Morgunblaðið - 16.01.1991, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. JANÚAR 1991
OFBELDISVERKINILITHAEN:
Sjálfstæðissinnar í Litháen reyna í örvæntingu sinni að stöðva sovéskan skriðdreka á meðan félagi
þeirra liggur hjálparlaus undir belti hans. Myndin var tekin er sovéski herinn lét til skarar skriða í
Vilnius um helgina.
Blöð sovéskra umbótasinna fordæma aðgerðir Rauða hersins:
Spá frekari ofbeldisverk-
um í Eystrasaltsríkjunum
Moskvu. Reuter.
DAGBLOÐ umbótasinna í Moskvu
fordæmdu í gær aðgerðir sovéska
hersins í Litháen, sem kostuðu 14
manns Iífið um helgina, og nokkur
þeirra spáðu frekari ofbeldisverk-
um í Eystrasaltsríkjunum þremur.
Pravda, málgagn sovéska komm-
únistaflokksins, og Sovíetskaja
Rossíja, blað harðlínukommúnista
í Rússíandi, studdu hins vegar
aðgerðirnar.
„Tíflis. Bakú. Vilnius. Hvað
næst?“ spurði Komsomolskaja Prav-
da, málgagn ungliðahreyfmgar sové-
skra kommúnista, og vísaði þar til
fyrri aðgerða sovéska hersins gegn
þjóðernissinnum í lýðveldum Sov-
étríkjanna - sem kostuðu einnig
fjölda manns lífið. Meira en 100 biðu
bana er sovéskir hermenn réðust inn
í Bakú, höfuðborg Azerbajdzhans,
fyrir ári og 20 manns, aðallega kon-
ur, voru drepnir þegar herinn kvað
niður mótmæli þjóðernissinna í Tí-
flis, höfuðborg Georgíu, í apríl 1989.
I blaði ungliðahreyfingar komm-
únista í Rússlandi, Moskovskíj Kom-
somolets, var svörtu bleki, sem átti
augljóslega að tákna blóð, dreift yfir
fyrirsögnina: „Litháen. Janúar.
1991.“
Komsomolskaja Pravda birti
myndir á forsíðu af iátnum og særð-
um Litháum við sjónvarpsstöðina í
Vilnius eftir að fallhlífahermenn réð-
ust inn í hana aðfaranótt sunnu-
dags. Á einni þeirra sást iík undir
belti á skriðdreka. Sovéska sjónvarp-
ið þefur ekki birt slíkar myndir.
í helstu fréttaþáttum sjónvarps og
útvarps hafa aðeins komið fram stað-
hæfingar Sovétstjómarinnar, sem
Míkhaíl Gorbatsjov áréttaði á so-
véska þinginu, um að herinn hefði
verið sendur á vettvang til að af-
stýra blóðsútheilingum og styðja
Þjóðfrelsisfylginguna, samtök
Moskvuhollra kommúnista í Litháen.
Ríkissjónvarpið TSN, sem hefur
reynt að fylgja sjálfstæðri frétta-
stefnu, gaf til kynna að því hefði
verið meinað að greina frá öðmm
sjónarmiðum en stjómvalda.
Pravda, sem hefur tapað fjölmörg-
um lesendum að undanfömu vegna
samkeppni frá nýjum og óháðum
dagblöðum, skýrði frá atburðunum
undir lítilli fyrirsögn: „Sorg, skelfing
Þíðan í samskiptum stórveldanna í hættu:
Bush íhugar að
hætta við aðstoð
við Sovétmenn
Ovissa um fyrirhugaðan leiðtogafund í
Moskvu í næsta mánuði
Washington, Lundúnum. Reuter, Daily Telegraph.
Blóðsúthellingar sovéska hersins í Vilnius um helgina hafa stefnt
þíðunni í samskiptum Bandaríkjanna og Sovétríkjanna í hættu.
Ovissa ríkir um hvort verði af leiðtogafundi ríkjanna, sem fyrirhug-
aður er í Moskvu 11.-13. næsta mánaðar, og talsmaður Bandaríkja-
forseta sagði í fyrrakvöld að verið væri að endurskoða hvort
Bandaríkjamenn ættu að veita Sovétmönnum þá efnahagsaðstoð
sem boðuð hefur verið.
og von.“ í fréttinni sjálfri voru þó
aðeins staðhæfingar Sovétstjómar-
innar tíundaðar og sagt var að leið-
togar Litháa bæru ábyrgð á blóðsút-
heilingunum og væru að glata stuðn-
ingi þjóðarinnar. Sovíetskaja Rossíja
lagði áherslu á að sovéski herinn
hefði framið ofbeldisverkin til að
vernda sovésku stjómarskrána.
Bandaríkjaforseti hefur reynt
að koma í veg fyrir að sjálfstæðis-
barátta Eystrasaltsríkjanna hafi
áhrif á samskiptin við sovésk
stjórnvöld þar sem hann hefur
þurft á stuðningi Míkhaíls Gor-
batsjovs Sovétforseta að halda
vegna stríðsástandsins við Persaf-
lóa. Vytautas Landsbergis, forseti
Litháens, hvatti Bush til að lýsa
yfir ótvíræðum stuðningi við sjálf-
stæðisbaráttu Litháa er hann
heimsótti Washington í desember.
’ Bandaríkjaforseti gaf þá aðeins
yfirlýsingu um að Bandaríkja-
stjórn væri enn andvíg innlimun
Litháens í Sovétríkin 1940.
Bandaríkjaforseti sá sig hins
vegar knúinn til að fordæma of-
beldisverk Rauða hersins í Vilnius
um helgina og þau urðu einnig til
þess að hann tók fyrirhugaðan
leiðtogafund til endurskoðunar.
„Það er auðvitað algjör óvissa um
fundinn,“ sagði Marlin Fitzwater,
talsmaður forsetans. „Ég tel að
menn hafi almennt efasemdir um
hvort við förum til Moskvu. Loka-
ákvörðun hefur þó ekki verið tekin
enn og hennar er ekki að vænta
á næstunni,“ bætti hann við. Leið-
togafundi stórveldanna hefur ekki
verið aflýst frá því á árinu 1960,
er Níkíta Krústsjov Sovétleiðtogi
neitaði að koma til fundar við
Dwight Eisenhower Bandaríkja-
forseta eftir að bandarísk njósna-
flugvél hafði verið skotin niður
yfir sovéskri lofthelgi.
Stasys Lozoraitis, sendifulltrúi
Litháens í Washington, sagði að
ekki væri nauðsynlegt að aflýsa
fundinum þar sem viðræður við
Sovétmenn gætu reynst gagnleg-
ar. Hins vegar lagði hann til að
honum yrði frestað um sinn.
Fitzwater sagði að breytingar
kynnu að verða gerðar á fyrirhug-
aðri efnahagsaðstoð Bandaríkja-
manna við Sovétmenn ef Rauði
Herinn gripi til frekari aðgerða í
Eystrasaltsríkjunum. „Við höfum
ekki tekið neina ákvörðun um
þetta en forsetinn hefur sagt það
skýrum orðum að samskipti ríkj-
anna eru í hættu og efnahagsað-
stoðin er það eina sem við getum
gripið til,“ sagði talsmaðurinn.
Tveir atkvæðamiklir öldunga-
deildarþingmenn, Robert Dole,
leiðtogi republikana, og demó-
kratinn Robert Byrd, hafa hvatt
Bush til að hætta við að lána Sov-
étmönnum milljarð dala til kaupa
á bandarískum matvælum, einkum
korni. „Bændur okkar vilja enga
blóðpeninga,“ sagði Dole við Hvíta
húsið eftir að Bush hafði rætt við
hann og fleiri leiðtoga þingsins
um Persaflóadeiluna og aðgerðir
sovéska hersins í Litháen.
NYIR RAÐAMENNISOVETRIKJUNUM:
Sendiherra kjörinn utanríkisráðherra
Moskvu. Reuter.
SOVÉSKI sendiherrann í Banda-
rílyunum, Alexander Bessmert-
nykh, sem hefur beitt sér mjög
fyrir aukinni samvinnu Sovétríkj-
anna og Vesturlanda, var í gær
kjörinn utanríkisráðherra í stjórn
Sovétríkjanna.
Míkhaíl Gorbatsjov Sovétforseti
hafði útnefnt hann í embættið og
þingið lagði bless-
un sína yfir hann
með miklum meiri-
hluta, 421 atkvæði
gegn aðeins þrem-
ur. Úrslit atkvæða-
greiðslunnar komu
á óvart þar sem
erlendir stjórnarer-
indrekar og margir
sovéskir fréttaský-
rendur höfðu búist
við harðri andstöðu við útnefning-
una.
Bessmertnykh er 57 ára að aldri,
á langan feril að baki í sovésku ut-
anríkisþjónustunni og var fyrr á
árum einn af helstu samningamönn-
um Sovétmanna í afvopnunarviðræð-
um. „Við munum standa vörð um
stefnu hinnar nýju hugsunar, halda
henni áfram og þróa hana,“ sagði
hann á þinginu eftir atkvæðagreiðsl-
una og vísaði til þeirrar stefnu sové-
skra stjómvalda að bæta samskiptin
við Vesturlönd.
Fyrirrennari Bessmertnykhs í
embætti utanríkisráðherra, Edúard
Shevardndadze, sem sagði óvænt af
sér í desember, hafði sætt harðri
gagnrýni harðlínukommúnista og
herforingja fyrir að gæta ekki hags-
muna landsins í samskiptum við
Vesturlönd. Hann varaði við því að
einræði væri yfirvofandi í Sovétríkj-
unum og margir óttuðust að afsögn-
in væri undanfari stefnubreytingar
Sovétstjórnarinnar í utanríkismálum
en Bessmertnykh gaf til kynna að
sá ótti væri ástæðulaus.
Nýi utanríkisráðherrann viður-
kenndi að blóðsúthellingar sovéska
hersins í Litháen um helgina gætu
haft alvarlegar afleiðingar fyrir sam-
skipti Sovétmanna við Vesturlönd.
„Við verðum að gera ráðstafanir til
að koma í veg fyrir slíka atburði,"
sagði hann. Stjórnarerindrekar
sögðu að ummæli hans virtust stað-
festa að embættismenn utanríkisráð-
uneytisins hefðu miklar áhyggjur af
eftirköstum ofbeldisverkanna í Lit-
háen.
Pavlov kjörínn forsætisráðherra
Alexander
Bessmertnykh
Moskvu. Reuter.
SOVÉSKI hagfræðingurinn Val-
entín Pavlov var í fyrradag kjör-
inn forsætisráðherra Sovétríkj-
anna á þingi landsins. Hann hefur
gegnt embætti fjármálaráðherra
í sovésku stjórninni og er fylgj-
andi því að tekinn verði upp mark-
aðsbúskapur í landinu.
Pavlov tekur við embættinu af
Níkolaj Ryzhkov, sem hefur átt við
veikindi að stríða og sætt harðri
gagnrýni umbótasinna fyrir að
ganga ekki nógu langt í efnahags-
umbótum. Þingið samþykkti skipun
Pavlovs með 279 atkvæðum gegn
75 eftir að Míkhaíl
Gorbatsjov, forseti
Sovétríkjanna,
hafði kynnt hann
sem „framúrskar-
andi hagfræðing og
sérfræðing í fjár-
málum“ sem myndi
taka dalandi efna-
hag landsins föst-
um tökum.
Pavlov, sem er 53 ára að aldri,
sagði þingmönnum að hann styddi
umbótastefnu Gorbatsjovs „algjör-
lega og án nokkurra fyrirvara".
Valentín
Pavlov
„Breytingunum yfir í markaðsbú-
skap verður að fylgja stíft eftir,“
sagði hann. „Það verður hins vegar
að gera á þann hátt að erfiðleikarnir
sem við verðum óhjákvæmilega að
ganga í gegnum bitni minnst á þeim
sem minna mega sín,“ bætti hann
við.
Pavlov var skipaður fjármálaráð-
herra árið 1989 og beitti sér fyrir
lögum um tekjuskatt sem margir
Sovétmenn og erlendir fjármálamenn
segja að verði til að draga bæði úr
frumkvæði Sovétmanna og erlendum
fjárfestingum.