Morgunblaðið - 14.11.1990, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 14.11.1990, Blaðsíða 16
16 MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 14. NÓVEMBER 1990 MEÐAL ANNARRA ORÐA Hver á að seíj a lög? eftir Njörð P. Njarðvík Stefán Valgeirsson alþingis- maður lýsti því yfír nýlega, að hann óskaði eftir að umboðsmaður Alþingis fjallaði um bráðabirgða- lög ríkisstjómarinnar margum- ræddu, er skertu kjör háskóla- menntaðra ríkisstarfsmanna. Kvaðst hann mundu greiða at- kvæðí gegn staðfestingu laganna, ef umboðsmaðurinn kæmist að þeirri niðurstöðu að lögin brytu í bága við stjómarskrána. Var á honum að skilja, að ella myndi hann styðja bráðabirgðalögin. Þetta er að mörgu leyti athyglis- verð yfirlýsing. Svo er að sjá sem þingmaðurinn taki siðferðilega af- stöðu til starfa sinna á Alþingi. Hann lítur svo á að sér beri skylda til að virða stjórnarskrána, enda var á horium að heyra, að hann teldi fráleitt að nokkur þingmaður styddi bráðabirgðalög er umboðs- maður Alþingis áliti fela í sér brot á stjómarskránni. Hins vegar virð- ist hann ekki treysta sér til að meta þetta sjálfur. Með því er hann í raun að afhenda umþoðs- manni Alþingis atkvæði sitt í þýð- ingarmiklu máli. Ekki er nú víst að aðrir þingmenn fari að dæmi hans. Ég held að ýmsir þeirra telji sig fullfæra að túlka ákvæði stjómarskrárinnar upp á eigin spýtur og vilji tæpast steja það vald í hendur lögfróðra utanþings- manna. Enda hlýtur það að end- ingu að vera á valdi löggjafarsam- kundunnar sjálfrar. Það- er hún sem á að setja lög — og stjórnar- skrá. Onnur hlið En bráðabirgðalögin eiga sér aðra siðferðilega hlið en þá er snýr beint að stjórnarskránni, og er hún bæði augljósari og einfald- ari í túlkun. Hún snertir blátt áfram almenn mannleg samskipti og réttlætiskennd. Ríkisstjórn sem gerir kjarasamninga við sína eigin starfsmenn og riftir svo sínum eig- in samningum með sínum eigin bráðabirgðalögum, hún er slegin slíkri siðferðilegri blindu, að það hlýtur að hafa langvarandi áhrif í þjóðlífi okkar, löngu eftir að sú sama ríkisstjórn er farin frá völd- um. Fordæmið er svo geigvæn- legt. Hvernig eiga ríkisstarfsmenn að standa að kjarasamningum í framtíðinni? Setjum nú svo að sama ríkisstjóm sitji áfram eftir næstu kosningar. Er yfírleitt hægt að gera kjarasamning við hana? Og ef önnur tekur við — hefur hún þá ekki fengið fordæmi til að hegða sér nákvæmlega eins? Höf- um við ekki mýmörg dæmi þess að stjómmálaflokkar framkvæmi glaðir í ríkisstjórn það sem þeir fordæmdu í stjórnarandstöðu? Ef við lítum í huganum nokkur ár aftur i tímann og rifjum upp við- horf til bráðabirgðalaga, sjáum við þá ekki býsna greinilega, að stjórnarandstaðan er yfírleitt á móti bráðabirgðalögum, en grípur svo til þeirra feginshendi þegar hún er komin í stjórn og sest í ráðherrastóla? Þetta er að mínum dómi ein helsta meinsemdin í íslensku stjómmálalífi — stað- festuleysi og ósamkvæmni íslenskra stjómmálamanna — og það hefur öðru fremur orðið til þess að rýra álit stjórnmálamanna í augum þjóðarinnar. Og jafnframt hefur þetta því miður einnig orðið til þess að rýra álit Alþingis sjálfs, enda er þingið ekkert annað í huga fólksins en þeir sem þar sitja hverju sinni. Hversu oft heyrum við ekki: „Það er sama hvað mað- ur kýs, það er sami rassinn undir þeim öllum.“ Það sem við er átt er kannski fyrst og fremst sú til- fínning að stjórnmálamenn telji sig hafna yfir lög og reglur þegar þeir setjast í ríkisstjórn, af því að þá geti þeir sett sínar eigin reglur og sín eigin lög — bráðabirgðalög. Skipting valds Við búum í orði kveðnu við þrískiptingu valds í löggjafarvald, íramkvæmdavald og dómsvald, en svo er ekki í raun. Ekki er ýkja langt síðan okkur var bent á það erlendis frá, að það gengi ekki í réttarríki að sami aðili hefði með höndum rannsókn refsimáls og dæmdi í því. Kannski þarf að benda okkur á það erlendis frá, að ríkisstjóm á ekki að setja lög. Ríkisstjóm á að framkvæma lög sem Alþingi setur. Ríkisstjórn á að sækja vald sitt til Alþingis. Virðing manna fyrir Alþingi hefur farið þverrandi, af því að Alþingi hefur að miklu leyti afsalað sér sjálfsvirðingu sinni með því að gerast í raun afgreiðslustofnun ríkisstjórna. Það heitir að hafa hausaskipti á hlUtunum. Hin dæmalausu bráðabirgðalög frá því í sumar gefa beint tilefni til þess að afnema beri með öllu heimild ríkisstjórna til setningar bráða- birgðalaga. Þess á ekki að gerast nein þörf. Alþingi á vitanlega að sitja árið um kring. Það getur auðvitað tekið sér eðlilegt sumar- leyfí, svo sem eins og í einar sex vikur. En það er engin ástæða til Baldur Gunnarsson Fyrsta skáld- saga Baldurs Gunnarssonar FRÓÐI HF. hefur sent frá sér fyrstu skáldsögu Baldurs Gunn- arssonar sem nefnist Völundar- húsið. Baldur fæddist 1953. Hann lauk cand. mag. prófi í ensku frá Há- skóla íslands og M.A. í banda- rískum bókmenntum frá State Uni- versity of New York at Stony Brook í Bandaríkjunum. Hann vinnur nú að ritstörfum og kennir bókmennta- fræði við Háskóla íslands. í kynningu útgefenda segir m.a.: „Völundarhúsið gerist í Reykjavík á öndverðum sjötta áratugnum með sterkum skírskotunum til fortíðar- innar. Margir ólíkir Reykvíkingar koma við sögu en örlög þeirra flétt- ast saman í fjölskrúðugu mannlífi borgarinnar.“ Völundarhúsið er 174 bls. og prentuð og bundin hjá Prentsmiðj- unni Odda. Teiknideild Fróða hann- aði kápu. ★ GBC-Pappírstætarar Þýsk framleiðsla Ýmsar stærðir og gerftlr fáanlegar OTTO B. ARNAR HF. Skipholti 9 -105 Reykjavik Símar 624631 / íjg4699._

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.