Morgunblaðið - 16.01.1991, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. JANUAR 1991
Hvert stefnir
Dagsbrún?
eftir Guðmund
J. Guðmundsson
Þegar allt of mikill fjöldi verka-
fólks er með í kaup frá 40-70 þús-
und krónur á mánuði, sem með öllu
er vonlaust að lifa af, þá er eðlilegt
að spurt sé hvað _ ætlar öflugasta
verkalýðsfélag á íslandi að gera?
Og sú spurning er eðlileg — og for-
ustu félagsins er skylt að svara. Að
vísu er hvorki hægt að svara þessu
með jái og neii — en það þarf að
skýra forsögu og næsta verkefni.
Árið 1988 gerðu almennu verka-
lýðsfélögin kjarasamninga, sem fólu
í sér þó nokkra kaupmáttaraukn-
ingu. Með gengisfellingum og verð-
bólgu runnu þessar kjarabætur út í
verðbólguna og meira til. Árið 1989
voru enn gerðir nýir kjarasamningar
enda kaupmáttur þá orðinn minni
en fyrir kjarasamninga 1988. Við
lifðum það að gengisfellingar urðu
tíðari, verðbóigan vaxandi og kaup-
mátturinn var minnkandi.
Þeir kjarasamningar runnu út um
áramótin 1989-1990. Þá hafði kaup-
máttur almenns verkafólks rýrnað
um rúm 16% á röskum tveimur
árum. Þetta er sú saga, sem hefur
einkennt verkalýðsbaráttu á íslandi
um árabil.
Það hefur oft verið léttara að ná
fram kjarabótum en að halda þeim.
Þegar við stóðum frammi fyrir
nýjum kjarasamningum um áramót-
in 1990 var okkur efst í huga, hvem-
ig hægt væri að komást út úr þess-
ari stöðluðu . samningagerð, sem
leiddi það sama af sér og áður er lýst.
Ástandið í þjóðfélaginu var nánast
skelfilegt, íjöldi fyrirtækja var á
barmi gjaldþrots og lánskjaravísital-
an tryggði það háa vexti að vaxta-
kostnaður fjölda fyrirtækja var orð-
inn hærri en launakostnaður. Slík
eru einkenni á mjög sjúku þjóðfélagi!
Fólk — öðru fremur ungt, var að
missa íbúðir sínar eða búið að því,
það stóð ekki undir vaxtakostnaði
lánanna. Venjulegt fólk stóð ekki
undir þessum gífurlegu vöxtum, at-
vinnuleysi var komið og jókst jafnt
og þétt. Þetta var undirrót margra
persónulegra harmleikja. Heilu
byggðalögin og atvinnugreinar voru
að hrynja.
Þá var gerð þessi djarfa tilraun
með kjarasamningum, sem síðar
hlutu nafnið „þjóðarsátt". Menn
gerðu sér að fullu grein fyrir því að
þarna var ekki verið að reisa kaup-
mátt verkafólks. Samningstímabilið
var nokkurs konar umþóttunartíma-
bil. Stöðva atvinnuleysið og afnema.
Það hefur tekist að minnka það veru-
lega, en ekki að afnema það. Engar
gengislækkanir hafa verið á þessum
tíma. Stórlækkun vaxta, hluti þeirra
hefur lækkað um helming. Að öðru
leyti hafa bankarnir verið mjög erfið-
ir og þeir hafa verið hvað erfiðastir.
Sjálfvirkar verðhækkanir átti að
stöðva, ríkisstjórnin féll frá íjölda
verðhækkana, sem hún hafði ákveð-
ið. Verðhækkanir hafa aldrei verið
minni og verðbólgan, sem áður var
um 30%, hefur síðustu mánuðina
verið 4-9%. Þessu má fólk ekki
gleyma.
Verkalýðsfélögin í Reykjavík und-
ir forustu Dagsbrúnar hafa sett upp
og rekið verðgæsluskrifstofu, sem
hefur aðsetur á skrifstofu Dagsbrún-
ar. Af því starfi hefur verið ótrúlega
mikill árangur. Þó hafa ýmsar verð-
hækkanir átt sér stað, sem maður
sér engar rökrænar ástæður fyrir. í
fylkingarbijósti í þessari baráttu
hefur Dagsbrún haft algjört forustu-
hlutverk. Þó er skylt að geta að
verkalýðsfélög t.d. í Borgarnesi,
Keflavík, á Höfn og víðar hafa unn-
ið vel í þessum málum. Með lækkun
verðbólgunnar hefur allur stöðug-
leiki vaxið og allir möguleikar á
betra þjóðfélagi aukist. Menn spyija
af hveiju leggur þú svona mikið upp
úr vöxtum? þjóðfélagið er gjörbreytt
— nú er stór hluti fólks hlaðinn alls
konar fjárhagslegum skuldbinding-
um. Þannig að ef vinna dregst sam-
an, verðbólga eykst, þá hrynur allt
hjá þessu fólki. Skuld — lán, sem
var 300 þúsund fyrir nokkrum árum
er orðin 1 milljón í dag. Menn sem
fengu t.d. lán hjá lífeyrissjóðum
verkalýðsfélaganna — segjum 300
þúsund og hafa borgað reglulega
af því, skulda milljón í dag. Þetta
er leiðin til eymdarinnar. Sjávaraf-
urðir hafa stórhækkað í verði á er-
lendum markaði. Þegar fyrirtæki
bera stórlækkaðan vaxtakostnað,
stórhækkað verðlag afurða á erlend-
um mörkuðum — ef slík fyrirtæki
Guðmundur J. Guðmundsson
„Samningaviðræður
þurfa að hefjast seinni
hluta vetrar — þær
verða mjög tímafrekar
og einar vandasömustu
sem ég hef séð fram á.
Atvinnurekendur,
ríkisvald og sveitar-
stjórnir verða að gera
sér grein fyrir því, að
um óbreytta samninga
verður ekki að ræða.“
standa ekki betur en áður þá geta
þau sjálfum sér um sakað, eða að
minnsta kosti ekki verkafólkinu.
Eitt höfuðatriði þessa.ra samninga
var að engin önnur stétt fengi meiri
kauphækkun en um var samið. Þetta
var forsenda allra samninganna.
Ekki gamla sagan að þeir láglaun-
uðu semdu fyrst og svo fengju þeir
hærra launuðu meira síðar. Getur
nokkur úr hópi verkafólks, þegar
slík sátt er gerð, stutt það, að þeir
sem eru hærra launaðir fái meiri
hækkanir? Er ekki nógu oft búið að
leika þennan leik-við þá lægst laun-
uðu?
Við munum beijast með vaxandi
krafti gegn verðhækkunum og þeir
sem leyfa sér þær, verða að taka á
sig þá ábyrgð að allt þetta samkomu-
lag fari út um þúfur.
Ég held að menn verði að athuga
að kaupmáttarrýrnun hefur ekki
orðið á „þjóðarsáttar“-tímabilinu,
heldur á árunum fyrir „þjóðarsátt".
Sjálfsagt minnast menn réttilega á
minni yfirvinnu en áður var og þess
vegna minna kaup — en yfirvinnan
hefði orðið mikið minni og atvinnu-
leysið mikið meira, ef ekki hefði
komið til þessarar „þjöðarsáttar“.
Kaupmáttur ætti að öllu eðlilegu
að standa í stað á þessu tímabili,
þó getur hækkun orðið t.d. á olíu
og vegna styijaldarhættu en það
ræður enginn við.
En í eðlilegu ástandi gæti kaup-
máttur líka hækkað eitthvað með
lækkun á vöruverði og vöxtum. Þessi
slagur um að halda vöruverði stöð-
ugu og þjónustu mun standa hvern
dag og ijarri fer því að nokkuð sé
tryggt í þeim efnum.
En hvað að hausti? Þá renna
samningar út. Og um hvað á að
semja? Kaup það sem nú er greitt,
40-70 þúsund krónur á mánuði, er
bæði virðingarleysi fyrir vinnunni
og manneskjunni. Því verða meðal-
laun og lægri laun að hækka. Hægt
er að auka kaupmáttinn með lækkun
á sköttum og lækkun á brýnustu
lífsnauðsynjum, t.d. matvöru. Og
það er auðvitað með öllu óviðunandi
að á meðallaun og lægri sé lagður
40% skattur.
Þarna verður kannske að koma
sambland af öllu þessu. Kauphækk-
un, skattalækkun og lækkun verð-
lags á brýnustu nauðsynjum.
En eitt er skilyrði fyrir öllum nýj-
um kjarasamningum að hækki kaup
um einhveija ákveðna prósentutölu,
þá má ekki sú sama prósentutala
fara á vöru og þjónustu. Svo einhver
tala sé nefnd, ef kaup hækkar um
10% þá má ekki allt koma hlaupandi
á eftir með sömu hækkun.
Síðan er vandinn ekki minnstur
að fá þær stéttir sem eru á hærri
launuðum að samþykkja, að þeir sem
eru á lægstu laununum fái meira.
Ef þeir sem nú eru á röskum 40
þúsundum fengju 10 þúsund í hækk-
un, þá má sá sem er með 200 þús-
und ekki fá sömu prósentuhækkun,
því þá fengi hann 50 þúsund í við-
bót við 200 þúsundin sín.
Samningaviðræður þurfa að hefj-
ast seinni hluta vetrar — þær verða
mjög tímafrekar og einar vandasöm-
ustu sem ég hef séð fram á. Atvinnu-
rekendur, ríkisvald og sveitarstjórnir
verða að gera sér grein fyrir því,
að um óbreytta samninga verður
' ekki að ræða. Atvinnulífið hefur þá
haft 18 mánaða umþóttunartíma til
þess að undirbúa sig og að mæta
auknum kaupmætti.
„Þjóðarsáttin“ að hausti verður
að byggjast á því að kaupmáttur
almenns verkafólks hækki verulega.
Ef atvinnurekendum og valdhöfum
ber ekki gæfu til að skilja þetta, þá
verður ekki um að ræða neina „þjóð-
arsátt".
Stéttarmunur hefur farið vaxandi
á íslandi — það verður ekki „þjóðar-
sátt“ á að auka hann eða viðhalda
honum.
Meginstefna Dagsbrúnar í gegn-
um tíðina hefur verið að hindra að
hér myndist fátæk láglaunastétt —
þessari stefnu viljum við reynast trú-
ir — þá hafa menn stefnu Dagsbrún-
ar!
Höfundur er formaður
Verkamannafélagsins
Dagsbrúnar.
Frá slysstaðnum.
Slasaðist í umferðinni
UNGUR maður slasaðist í hörð-
um árekstri á mótum Kringlu-
mýrarbrautar, Suðurlandsbraut-
ar og Laugavegar á sunnudags-
morgun.
Maðurinn ók litlum sendibíl norð-
ur Kringlumýrarbraut og beygði
áleiðis vestur Laugaveg en ók í veg
fyrir sendibíl sem ekið var suður
Kringlumýrarbraut. Maðurinn var
fluttur á slysadeild með sjúkrabif-
reið en að sögn lögreglu reyndust
meiðsli hans ekki jafnalvarleg og
óttast var í fyrstu.
Tölvuvetrarskóli 10-16 ára
©
<%>
Frábært 12 vikna námskeiö fyrir börn og unglinga 10-16 ára!
Sæti laus 13-16 á laugardögum og 10-13 á sunnudögum!
Næstu námskeiö hefjast 26. og 27. janúar.
<%>
%
Tölvu- og verkfræöiþjónustan .<•
Grensásvegi 16 - fimm ár í forystu

-t-