Morgunblaðið - 16.06.1991, Blaðsíða 8

3 ,e
MORGyNBLAÐIÐ MAMNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 16, JÚNI 1991
SAGNFRÆDI/Hvers á Gudrídur ab gjalda?
íslensk mamma íAmeríku
UMHVERFISMÁL /Hvab er
vitsmunalegforysta?
TEKIÐDJUPT
ÍÁRINNI
UT ER KOMIN 8. árbók náttúruverndarsamtakanna „Worldwatch Inst-
itute“, sem aðsetur hafa bæði austan hafs og vestan. Þar eru birtar
greinar eftir 10 nafnfræga sérfræðinga á ýmsum sviðum umhverfis-
og þjóðmála þar sem gerð er vísindaleg úttekt á stöðunni í dag út frá
sjónarmiðum umhverfismála, bent á það sem miður fer og spáð I fram-
tíðina. Þessi árbók vekur æ meiri athygli og þykir traust heimild um
ástand í þessum málum víða um hcim. Því til staðfestingar mætti nefna
að fyrsta árbókin var gefin út í 16 þúsund eintökum árið 1984 en í ár
er eintakafjöldinn kominn í 102 þúsund, enda er hún mjög notuð sem
ítarefni við háskóla þar sem fjallað er um þessi mál á fræðilegum grunni.
Efni bókarinnar er afar fjölþætt.
Tekin er t.d. til umfjöllunar
gaghger endurskoðun á lífssýn og
þjóðskipulagi „hins
nýja heims“, íjallað
um hvernig efla
eigi framgang
sjálfbærrar þróun-
ar, hvaða aðferðum
eigi að beita til að
minnka umfang
eftir Huldu úrgangs og varð-
Voltýsdóttur veita verðmæti.
Einn kaflinn fjallar um samgöngur
í þéttbýli, annar um endurheimt
skóga og gróðurlendis svo nokkuð
sé nefnt.
Málefnum Austur-Evrópuland-
anna eru gerð sérstök skil þar sem
komið hefur í ljós að umhverfismál
þar eru í hrikalegu ástandi jafnvel
svo að lífslíkur fólks eru stórlega
skertar vegna mengunar. Fóstureyð-
ingar eru og til umfjöllunar og sömu-
leiðis hvernig hernaðaryfirvöld leika
umhverfisþætti en mjög hefur skort
á almennar umræður um framferði
þeirra gagnvart náttúrunni. Leitast
ÍSLENDINGNUM, landkönnuðinum — og karlmanninum — Leifi
Eiríkssyni er mjög hampað þessa dagana. En hver man eftir Guð-
ríði Þorbjarnardóttur? Skúli Alexandersson fyrrum alþingismaður
vill minna þjóðina og heimsbyggð alla á þessa íslensku konu.
Rétt fyrir þinglok í mars var lögð
fram á Alþingi, 113. löggjafar-
þinginu, tillaga til þingsályktunar
um kynningu á Guðríði Þorbjarnar-
dóttur. Fyrsti flutningsmaður var
Skúli Alexanders-
son þáverandi
þingmaður Al-
þýðubandalagsins
á Vesturlandi en
meðflutningsmenn
voru úr öllum
flokkum og — eins
eftir Pól Lúðvík og ag líkum lætur
Einarsson _ fr^ Samtökum
um kvennalista. Tillagan var síðasta
mál sem lagt var fyrir þingið og
komst því miður ekki til umræðu.
Ekki síðri en Leifur
„Alþingi ályktar að skora á
menntamálaráðherra og samgöngu-
ráðherra að þeir beiti sér fyrir öflugri
kynningu á fyrstu evrópsku móður-
inni í Norður- Ameríku, íslensku
konunni Guðríði Þorbjarnardóttur.
1. Menntamálaráðherra beiti sér fyr-
ir því að Guðríður verði kynnt með
sérstöku átaki hér á landi og fram-
vegis með sögukennslu í skólum til
jafns við önnur mikilmenni íslands-
sögunnar. 2. Samgönguráðuneyti
beiti sér fyrir að útbúin verði upplýs-
ingarit fyrir ferðamenn um Vín-
landsdvöl Guðríðar, ferðalög hennar
(sigldi átta sinnum yfir norðlæg
heimshöf og fór suður til Rómar)
og tengsl hennar við ísland ásamt
með góðum upplýsingum um þá
staði á Islandi, Laugabrekku undir
Jökli og Glaumbæ í Skagafirði, sem
tengjast sögu hennar."
íslendingum er ömun af þeim
„leiða sið“ Norðmanna að eigna sér
Islendinginn Leif heppna en Skúli
Alexandersson bendir á í greinar-
gerð með tillögu sinni: „Enginn hef-
ur reynt að gera Guðríði Þorbjarnar-
dóttur upp annað þjóðerni en það
íslenska. Á því er heldur .enginn
vafi að hún er fyrsta móðirin af
evrópskum kynstofni í Vesturheimi
og Snorri sonur hennar fyrsta hvíta
barnið sem þar fæðjst. Líklegast er
að allir núlifandi íslendingar eigi
ætt sína að rekja til þeirra mæðg-
ina.“ Skúli spyr: „Er ekki lífsferill
Guðríðar Þorbjarnardóttur enn glæs-
ilegri en Leifs heppna Eiríkssonar,
en hann telst þó einn af stórmennum
sögunnar?"
Farsælt hjónaband— Guðríður Þorbjarnardóttir og Þorfinnur karlsefni,
bæði forkunnar gjörvuleg. Teikning er eftir Baltasar í bókinni Leifur
heppni. Ævintýrið um fund Ameríku. eftir Armann Kr. Einarsson.
Ferðalangur
Máli sínu til stuðnings birtir
flutningsmaður sem fylgiskjal
sagnaþátt eftir Hallgrím Jón-
asson kennara; Geislar yfir
kynkvíslum. Þar er æviferill
þessarar formóður okkar
rakinn. Er hún var gjafvaxta
var hún allra kvenna fríðust
og hinn mesti skörungur í
athæfi sínu. Guðríður var
tvígift, fyrst Þorsteini syni
Eiríks rauða en hann lést úr
sótt. „Að hallandi sumri litlu
eftir árið 1000, sigla tveir
knerrir inn Eiríksfjörð ... Þar sá
Þorfinnur karlsefni Guðríði fyrsta
sinn fullvaxna konu. Þau virðast
hafa verið eins og sköpuð hvort fyr-
ir annað, bæði forkunnar gjörvuleg,
með skaplyndi, er laðaði að þeim
aðra menn.“ Guðríður fór með manni
sínum til Vesturheims og fæddi þar
son sinn Snorra en ekki varð af
búsetu Evrópumanna í það sinn og
fluttust þau hjónin — með viðkomu
í Noregi — til Skagafjarðar. Tengda-
móður Guðríðar, Þórunni þótti son-
urinn heldur hafa tekið niður fyrir
sig í hjónabandinu, en í Geislum
yfir kynkvíslum segir: „En að fyrsta
vetri ioknum, sem hin aðkomna hús-
freyja hafði dvalist í Reynisnesi, var
orðrómurinn- af mannkostum henn-
ar, skörungshætti og vitsmunum svo
útbreiddur óvefengjanlegur, að Þó-
runn kaus að flytjast til hennar og
lifa þar sem eftir var.“ Þorfmnur
Karlsefni varð ekki gamall maður
en eftir dauða Þorfinns bjó Guðríður
með syni sínum, „en er hann gerðist
fulltíða og kvongaður og þurfti ekki
lengur forsjá móður sinnar, afhenti
hún honum búið og forráð þess.“
Grænlendingasaga segir: „Og er
Snorri var kvongaður, þá fór Guðríð-
ur utan og gekk suður og kom út
aftur til bús Snorra, sonar síns, og
hafði hann þá látið gera kirkju í
Glaumbæ. Síðan varð Guðríður
nunna og einsetukona og var þar
meðan hún lifði.“ Hallgrímur Jónas-
son bendir á að það þurfti meira en
lítið þrek til suðurgöngu þ.e.a.s.
Rómarfarar. „I þetta sinn er hún í
þjónustu við guð sinn og sáluhjálp
sína ... Hún lýkur ferðinni og hefir
þá tvívegis gengið yfir þvera Norð-
urálfu en siglt átta sinnum norðlæg
heimshöf. Víðförlasta kona veraldar
hefur hún verið talin á sinni tíð og
sennilega mörgum öldum saman.“
SÁLARFRÆDI
/Sælt er ab vera
fátækur. . .?
Peninga-
mál
„SÆLT er að vera fátækur, elsku
Dísa mín,“ kvað þjóðskáld eitt sinn
í frægu ljóðmæli sem mikið var
sungið í mínu ungdæmi. Nú hrista
margir höfuðið yfir siíkum vís-
dómi. „Sér er nú hver sælan“,
kunna sumir að segja. Að vísu má
vel vera að einhverjir sjái fyrir sér
í einhvers konar hillingum þjóðfé-
lag þar sem peningar skipta engu
máli, heldur allt önnur verðmæti
og þá þau sem hvorki verða seld
né keypt. En slíkt þjóðfélag er
bersýnilega harla ólíkt því sem við
þekkjum.
Nútímaþjóðfélag grundvallast að
mjög verulegu leyti á fjár-
magni. Auðlindir, eignir og tekjur
manna, opinberir skattar, fjárlög rík-
isins og íjárhagsáætlanir sveitar-
félaga, ráðstöfunarfé einstaklinga,
launakjör og hlunnindi sem eru met-
in til verðs, notkun ráðstöfunarfjár,
allt það sem hægt er að eignast eða
njóta, framkvæmdir, framfarir, vel-
ferð, öryggi o.s.frv., allt þetta skipar