Morgunblaðið - 03.08.1991, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. ÁGÚST 1991
AF INNLENDUM
VETTVANGI
SINDRI FREYSSON
Helmingur landsmanna á faraldsfæti
um
helgina:
Olvun og hraðakstur geta
eyðilagt skemmtunina
MESTA ferðahelgi landsins er
verslunarmannahelgin, úr höf-
uðborginni og bæjum landsins
streymir þorri þeirra sem þar
búa, og telur Sigurður Helgason
þjá Umferðarráði, að um 60 þús-
und bílar verði á ferðinni nú um
þessa helgi, eða u.þ.b. annar
hver bíll. Má því áætla, að rúmur
helmingur landsmanna sé nú á
faraldsfæti. En þessari miklu
umferð fylgja skuggahliðar, sem
eru ölvunarakstur og slys og
eignatjón honum samfara. Tölur
um slys á síðasta ári ættu að
vera ökumönnum víti til varnað-
ar, en þeir verða alltaf að sýna
aðgát og ábyrgð í umferðinni,
ekki síst í umferð eins og verður
á vegum landsins um helgina.
Á síðasta ári létust tuttugu og
fjórir í 19 umferðarslysum, eða að
meðaltali tveir á mánuði, og 857
slösuðust í 564 slysum, þar af 211
alvarlega. Flestir slösuðust í ágúst-
mánuði, og eru slys þá algengust
utan höfuðborgarsvæðisins. Leikur
lítill vafí á, að þar er verslunar-
mannahelgin einn helsti sökudólg-
urinn, en algengt er að hátt í þijátíu
manns skaddist í umferðarslysum
á þeim þremur dögum sem tilheyr-
ir helginni. Ungir og óreyndir öku-
menn, þ.e. á aldrinum sautján til
tvítugs, eiga þátt í um fjórðung
allra slysa, og er greinilegt að
reynsluleysið og glæfraskapur
þessa aldurshóps valdi miklu og
oft óbætanlegu tjóni. Það er ekki
síst fólk á þessum aldri sem leggst
í ferðalög um verslunarmannahelg-
ina.
Ölvun og sljóleiki
banvæn blanda
„Aðalorsökin er sú að menn of-
meta sig og getu sína,“ segir Sig-
urður Helgason, upplýsingafulltrúi
Umferðarráðs, „þessi aldurshópur
sem um ræðir telur sig geta eitt-
hvað, reynir það og mistekst, en
eldri ökumenn og reyndari fram-
kvæma síðan hið sama hiklaust.
Allar forsendur til þess að gera
krakkana að hæfum ökumönnum
eru þó fyrir hendi.“ Af þeim hundr-
að sem létust og slösuðust í ágúst
í fyrra, voru farþegar bifreiða flest-
ir, eða um 42, og er það mun meira
en í öðrum mánuðum ársins. Flest-
ir létust í Árnessýslu, eða 7, og
þá kemur Reykjavík með 6 bana-
slys og Húnavatnssýsla með fjög-
ur. En það er fleira en æska og
reynsluleysi sem veldur slysum, og
vert er að líta á tölur um ölvuna-
rakstur í Árnessýslu, en þar voru
flestir ökumenn teknir fyrir utan
höfuðborgarsvæðið, eða 164. Óvíst
er þó hvort menn aki fremur ölvað-
ir á þessu mikla ferðamannasvæði,
eða að löggæslan sé einfaldlega
betri. En tölurnar tala sínu máli:
„Það að hátt í þijátíu manns slas-
ast um hveija verslunarmanna-
helgi, er ógnvænlega hátt hlutfall,
miðað við annan tíma ársins,“ seg-
ir Sigurður, „og undantekningarlít-
ið á ölvunarakstur þátt í þessum
slysum. Sú tilhneiging hjá mönnum
að aka fremur fullir þessa helgi en
aðrar, bendir til meira kæruleysis
hjá ökumönnum þá, og slíkt þarf
að koma í veg fyrir með öllum ráð-
um. Eg get sagt hreint út, að í
þeim íjölmörgu slysum sem verða
seinnihluta nætur, árekstrum,
bílveltum og útafkeyrslum, er oft-
ast um áfengi að ræða. Fólk á um
sárt að binda alla ævi eftir þessi
slys, og það er hollt fyrir ökumann
að hafa í huga, áður en hann sest
drukkinn undir stýri, að ekki aðeins
bijóti hann lög, heldur er óréttlæt-
anleg áhætta tekin.“ Undir þetta
tekur Guðmundur Ingi Sigurðsson,
varðstjóri í umferðardeild lögregl-
unnar, og bætir við: „Auk ölvunar-
aksturs, má minna á að mesta
hættan er af of miklum hraða og
ótímabærum framúrakstri, bæði
þegar menn reyna að komast fram
úr tugum bíla, og á blindhæðum.
Menn eiga að aka vel til hægri á
blindhæðum og draga úr hraða.
Almennt gildir það í umferð á veg-
um úti, að þeir sem virða hámarks-
hraða komast oftast klakklaust á
áfangastað, og þeir sem sýna tillits-
semi. Það væri strax mikil bót, ef
menn héldu ekki að þeir væru einir
í heiminum. Hugurinn virðist
stundum ekki ná fram yfír vélar-
hlífína. Ég hef stöðvað ökumenn
og spurt hvemig bíll var fyrir fram-
an, og komið að tómum kofunum.
I einu tilteknu tilviki, var meira að
segja stór ferðavagn fyrir framan
bílinn. Þetta er hreint ótrúleg
blinda.“
Tæplega óskar nokkur sér þess
voveiflega dauðdaga sem alvarlegt
umferðarslys getur haft í för með
sér, né hinna mörgu alvarlegu
meiðsla sem fylgja gjaman slíkum
slysum. Meðal algengra meiðsla í
slysum og alvarlegra, má nefna
beinbrot, heilahristing, taugaáföll
og innvortis meiðsl s.s. kramin
Iíffæri, alvarlega skurði og rifna
vefí, en einnig em ótal verri áföll
tíð. Aðkoma að slysstað getur því
verið hroðaleg, en þó öfugsnúið
megi virðast, oft eina leiðin til að
vekja fólk til umhugsunar um öku-
lag sitt og gildi þess að virða regl-
ur og vera á varðbergi í umferð-
inni. Og tæplega þarf að minna á
fjárhagslegt tjón sem af umferðar-
slysum verða, en til smá viðmiðun-
ar má nefna tjón tryggingarfélags-
ins Sjóvá-Almennra á síðasta ári
af völdum umferðarslysa, og er
eingöngu um ökumanns- og eign-
artryggingu að ræða. Af 450 öku-
tækjum sem þannig voru tryggð
hjá fyrirtækinu og lentu í óhöppum,
varð að greiða tæpar 400 milljónir
króna. Áætlun þeirra fyrir árið
1991 að júlímánuði, en 246 slys
voru þá skráð hjá þeim, nemur um
211 milljónum króna. Þetta er þó
aðeins eitt tryggingarfélag, og geta
menn gert sér í hugarlund hvílíkar
ijárhæðir fara í súginn vegna um-
ferðarslysa, sem oftar en ekki hefði
mátt koma í veg fyrir. Fjártjónið
skiptir þó litlu miðað við óbætan-
legan skaða á lífi og limum þeirra
sem í slysum lenda, tjón aðstand-
anda og tjón þjóðarskútunnar í
heild.
En hvaða gullnu reglur ættu
ökumenn að hafa að leiðarljósi, og
sérstaklega núna, um þessa mestu
ferðahelgi ársins? í stórum dráttum
hljóðar þær svo:
1. Miðaðu ökuhraðann alltaf
við aðstæður.
2. Blandaðu aldrei saman
akstri og áfengi.
3. Notaðu nauðsynlegan ör-
yggisbúnað, s.s. bílbelti, barna-
stóla o.s.frv.
4. Vertu alltaf vakandi í um-
ferðinni.
5. Farðu gætilega á blindhæð-
um, við brýr, á slæmum vegum
og einkum þegar malarvegur
tekur við af malbiki.
6. Mundu, að i bílalestum er
það annar bíllinn sem er lestar-
stjórinn, ekki sá fyrsti.
Hafi ökumenn þessar ágætu
reglur hugfastar, og minnist þess,
að Iíf annarra veltur líka á aksturs-
lagi þeirrra, ættu þeir að komast
á áfangastað án teljandi vandræða.
Þá getur gleðskapurinn byijað.
Vegimir hér eins og' slóð-
ar í ítölskum óbyggðum
- segir Enrico Ortoleva, sem slapp lít-
ið meiddur úr bílveltu í síðustu viku
MÁNUDAGINN 29. júlí síðastl-
iðinn valt lítill bílaleigubíll með
tveimur ítölskum ferðamönn-
um rétt fyrir austan Vík í Mýrd-
al, eftir að hafa lent í lausamöl
eftir malbikaðan kafla. Italirnir
sluppu furðu heilir úr slysinu
og er annar þeirra farinn af
landi brott, en hinn, Enrico
Ortoleva, liggur enn á Borg-
arspítalanum. Morgunblaðið
raddi við Ortoleva.
„Við vorum búnir að vera hérna
í tvo daga þegar slysið varð,“
segir Enrico, „vorum búnir að
ferðast um landið og hrífast mjög
af fegurð þess og gestrisni lands-
’manna. Við vorum að aka frá
Vík, þegar malbikið endaði
skyndilega. Við fórum út á hal-’
landi malarveg. Það voru engin
skilti til að vara okkur við,
skyggnið var ekkert sérstakt og
bílstjórinn var ekki viðbúinn.
Bíllinn snarsnerist á veginum, en
þetta var ekki möl, fremur stórir
steinar, og ökumaðurinn missti
gjörsamlega vald á bílnum. Við
hrópuðum hvor á annan, gripnir
örvæntingu og ofsahræðslu þessi
örfáu sekúndubrot áður en við
fórum í fyrri veltuna." Ég missti
meðvitund þá, en veit að við köst-
uðumst úr úr bflnum, því að við
röknuðum við okkur á berri jörð-
inni. Þetta er ömurleg minning."
Þýskir ferðamenn sáu slysið og
kölluðu til sjúkrabfl sem hiúði að
Itölunum, uns þyrla Landhelgis-
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Enrico losnar úr íslensku
sjúkrarúmi á morgun, en fer
rakleiðis í ítalskt rúm af sömu
gerð.
gæslunnar flutti þá til Reykjavík-
ur. Ökumaðurinn var, eins og fyrr
sagði, minna meiddur en Enrico
sem slapp þó ótrúlega vel. Hann
hlaut skurð á höfði og er mikið
marinn á baki og niður á lendar,
en blóðþrýstingur féll einnig og
er enn í lágmarki. Hann kveðst
ekki muna hvort þeir notuðu ör-
yggisbelti, en segir að þeir hafi
aðeins ekið á tæplega 80 kíló-
metra hraða. Fyrst og fremst
kennir hann lélegum merkingum
vega um hvernig fór, og hve illa
ferðamenn eru upplýstir um
ástand þjóðvega.
„Mér finnst að gott vegaskipu-
lag sé eins og tákn fyrir stór-
mennsku þjóðar, og það er synd
í svo fallegu landi, að vegakerfið
sé ekki betra, það gæfi því meira
gildi. Þjóðvegir íslands eru eins
og verstu slóðar á óbyggðu há-
lendi Ítalíu. Þeir eru auk þess
þröngir, erfitt að fara framúr og
fá útskot til að nema staðar og
virða fyrir sér landslagið. Við
komum með vegakort frá Ítalíu,
en það var ekki gott og við feng-
um engar upplýsingar um hvernig
á að keyra á malarvegum. Bíla-
leigurnar ættu t.d. að láta ferða-
menn fá nákvæm ferðakort og
upplýsingar um ástand vega,
einkum þegar örar breytingar
verða milli svæða. Þetta er mjög
bagalegt fyrir útlendinga. Skipu-
lag gatna er gott í Reykjavík, en
örugglega sökum fámennis, er
minni áhersla lögð á gott vega-
kerfi á landsbyggðinni. Ég skil
ekki afhverju ríkið, fyrst það er
að þessu á annað borð, gerir veg-
ina og brýmar ekki aksturhæfar.
Við teljum eftir þetta slys, að það
sé kraftaverk að við erum lifandi,
í níutíu og níu prósent tilvika deyr
maður.“
Enrico Ortolevá vildi að lokum
þakka starfsliði Borgarspítalans
fyrir góða aðhlynningu og öllum
þeim sem gerðu það að verkum
að hjálp barst fljótt, en það telur
hann að hafi ráðið úrslitum að
ekki fór verr.
Mjólkurvörur á frí-
iista EB og EFTA:
Landbúnað-
arráðherra
vill brjóta
listann upp
Er iðnvarningur
að sögn utanríkis-
ráðherra
Landbúnaðarráðherra telur
íslendinga óbundna af svoköll-
uðum frílista yfir landbúnaðar-
afurðir sem kominn var í endan-
legt horf þegar gert var hlé á
viðræðum EFTA og EB. Ráð-
herrann segir ríkisstjórn ekki
hafa samþykkt að taka mjólkur-
vörur inn í samning um Evr-
ópskt efnahagssvæði. Þar sem
Islendingar taki enn ekki þátt
í umræðum EFTA og EB um
landbúnaðarmál verði hægt að
brjóta listann upp af landsins
hálfu þegar viðræður hefjist á
ný í haust. Utanríkisráðherra
segir hins vegar mikla áherslu
lagða á það í viðræðunum að
listinn sé samræmdur fyrir öll
aðildarlönd. Ráðherrana grein-
ir á um hvort þær vörutegundir
sem styrinn stendur um teljist
iðnaðar- eða landbúnaðarfram-
Ieiðsla. Forystumenn Stéttar-
sambands bænda segja nauð-
synlegt að breyta listanum af
íslands hálfu, í húfi séu 17-18%
landbúnaðarframleiðslu í land-
inu. Formaður utanríkismála-
nefndar segir lagaskyldu til að
bera mál sem þetta undir nefnd-
ina. Það hafi ekki verið gert.
Á listanum eru ferns konar
mjólkurvörur sem framleiddar eru
hérlendis; Smjörvi, Létt og lagg-
ott, ís og jógúrt með bragðefnum.
Stefnt er að því að leyfa tollfrjáls-
an flutning vamings af listanum
milli landa í EFTA og EB, en
leggja má á hann jöfnunargjald
til að mæta undirboðum eða niður-
greiddu hráefnisverði í fram-
leiðslulandinu. Þá er gert ráð fyrir
fimm ára aðlögunartíma, þannig
að vörulistinn komist ekki í gagn-
ið fyrr en 1998. Iðnaðarráðuneyti
gerði tvö síðastnefndu atriðin að
skilyrðum fyrir samþykki listans í
mars, en ekkert svar barst frá
landbúnaðarráðuneyti eftir að list-
inn var sendur þangað á sama
tíma, að sögn utanríkisráðherra,
Jóns Baldvins Hannibalssonar.
Jón Baldvin segir að fulltrúi
landbúnaðarráðuneytis hafi verið
viðstaddur lokalotu í samningum
EFTA og EB í Brussel án þess
að hreyfa andmælum við vörulist-
anum. Halldór Blöndal segir að
sendiherra íslands í Brussel hafi
á þessum tima kynnt fulltrúa ráðu-
neytisins listann og sagt að ekki
yrði við honum haggað.
„Þessi listi var útbúinn strax í
febrúar án þess að Islendingar
kæmu þar nærri,“ segir Halldór.
„Þessi mistök voru gerð í tíð
síðustu ríkisstjórnar. Þegar ég hef
spurst fyrir um það í ríkisstjórn
hvort landbúnaðarvörur væru á
listanum hefur svarið verið nei,
allt fram á síðustu daga.“
Eyjólfur Konráð Jónsson for-
maður utanríkismálanefndar segir
útilokað að semja um vörulistann
í þessari mynd án þess að kynna
hann nefndarmönnum, samþykkja
í ríkisstjórn og á Alþingi. Vegna
þessara þröskulda sem lög ákveði
hafi hann ekki stórar áhyggjur af
málinu að svo stöddu.
Þú svalar lestrarþörf dagsins
‘ Sjöum Moggans!