Morgunblaðið - 07.02.1991, Qupperneq 36

36
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. FEBRUAR 1991
Stófl4
BOKAMARKAÐURINN
1991EKNSTORGI
AFSLÁTTUR
• Ný tilboð daglega.
•Aldrei hafa boöist
betri bókakaup.
• Þúsundir titla á
ótrúlega lágu verði.
Sveltur sitjandi kráka
en fljúgandi fær.
Magnaðasti
bókamarkaður
allra tíma
\ .
Opiö laugardag
og sunnudag
BÓKAVERSLUN
Smánarblettur
á landi og þjóð
eftir Guðlaugu
Sveinsdóttur
Geðsjúklingur. Aðeins orðið eitt
vekur upp_ hræðslu og fordóma hjá
flestum. Ástæðan er einföld. Mál-
efni geðsjúkra hafa af einhveijum
örsökum ekki átt upp á pallborðið
hjá fjölmiðlum — enda á þessi þjóð-
félagshópur sér fáa málsvara. Að-
standendur geðsjúkra eru auk þess
fyrir löngu þrotnir að kröftum —
enda búa þeir flestir við mjög erfið-
ar aðstæður og þurfa auk þess að
takast á við fordóma almennings.
Þá má geta þess að geðsjúkir hafa
ekki fallið undir lög um málefni
fatlaðra og njóta því ekki sömu
réttinda og aðrir fatlaðir einstakl-
ingar. En nú kann einhver að spyrja
hvort geðveiki geti flokkast undir
fötlun. Því er til að svara að fötlun
geðsjúkra er slik að þeir geta á
engan hátt séð sér farborða sökum
brenglaðrar dómgreindar sem sjúk-
dómurinn hefur í för með sér. Þar
af leiðir að sjúklingurinn er ekki fær
um að leita sér þeirrar hjálpar og
félagslegra réttinda sem nauðsyn
er á. Sú meðferð sem þeim stendur
til boða er tilviljanakennd og sund-
urslitinn og oft er um að ræða
skyndilausnir án varanlegs árang-
urs. Flestir geðsjúkir dvelja hjá
aðstandendum sínum, sem verða
af vanmætti að hafa þá þangað til
í óefni er komið. Þá er sjúklingnum
komið fyrir tímabundið á sjúkra-
húsi þar sem hann gengst undir
sársaukafulla lyfjameðferð til þess
að slá á einkenni sjúkdómsins. Þeg-
ar sjáanlegur árangur næst er ein-
staklingurinn sendur aftur heim þar
sem sama sagan endurtekur sig.
Hann er með öðrum orðum útskrif-
aður með lyf upp á vasann án þess
að neitt sé gert til þess að aðlaga
hann samfélaginu þannig að hann
geti bjargað sér sjálfur. Sjúklingur-
inn kemur berskjaldaður út af
stofnun; nakinn á sálinni, úrræða-
laus og hræddur. Auk þess verður
hann að þola fordóma þeirra sem
ekki vita að geðveiki er sjúkdómur.
Enginn skyldi ætla að þessi sjúk-
dómur sé sársaukalaus fyrir sjúkl-
inginn og aðstandendur hans. Geð-
veiki er mjög kvalafullur og erfiður
sjúkdómur. Sjúklingurinn þjáist dag
og nótt og það gera aðstandendur
hans líka. Við getum gert okkur í
hugarlund hvernig sú líðan er að
horfa upp á barnið sitt eða einhvern
sér nákominn þjást á líkama og sál
án þess að geta nokkuð að gert.
Sjúklingurinn smitar allt heimilislíf
og þess vegna er algengt að að-
standendur, sem oft eru undir miklu
álagi, hreinlega brotni niður og eru
þá með öllu ófærir um að sjá hinum
sjúka fai'borða.
Því miður virðist heilbrigðiskerfið
gersamlega hafa brugðist í málefn-
um geðsjúkra. Þess eru því miður
fjölmörg dæmi að aðstandendur
hafi mátt þola píslargöngu á milli
lækna og sjúkrastofnana svo árum
og áratugum skiptir. Venjan er sú
að sjúklingurinn er lagður inn í
misjafnlega langan tíma — frá
tveimur og upp í sex mánuði. Það
er oft sú eina hvíld sem aðstandend-
ur fá. En það gengur oft ekki
þrautalaust að fá lækna og heil-
brigðisyfirvöld til þess að skilja
nauðsyn þess að geðveikur maður
fái inni á sjúkrahúsi. Oftar en ekki
er óviðunandi ástand látið vara
þangað; til í óefni er komið. Þess
eru því miður dæmi að foreldrar
og aðstandendur hafi mátt þola
svefnleysi og stöðugan ótta í langan
tíma áður en viðkomandi sjuklingur
fær inni á sjúkrastofnun. í sumum
tilfellum eru aðstandendur daglega
í bráðri lífshættu vegna hótana frá
hinum sjúka. í mörgum tilfellum
hættir hinn sjúki að taka lyfin sín
og lokar sig inni með sársauka sinn
og niðurlægingu. Hann verður erf-
iðari og erfiðari og lætur gjarnan
vanlíðan sína bitna á þeim sem síst
skyldi — sínum nánustu. Afleiðingin
er sú að hinn veiki hrapar neðar
og neðar, fyllist vanmáttarkennd
og reiði út í allt og alla og finnst
sér jafnframt útskúfað. Hann fær
þá tilfinningu að samfélagið líti nið-
ur á sig og sjúkdóm sinn. Og víst
er að það er ekki fjarri sanni.
Hingað til hefur heilbrigðisþjón-
usta við geðveika einkennst af
skyndilausnum — inn og út af
sjúkrastofnunum og lyfjameðferð
með misjöfnum árangri. Með öðrum
orðum: Uppgjöf. Víst er skilningur
á þessum málum meðal fagfólks en
það er eins og enginn vilji taka
ábyrgðina á sínar herðar. Sjúkra-
húsvist er dýr og kostar þjóðfélagið
mikla peninga. Þannig kostar t.d.
um 30.000 krónur að liggja á
sjúkrahúsi í einn sólarhring. Hvern-
ig væri að verja þeim peningum sem
sóað er í tilgangslitlar innlagnir á
sjúkrahús í varanlegar úrbætur?
Það er ekki nóg að klóra í bakk-
ann. Við verðum að leita varanlegra
lausna sem miða að því að gera
sjúklinginn sem mest sjálfbjarga
þannig að hann geti tekið þátt í
daglegu lífi með ákveðnum stuðn-
ingi. Þá vantar tilfinnanlega stofn-
un eða heimili sem tekur við geð-
veiku fólki sem ekki á sér batavon.
Eins og nú háttar eru vandamál
geðsjúkra svo stór og mikil að að-
standendur þeirra eru fullir vonleys-
is. Þeir eru langþreyttir á að ganga
píslargöngu á milli lækna og sjúkra-
stofnana án þess að varanleg lausn
sé í sjónmáli. Það þarf að skapa
opinskáa umræðu um málefni geð-
sjúkra. Umræða sem einkennist af
þekkingu eins og fjallað er um aðra
sjúkdóma. Umræðu án fordóma.
Enginn ætti að þurfa að bera kinn-
roða fyrir andleg mein sín. Þess
vegna verður að stórauka fræðslu
til almennings um þennan erfiða
sjúkdóm og uppræta þannig lam-
andi áhrif vonleysis og sektar-
kenndar, sem einkennt hafa viðhorf
í garð geðsjúkra og byggjast að
sjálfsögðu á þekkingarleysi.
Nú er lag. Við, sem þekkjum
þennan sjúkdóm af biturri reynslu,
skorum á heilbrigðisyfirvöld að
færa þennan málaflokk til betri
vegar þannig að sérmenntað starfs-
fólk sjúkrastofnana nýti sér fræði-
1 könnuninni var einnig spurt um
afstöðu svarenda til ríkisstjórnar-
innar. Af þeim sem tóku afstöðu
sögðust 50,3% styðja ríkisstjórnina
en 49,7% voru á móti. Rúmlega 12%
sögðust óákveðnir eða vildu ekki
MÆLSKU- og rökræðukeppnin
sem vera átti í Hlégarði sl. sunnu-
dag var frestað vegna veðurs og
rafmagnsleysis. Nú er ákveðið
að þessi keppni fari fram í Hlé-
garði nk. fimmtudag kl. 19.30.
Keppnin fer fram á vegum 1.
ráðs ITC-deildanna á íslandi. Þátt-
takendur eru ITC-deildirnar Björk
í Reykjavík, sem leggja til að orðu-
veitingar verði lagðar niður hér-.
Guðlaug Sveinsdóttir
„Við, sem þekkjum
þennan sjúkdóm af bit-
urri reynslu, skorum á
heilbrigðisyf irvöld að
færa þennan málaflokk
til betri vegar þannig
að sérmenntað starfs-
fólk sjúkrastofnana
nýti sér fræðilega
þekkingu sína í þágu
geðsjúkra svo varan-
legur árangur megi
nást.“
lega þekkingu sína í þágu geð-
sjúkra svo varanlegur árangur megi
nást.
En það verður ekki einungis gert
með því að skiptast á skoðunum á
fínum ráðstefnum og fundum. Nú
verða verkin að tala. Það er löngu
orðið tímabært að leiða hinn raun-
verulega vanda geðsjúkra fram í
dagsljósið þvf hann er smánarblett-
ur á heilbrigðiskerfinu og landi og
þjóð til skammar og brýtur í bága
við Stjórnarskrána þar sem skýrt
er kveðið á um jafnan rétt til allra
þegna þessa lands.
Höfundur er móðir og
áhugamaður um málefni
geðsjúkra.
svara.
Hringt var í 750 símanúmer og
spurningarnar lagðar fyrir alla 18
ára og eldri svarendur. Náðist sam-
band við 584 manns eða 77,9%
úrtaksins.
lendis og andmælandi er Korpa í
Mosfellsbæ. Öllum er heimill að-
gangur að Hlégarði og hlýða á kon-
urnar rökræða um orðuveitingar.
ITC-deildin Korpa er stofnuð
1986 og hefur hún starfað af fullum
krafti síðan. Fundir er haldnir
reglulega í Hlégarði 1. og 3. mið-
vikudag hvers mánaðar. Forseti
deildarinnar þetta starfsár er Guð-
rún Markúsdóttir.
- P.H.
Skoðanakönnun SKÁÍS;
Sjálfstæðisflokkur-
inn fengi 50,1% fylgi
SKOÐANAKÖNNUN SKÁÍS fyrir Stöð 2 sem gerð var um helgina
um fylgi stjórnmálaflokkanna sýnir að Sjálfstæðisflokkurinn fengi
50,1% fylgi ef miðað er við þá eingöngu sem tóku afstöðu í könnun-
inni. Alþýðuflokkurinn fengi 12,1%, Framsóknarflokkurinn 19,3%,
Alþýðubandalagið 7,8%, Kvennalistinn 9,1%, Flokkur mannsins 0,5
og Þjóðarflokkur 0,8%. Borgaraflokkur og Stefán Valgeirsson kom-
ust ekki á blað. Óákveðnir og þeir sem ekki tóku afstöðu til flokk-
anna voru 36,1%.
Rætt um orðuveitingar
Mosfellsbæ.