Morgunblaðið - 16.06.1991, Blaðsíða 4

4 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. JÚNI 1991

C

Endnrminningar
bráðabirgðavíklngs
eftir Valgeir Guðjónsson
g lýk upp augunum og sé ekki nokkurn skapaðan hlut annan en
fullkomið myrkur. Ég loka augunum aftur og það er frekar að birti
til en hitt. Ekkert að sjá svo ég opna augun aftur. Og aftur. Myrkrið
er á sínum stað, það hefur ekki hnikast um þumlung. Einu sinni
hélt ég að ég væri orðinn blindur. Það var í sveitinni, vestur á Galt-
arvita þegar hárið á mér var orðið svo sítt að hægt var að kalla
það bítlahár. Eg var eitthvað að paufast i fjósinu og allt í einu sá
ég ekki nokkurn skapaðan hlut. Þau voru skelfileg andartökin áður
en tfósið rann upp fyrir mér; að það væri bara stolt mitt, bítlahárið
sem byrgði mér sýn.
Góða ferð Gaia!
Morgunblaðið/Valgeir Guðjónsson
um duttlungum og kenjum og ætla
að deila súru og sætu í afmörkuðum
heimi, sem er á stærð við . . . ja á
stærð við hvað? Það eru tvær vistar-
verur um borð, í annarri er sofið í
9 kojum og fermetrarnir eru
kannski 10. Þar geyma menn að
auki sínar föggur og persónulegt
farteski.
Hin vistarveran er síðan matsal-
ur, eldhús og siglingartækjakames
og eiginlega hvaðeina sem hægt er
að láta sér detta í hug. Lofthæðin
er um 2 metrar og mér reiknast til
að undir þaki sé um það bil 2,5
fermetrar á mann til að sofa, borða
og gera yfirleitt allt sem til fellur.
Það er ljóst að höfðinginn Ragn-
ar Thorseth hefur þurft að vanda
valið á mannskapnum, því það
hljóta að vera einhver takmörk fyr-
ir því hvursu þröngt sáttir mega
sitja. Hans hægri hönd um allt, sem
að sjómennsku lýtur, er okkar mað-
ur úr Eyjum, Gunnar Eggertsson.
Þaulvanur sjómaður, skipasmiður
og kafari að auki. Það þarf ekki
að horfa lengi á manninn til að sjá
og sannfærast um að hann kann
til verka á sjó. Þó Gaia sé ekki eins
og Eyjabátur gerast flestir er auð-
séð að þeim Gunnari er þegar orðið
vel til vina.
Hinn landinn í leiðangrinum, Rík-
arður Már Pétursson, siglir skammt
undan á fylgdarskipinu Havella, eða
á Hávellunni eins og það hljómar á
frummálinu. Ríkarður er tækni-
fræðingur með ævintýraþrá í blóð-
inu. Hann hefur flækst víða á skút-
um og síðustu árin hefur hann búið
á Grænlandi og stýrt tækniumsjón
með fiugvélum á flugvellinúm í
Narssarssuaq. Hann verður ýmist
um borð í Gaia eða í Hávellunni,
með tæknivitið, sitt glæsilega skegg
og rólega, kímna fas.
Ungir Orkneyingar hampa vænt-
anlegum skógi.
[ matsal mega sáttir þröngt sitja.
Legið í vari við syðsta odda Hjalt-
lands.
í eina tíð tíðkaðist mjög að menn
spyrðu sjálfan sig spumingarinnar
stóru: Hver er ég? Sjaldgæfara var
að menn spyrðu: Hvar er ég? En
það er einmitt spurningin sem ég
bý mig undir að varpa út í myrkr-
ið. Eins og svo oft kemur svarið
úr óvæntri átt, því allt I einu hryn-
ur birta inn í og yfír allt þetta mikla
svartamyrkur og það er klipið
stundarfast í svefnpokann á mér.
Hvar er ég? Svarið svarar sér
sjálft og ég sprett á fætur, sem
lýsir þó engan veginn athöfninni,
því það er svo ótrúlega þröngt um
vik að ég verð að skásmeygja mér
upp, til hliðar og á skakk í senn
og dugar varla til. Og illvígur sina-
dráttur í burðarliðnum.
Sá sem í svefnpokann kleip er
umsvifalaust kominn í minn fyrri
stað og ofan í annan svefnpoka og
sinn eigin. Ég stíg út undir bert
loft og stend á dekki langskips, sem
heitir Gaia og er á leiðinni kringum
hnöttinn, með viðkomu í Orkneyjum
og á nokkram fleiri stöðum. Ég
íhuga að spyija sjálfan mig: Hver
er ég, en hætti við það og ég hætti
líka við að spyrja manninn við stýr-
ið þessarar brýnu spumingar, því
þegar allt kemur til alls er ég ekk-
ert annað en bráðabirgðavíkingur.
Ég haska mér aftur eftir dekkinu
og inn í lúkarinn. Þar bíður ijúk-
andi ketill kaffís, sem Norðmenn
hella ekki uppá eins og sumir gera.
Norðmennirnir moka kaffínu beint
í sjóðandi ketilvatnið og sva er látið
trekkja, svo meira minnir á tegerð.
Þessu fylgir óhaminn korgur, sem
frændþjóð okkar sér við með tesíu,
sem þá getur varla lengur heitið
tesía heldur kaffísía. Og hún dugar
vel kaffísían, því kaffíð er alveg
príma og á borðinu er brauðhleifur
og álegg, sem ég tek til við að raða
í mig um leið og ég rifja upp gær-
daginn stóra.
Sú vonda systir sjóveiki
Þegar skeijagarðinum sleppir
lætur úthafsaldan á sér kræla. Ekki
með Iátum og þjösnagangi, en samt.
Landkrabbinn bíður þess sem verða
vill, baráttan er háð á sálfræðileg-
um ódáinsvöllum þar sem eigast við
veikgeðja sjálfslygin og kaldrifjaður
raunveraleikinn.
Landkrabbinn hugsar sem svo
að í þetta sinn muni hann sleppa
við að dansa við hina vondu systur
Sjóveiki og þegar hugsunin er ný-
flogin út á dansgólfíð byija áhrifín
að gera vart við sig, hægt og bít-
andi: Fíngerð, gegnsæ ógleði, sem
eins og af tilviljun magnast og
umhverfíst í traustan, framsækinn
flökurleika. Nú era góð ráð dýr!
Sem gamall síldarsjómaður úr
Norðursjónum veit égað ég sjóast
á einum til tveimur dögum. Núna
hef ég ekki tíma fyrir svoleiðis droll.
Ég er á víkingaskipi, kannski í eina
skiptið í lífínu og ferðinni gæti lok-
ið um leið og ég verð nýbúinn að
sjóast. Hér er enginn tími fyrir
heilsuleysi, en svipurinn á mér er
hinsvegar farinn að gefa til kynna,
svo ekki verður um villst, að mér
sé eiginlega farið að líða hálfilla.
Nánast verr en hálfilla. Þá birtist
líknin í líki hins fræga sjóveikiplást-
urs, sem græðandi hönd einu kon-
unnar um borð smellir aftan við
eyrað á mér. A styttri tíma en það
tekur að syngja Sjómannavalsinn
verð ég alheilbrigður og stálsleginn.
Þó mér fínnist það hálfgert svindl
að leika svona á höfuðskepnurnar,
er mér stórlega létt og býðst til, í
hástemmdu dugnaðarkasti, að búa
til matinn. Sem ég geri og hann
hverfur eins og dögg fyrir sólu ofan
í tíu hungraða sjómenn og einn
bráðabirgðavíkingamatsvein, með
plástur á bak við eyrað.
Valinn maður í hveiju rúmi
En hveijir era þá þessir 10 pam-
fílar, sem eru þeirrar gæfu aðnjót-
andi að fá að ferðast yfir Norður-
Atlantshafíð þvert, með öllum sín-
Birkidælir og fleira fólk
Sigurður Björkedal og synir hans
.þrír smíðuðu Gaia í Björkedal á
Sunnmæri.
Þeir eru af ætt Birkidæla, sem
hafa smíðað tréskip mann fram af
manni, frá því snemma á 17. öld
eftir því sem hermir í gömlum skjöl-
um og höfðu þá stundað báta- og
skipasmíðar frá örófí, án pappíra.
Raunar eru öll skipin 3, Gaia, Ose-
berg og knörrinn Saga Siglar, sem
taka þátt í leiðangrinum smíðuð af
Sigurði og hans fólki.
Kunnátta og verklag hefur varð-
veist í fjölskyldunni kynslóð fram
af kynslóð og einn sona meistara
Sigurðar er í áhöfninni: Óttar
Björkedal.
Óttar þekkir hvern kvist og nagla
í Gaia og hefurvakandi auga og
eyra með öllu, sem sést og heyrist
varðandi skipið. Það er mikil tónlist
sem drottningin framleiðir í formi
marrs og braks og Óttar lætur
þennan söng svæfa sig og hann
vaknar til söngsins líka. Það geta
ekki margir státað sig af því að
hafa smíðað þijú víkingaskip fyrir
þrítugt, en Óttar er hvort eð er
ekki sú manngerð sem státar sig
af einu eða neinu. Maðurinn hefur
hinsvegar skopskynið í góðu meðal-
lagi og sá eðliskostur er ekki síður
til skrauts á sjó en á þurru landi.
Og þeir era fleiri um borð, sem
komu nálægt smíði skipsins góða.
Yngsti áhafnarmeðlimurinn Frode
Sætre, rétt rúmlega tvítugur og Jon
Folde, tæpum tíu árum eldri, snikk-
uðu húsin á þilfar Gaia og þeir
kumpánar eru jafnvígir á smíðatól
og á rá skipsins og reiða. Og það
er læknir um borð og skipslæknir-
inn sá, hann Odd Kvamme er ekki
bara héraðslæknir og þaulreyndur
siglingaforkur, heldur kann hann
líka að lækna með þeirri kínversku
nálastunguaðferð, allt frá timbur-
mönnum til sjóveiki segja skæðar
tungur. Enn sem komið er hefur