Morgunblaðið - 10.10.1990, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. OKTÓBER 1990
Námsgagnastofnun 10 ára:
Um 250 bókatitlar
gefnir út árlega
UM ÞESSAR mundir eru tíu ár liðin frá því Námsgagnastofnun
varð til úr Ríkisútgáfu námsbóka og Fræðslumyndasafni ríkisins.
Stofnuninni er ætlað samkvæmt lögum að sjá nemendum í grunnskól-
um landsins fyrir námsefni í samræmi við markmið kennslunnar,
svo sem kveðið er á um í aðalnámskrá og í lögum um grunnskóla.
Umsvifin eru mikil, en á hveiju ári eru gefnir út 250 bókatitlar á
vegum stofnunarinnar og er þar af um þriðjungurinn ný útgáfa. Á
hverju ári er dreift um 600 þúsund eintökum til nemenda grunnskól-
anna eða um 15 eintökum á hvern nemanda.
Morgunblaðið/Þorkell
Karl Jeppesen, forstöðumaður fræðslumyndadeildar.
Sigurður Pálsson og Ingibjörg Ásgeirsdóttir, sem tekur við starfi
hans sem yfirmaður námsefnisgerðar Námsgagnastofnunar, en Sig-
urður hverfur nú til annarra starfa.
Auk fræðslumyndasafnsins, sem
varð að sérstakri deild innan Náms-
gagnastofnunar við sameininguna,
starfrækir stofnunin skólavörubúð
og kennslumiðstöð. Skólavörubúðin
er sérhæfð verslun með skólavörur,
sem býður einnig upp á þjónustu
til að afla efnis, sem ekki er til
hérlendis, erlendis frá. Kennslumið-
stöðin er kynninga- og þjónustu-
miðstöð fyrir grunnskólakennara.
Þar er að finna allstórt safn inn-
lendra og erlendra náms- og hjálp-
argagna, sem kennarar geta kynnt
sér, og þar er einnig aðstaða til
námsefnisgerðar. Þar er einnig að-
staða til tölvuvinnslu og skoðunar
á kennsluforritum og til að halda
kynningarfundi um tiltekin efni,
auk þess sem hópar kennara geta
komið þar saman til vinnufunda.
Námsefnið miðast við kröfur
aðalnámsskrár grunnskóla
Sigurður Pálsson hefur verið
yfirmaður námsefnisgerðar stofn-
unarinnar síðastliðin fimm ár eða
allt frá því að hún færðist að fullu
frá menntamálaráðuneytinu. Hann
segir að námsefnisgerðin miði að
því að uppfylla þær kröfur sem
gerðar séu í aðalnámskrá grunn-
skóla og þeim áherslum, sem þar
séu settar í hverri námsgrein fyrir
sig um það sem ætlast sé til að
nemendur fáist við á hveiju aldurs-
skeiði. „Það er svo námsefnishöf-
undarins að útfæra nánar hvernig
á að matreiða efnið fyrir nemendur
og fylla út í rammann nánar en
gert er í námsskránni. Venjulega
stöndum við þannig að verki að við
köllum saman hóp kennara, sem
er að fást við að kenna námsgrein-
ina og jafnvel sérfræðinga í við-
komnandi fræðigrein, og felum
þeim að setja saman verklýsingu
fyrir höfund námsefnisins að fara
eftir með hliðsjón af aðalnáms-
skránni. Með þessu móti reynum
við að nýta reynslu þeirra sem fást
við þetta daglega. Stundum er höf-
undurinn eða höfundarnir hluti af
þessum hóp og 'stundum ekki, en
þeim ber að setja efnið saman í
náinni samvinnu við starfsfólk
stofnunarinnar. Þannig eiga höf-
undarnir kost á því að fá viðbrögð
jafnóðum og efnið verður til. Þegar
handritið liggur fyrir fer það síðan
í yfirlestur hjá kennurum og sér-
fræðingum. í einstaka tilviki höfum
við reynt að láta kenna það til
reynslu, en það er afskaplega dýr
og flókinn aðferð og því höfum við
ekki getað gert það í þeim mæli
sem við hefðum viljað," sagði Sig-
urður.
Höfundar kennsluefnis
yfirleitt starfandi kennarar
Hann segir ennfremur að það
orki tvímælis það gagn sem nem-
endur hafa af því að fá námsefnið
í fjölriti myndlaust eða með ófull-
komnum myndum, eins og þurfi að
gera sé námsefnið kennt til reynslu,
auk þess sem kennarar sem veljist
til kennslunnar hafi yfírleitt mikinn
áþuga á efninu og því sé óvíst
hvemig kennslan takist hjá öðrum
sem minni áhuga hafa. Því sé al-
gengast að undirbúa efnið eins vel
og kostur sé, prenta það í takmörk-
uðu upplagi eða svo það nægi til
tveggja ára til dæmis og taka síðan
prufur hjá sem flestum kennumm
um hvernig hafi til tekist um
kennsluna.
Hann segir að Námsgagnastofn-
un gefí út um og yfir 100 nýjar
bækur árlega, smærri og stærri.
Það sé mjög breytilegt hve langan
tíma taki að semja námsefnið, enda
sé bæði mjög mismunandi hve það
sé mikið að vöxtum og hvort um
fmmvinnu sé að ræða eða ekki. Þá
séu nánast allir höfundar kennslu-
efnisins starfandi kennarar og þurfi
því annaðhvort að vinna þetta í
aukavinnu eða minnka við sig
kennslu meðan að bókinni sé unnið.
Tvö ár séu ekki óeðlilegur tími frá
því hugmynd fæðist og námsbók
af miðlungsstærð sé tilbúin til dreif-
ingar.
Aðspurður um námsmefni, sem'
hann telji að hafí tekist vel til með,
nefnir hann Land og líf nýlegt
námsefni um landafræði íslands
fyrir böm í 4.-6. bekk eftir Torfa
Hjartarson og fylgirit með því sem
heiti Landshoma á milli. Dæmi um
einfaldari bækur, sem hann telji
einnig vel heppnaðar, séu svokallað-
ar léttlestrarbækur, en þær séu
ætlaðar bömum sem eigi í erfíðleik-
um með að ná upp þjálfun í lestri.
Á hinn bóginn hafí það einnig kom-
ið fyrir að bækur hafi dottið mjög
fljótlega úr kennslu vegna þess að
þeim hafí ekki verið vel tekið.
Æskilegt að hafa fleiri
bækur til að velja úr
Sigurður segir það mjög æskilegt
að kennarar geti haft svolítið val
milli bóka í sömu kennslugrein, en
því miður sé þetta val miklu minna
en stofnunin og kennarar hefðu
kosið. Aðspurður hvort kennarar
geti neitað að nota námsefni, sem
stofnunin bjóði upp á, segir hann
að vissulega geti þeir það. Kennari
sé ekki bundinn af öðru en náms-
skrá og það sé ekki hægt að þvinga
hann til að standa að verki með
einhveijum ákveðnum hætti. Ef
hann telji einhveija eina leið betri
en aðra, þá sé hann fijáls að því
að fara hana, svo framariega sem
það stangist ekki á við náms-
skrána. Kennari geti farið tvær leið-
ir ef hann vilji kenna bækur, sem
gefnar séu út af öðrum útgefenda.
Annars vegar geti hann óskað eftir
því við Námsgagnastofnun að hún
kaupi viðkomandi námsefni og þess
séu örfá dæmi. Hins vegar geti
hann óskað eftir því við skólann
að hann kaupi bækurnar, en þá sé
það sveitarfélagsins að bera kostn-
aðinn. Þriðja leiðin sé svo auðvitað
sú að láta börnin kaupa bækurnar,
en það sé mismunandi vinsælt og
orki tvímælis þar sem Námsgagna-
stofnun eigi að sjá bömum fyrir
ókeypis námsefni.
Sigurður segir að það hafí orðið
mjög mikil endurnýjun á námsefni
síðastliðinn áratug frá því Náms-
gagnastofnun var sett á fót og það
sama gildi raunar um áratuginn þar
á undan meðan námsefnisgerðinni
var stjómað af skólarannsóknadeild
menntamálaráðuneytisins. Jafn-
framt sé krafan til skólanna sífellt
að aukast um að taka á fleiri við-
fangsefnum, heldur en hefðbundn-
um námsgreinum. Þannig megi
nefna fíkniefnafræðslu, umferðar-
fræðslu og kynfræðslu til dæmis.
„Það er að sjálfsögðu álitamál
hversu mikil og ör endumýjun á
að vera á námsefni, en við teljum
að við séum ekki enn búin að mæta
þeirri kröfu, sem aðalnámsskráin
gerir á okkur um nýtt námsefni,
auk þess sem titlarnir sem við höf-
um gefíð út eru orðnir svo margir
að við verðum alltaf í þeirri stöðu
að þurfa að endurskoða og end-
urnýja. Auðvitað komumst við aldr-
ei á leiðarenda, en það má hins
vegar spyija hversu mikið á að vera
undir hveiju sinni í þeirri sífelldu
endumýjun, sem þarf að eiga sér
stað ef vel á að vera.“
Sunjar bækijr í notkun
í aldarfjorðung
Hann bendir á að sumar bækur
hafí verið í notkun í aldarfjórðung
eða meira og standi ennþá fullkom-
lega fyrir sínu, en aðrar þurfí end-
umýjunar við. Helst sé það í samfé-
lags- og náttúrufræðigreinum, þó
hvergi sé þar notað mjög gamalt
efni. „Þessi endurnýjun ræðst ann-
Feikilegar framfarir hafa
orðið í námsefnisgerð
- segir Ásgeir Guðmundsson forstjóri Námsgagnastofnunar
„Að mínu mati hafa orðið feiki-
legar framfarir í námsefnisgerð
og þróun þess. Námsefni hefur
tekið stökkbreytingum á þessum
tíma,“ sagði Asgeir Guðmunds-
son, forstjóri Námsgagnastofn-
unar, þegar hann var beðinn að
líta yfir þróunina síðastliðinn
áratug eða frá því Námsgagna-
stofnun var sett á fót fyrir tíu
árum.
„Það sem mér fínnst líka mjög
mikilvægt er það samstarf sem við
höfum náð við fjölda aðila. Tekist
hefur náið samstarf við kennara og
sérfræðinga í viðkomandi náms-
greinum og það hefur auðvitað
fært okkur nær vitneskjunni um
þarfír skóla og kennara fyrir náms-
efni og gert okkur færari um að
meta hvar þörfín er brýnust fyrir
umbætur og fyrir liggja áætlanir
um námsefni næstu ára. Námsefn-
isgerðin færðist ekki til okkar að
fullu frá menntamálaráðuneytinu
fyrr en fyrir fímm árum og ég tel
að við höfum náð góðum tökum á
þessu verkefni. Þó er það mála
sannast að þetta er verkefni sem
verður að vera í stöðugri þróun, því
endanlegt námsefni verður aldrei
til. Önnur þróunarverkefni hafa
tekið stórum brejdingum á undan-
fömum árum, svo sem framleiðsia
myndefnis og starfsemi Kennslu-
miðstöðvarinnar, sem færir okkur
nær hinu raunverulega skólastarfí
og tengir kennara og stofnunina
traustari böndum. Þetta eru allt
viðamikil verkefni sem hafa verið
stór hluti af starfseminni í heild,"
sagði Ásgeir.
Fjárskortur háir starfseminni
Hann sagði að það væri auðvitað
fyrst og fremst fjárskortur sem
háði starfseminni. „Á hveiju ári
höfum við óskað eftir meira fjár-
magni en við höfum fengið á fjár-
lögum og því ætíð þurft að skera
niður framkvæmdaáætlanir og raða
upp á nýtt í forgangsröð. Þetta er
erfítt og þreytandi og starfsmönn-
um fínnst oft lítið miða. Stundum
erum við búin að segja kennurum
frá efni sem verið er að vinna, en
sem á svo lengra í iand en áætlað
var vegna fjárskorts. Kennarar
gera mjög miklar kröfur til stofnun-
arinnar og það getur verið erfítt
að hafa ekki möguleika á að sinna
þessum kröfum. Þrátt fyrir það tel
ég að grettistaki hafí verið lyft og
það má meta með hliðsjón af því
að um það bil 700 nýir titlar hafa
verið gefnir út á þessu tímabili, auk
allrar endurútgáfu. Ég dreg ekkert
úr því að mér finnst þetta nánast
vera kraftaverk og sýnir hvað hægt
er að gefa út af námsefni fyrir lítið
fjármagn.“
Ásgeir segir að stofnunin sé illa
í stakk búin hvað húsnæði snertir
og það sé brýnt að bæta þar úr,
en húsnæðismál hennar hafí verið
á dagskránni allt frá því stofnunin
var sett á laggimar fyrir tíu árum
og í rauninni miklu lengur. „Árið
1980 fór starfsemin fram á fjórum
stöðum í borginni, í Tjarnargötu,
Borgartúni, Bráutarholti og við
Laugaveg. Um miðjan þennan ára-
tug var húsnæðið við Tjarnargötu
selt að okkur forspurðum og okkur
komið fyrir til bráðabirgða í Víðis-
húsinu á Laugavegi 166 og þannig
er aðstaða stofnunarinnar enn í
dag. Seinustu misserin höfum við
barist fyrir því að stofnunin fengi
nýtt húsnæði, þar sem öll starfsem-
in kæmist fyrir en án árangurs enn
sem komið er. Þó þykir nokkuð
ljóst að núverandi húsnæði getur
ekki verið til frambúðar og heftir
alla þróun á starfseminni.
Húsnæðisvandann
þarf að leysa
í skýrslu sem tekin var saman á
síðastliðnu ári um starfsemi stofn-
unarinnar og framtíðarþróun, af
nefnd sem menntamálaráðherra
skipaði, kom skýrt fram að brýnt
væri að leysa húsnæðisvanda stofn-
unarinnar. Nefndin gerði að tillögu
sinni að hús Fálkans við Suður-
landsbraut yrði keypt í þessu
skyni, en það var til sölu á þeim
tíma. Á fjárlögum fyrir árið 1990
var samþykkt heimild til ríkisstjóm-
arinnar að kaupa hús fyrir Náms-
gagnastofnun, en erfiðíega hefur
gengið að fá skjót viðbrögð stjóm-
valda til að leysa þennan vanda.“
- Hvernig sérðu þróun þessarar