð
vel með ijósvakamiðlunum í
það minnsta síðustu vikurnar
áður en skila á pistli til blaðs-
ins, Ef ekkert markvert á
sviði fjölmiölunar er að flnna
á þeim vettvangi er ágætt
ráð að dusta rykið af ein-
hveiju afmörkuðu efni sem
fellur að umræðum og um-
fjöllun líðandi stundar. I
pistli dagsins í dag er ein-
ungis ætlunin að varpa fram
tveimur atriðum sem sitja
eftir úr íslensku fjölmiðla-
flóði upp á síðkastið. Fyrra
atriðið er umrótið sem á sér
stað í fjölmiðlum hér á landi
fyrir kosningar. Sú var tíðin
að menn skrifuðu í málgagn
sitt fyrir kosningar og ferð-
uðust síðan á milli kjósenda
til að hitta þá augliti til aug-
litis á kosningafundum. í dag
eru blöðin meira opin fyrir
greinum „andstæðinganna“,
ljósvakamiðlamir halda
kosningafundi fyrir alþjóð og
upptökusalir útvarps og
sjónvarps verða vígvellir
þeirra sem beijast til síðustu
stundar. Auðvítað má flnna
að ýmsu en það er að sjálf-
sögðu krafa lesenda, hlust-
enda og áhorfenda að fá þá
þjónustu úr miðlum sínum
sem felst í fjölbreyttri og
opinni umfjöllun úr öllum
áttum og af öllum listum.
Það er af nógu að taka
ef ætlunin er að fjalla um
fjölmiðla og kosningar en
verður hins vegar látið ógert
í þetta sinn enda aðeins ætl-
unin að benda á þá miklu
breytingu sem orðið hefur á
ekki mjög löngu tímabili og
hugleiða breytta tíma.
Seinna atriðið úr fjöl-
miðlaflóði síðustu vikna eru
tíðar fréttir af slysum,
óhöppum og voðaverkum í
litla íslenska þjóðfélaginu og
er seinni hluti þessa pistils
aðeins smá hugleiðing af því
tilefni. Það er stór þáttur í
starfi blaða- og fréttamanns-
ins að leita upplýsinga um
mál, setja sig inn í þau og
segja síðan frá þeim eða
fjalla um þau í viðkomandi
fyölmiðli. Starf blaða- og
fréttamannsins er erilsamt
og oft lítill tími til stefnu
þegar koma á út frétt. Suih
mál eru þó þannig að aðilar
sem tengjast þeim eiga um
sárt að binda. Þar skiptir
miklu máli að sýna fyllsta
tillit í allri umfjöllun. Blaða-
menn stofnuðu á sínum tíma
sjálfir siðanefnd í því skyni
að veita aðhald og vanda til
eftir bestu getu í umfjöllun-
um sínum. Siðareglumar
fyrir blaða- og fréttamenn
gegna mjög mikilvægu að-
halds- og uppeldishlutverki.
Þær eru leiðbeining fyrir
blaðamannastéttina um það
hvað ber að virða og hvað
ber að varast í nútímafjöl-
miðlun. Siðareglurnar eiga
að vera kunnar almenningi
þannig að þar geti menn átt-
að sig á starfi og ábyrgð
stéttarinnar og gagnrýnt
þegar þörf krefur. Þær eiga
að veita almenningi vemd
gegn fjölmiðlafólki án þess
að dómstólar þurfi að koma
til. ■>
Það er ekki ætlunin hér
að fara orðum um kosti og
galla á siðareglum Blaða-
mannafélags íslands því það
væri efni í annan pistil og
rúmlega það en það á að
vera regla blaða- og frétta-
manna að hafa settar siða-
reglur í bakgrunni við skrif
eða umfjöllun um öll mál. Á
einum stað í þessum reglum
segir að blaðamaður skuli
forðast allt sem valdið geti
saklausu fólki, eða mönnum,
sem eiga um sárt að binda,
sársauka eða vanvirðu, og
sýna svo sem kostur er tillits-
semi í upplýsingaöflun-sinni,
úrvinnslu og framsetningu.
Þegar um svo sorglega at-
burði er að ræða eins og
gerst hafa síðustu vikur að
heill hópur af ungu fólki hef-
ur látist í umferðarslysum
eða í öðrum óhöppum á fjöldi
manns um sárt að binda.
Frásagnir af atburðinum
skipta aðstandendur máli.
Það þarf ekki að vera að um
brot á siðareglum sé að ræða
hjá viðkomandi blaða- eða
fréttamanni en frásögn get-
ur borið merki þess að blaða-
eða fréttamaðurinn hafi látið
liggja á milli hluta að spyija
kryfjandi spuminga og
grennslast betur fyrir.
Tímapressan áðumefnda
er einn þáttur í blaða- og
fréttamennsku en það má
draga úr tímapressu með því
að skipuleggja vinnslu mála
betur. Frásögn á að bera
þess merki að blaða- eða
fréttamaðurinn hafi aflað sér
fullrar vitneskju, hafi sóst
eftir öllum staðreyndum
málsins og segi síðan frá
sorglegum atburðum sem
snerta fjölda fólks á tillits-
saman hátt. Það er nógu
erfitt að bera sorgina þótt
ekki bætist við vangaveltur
um að óskandi væri að það
hefð' ekki verið sagt svona
eða hinsegin frá atburðinum.
Það þarf ekki að vera að
ekki sé sagt rétt frá ákveðnu
máli. Flennistórar myndir í
blöðum geta truflað, orðalag
í myndartexta getur orkað
tvímælis og í frásögnina get-
ur vantað mikilvæg atriði
sem skipta aðstandendur
miklu máli. Fréttir af slysum
og sorglegum atburðum
koma samdægurs eða næsta
dag — aðstandendur þeirra
sem í hlut eiga eiga um sárt
að binda þessa sömu daga
og eiga að geta treyst á
fyllstu tillitssemi í því litla
þjóðfélagi sem Island er.
Guðrún
Birgisdóttir