Morgunblaðið - 24.11.1991, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. NÓVEMBER 1991
HARALDUR ÓLAFSSON VAR RÚMAN
ALDARFJÓRÐUNG Á KÓPAVOGSHÆLI EN
BÝR NÚ EINN í LEIGUÍBÚÐ
ÖRYRKJABANDALAGSINS, EKUR UM Á
EIGIN BÍL OG STUNDAR NÁM í RAFIÐN VIÐ
IÐNSKÓLANN
Kristín Jónsdótt-
ir þroskaþjálfi í
vikulegri heim-
sókn hjá Haraldi.
Hann lagar kaffi
og þau spjalla um
það sem upp
kemur í daglega
lífinu.
ÞROSKASAGA
MANNS
Eitt helsta áhugamál Haraldar eru tæki og takkar ýmiss konar, hann
og saman aftur. Það tekur tíma, en það
eftir Urði Gunnarsdóttur
myndir: Arni Sæberg
LÍF Haraldar Ólafssonar hefur
ekki gengið átakalaust fyrir sig.
Þar hefur bjartsýni og þolin-
mæði, endalaus þolinmæði, ráðið
ríkjum og hefur ekki veitt af.
Haraidur er spastískur og hefur
unnið markvisst að því að skapa
sér það líf og þær aðstæður sem
hann sjálfur kýs. Til þess hefur
hann yfirstigið ótal hindranir.
Mér er sagt að hann sé samvinnu-
þýður maður og það er tiginleiki
sem oft hefur reynt á, á þeirri
löngu göngu sem hófst þegar
hann bjó á Kópavogshæli og hóf
nám í Oskjuhlíðarskólanum. Nú
er svo komið að hann býr í leigu-
íbúð og er nemi í Iðnskólanum.
Haraldi til aðstoðar er Kristín
Jónsdóttir þroskaþjálfi, sem segir
að saga hans sé dæmi um hvern-
ig réttur stuðningur, samvinnu-
vilji og dugnaður geti orðið til
mikils góðs.
Fyrstu tvö ár ævi sinnar
bjó Haraldur með móður
sinni á Sólheimum í
Grímsnesi en þar var hún
kennari. Hún lést er
hann var tveggja ára og stuttu síð-
ar fluttist hann á Kópavogshæli,
þar sem hann bjó næstu 26 árin,
síðast á sambýli innan hælisins. „Á
þessum tíma var að skapast mikil
umræða í þjóðfélaginu um stöðu
fatlaðra. 1981 var ár fatlaðra og
meðal þess sem mikið var rætt, var
að skapa þyrfti fötluðum eins eðli-
legar aðstæður og mögulegt væri,
að þeir ættu sitt heimili eins og
aðrir.” Það er Kristín Jónsdóttir sem
hefur orðið en Kristín er þroska-
þjálfi og hefur unnið með Haraldi
í tvö ár. Hún heimsækir hann reglu-
lega og hringir í hann þess á milli.
Til hennar getur hann svo alltaf
leitað með þau vandamál sem upp
kunna að koma í dagiega lífinu.
Haustið 1982 þurfti Haraldur svo
að gangast undir uppskurð á fótum
og eftir sjúkrahúsleguna fór hann
í endurhæfingu á Reykjalund. Það-
an fluttist hann svo í sambýli fatl-
aðra í Drekavogi í Reykjavík, þar
sem hann bjó næstu átta árin. Það
var þó ekki fyrsta skrefið á hinni
löngu göngu Haraldar, því hann
hafði nokkrum árum fyrr hafið nám
í Öskjuhlíðarskóla. „Þar sem hann
var einstæðingur, þótti eðiilegt og
sjálfsagt að hann ælist upp á sólar-
hringsstofnun. Hann átti erfitt með
að tjá sig og með hreyfingar og var
skilgreindur sem þroskaheftur þeg-
ar hann var barn. Smám saman
varð mönnum þó ljóst að hann gat
vel lært, að hugur hans stóð til
náms og að hann hafði kjark til að
takast á við eitthvað nýtt,” segir
Lára Björnsdóttir, sem á þeim tíma
var félagsráðgjafi við Kópavogs-
hæli. „Mér fannst það óneitanlega
spennandi þegar möguleikinn á
skólagöngu var fyrst reifaður við
mig,” segir Haraldur. „Ög mig ór-
aði sjálfsagt ekki fyrir því sem
fylgdi í kjölfarið. Enda hefði mér
tæpast litist á biikuna.”
„Það er mikilvægt að ekki sé
farið of geyst af stað, heldur farið
skref fyrir skref. Miða verður við
getu og hæfileika hvers og eins og
einstaklingurinn verður að vera til-
búinn að stíga næsta skref. Ef hann
er það ekki, er hætta á að honum
fallist hreinlega hendur,” segir
Kristín. Eins og áður sagði, er
Haraldur spastískur og styðst við
tvær hækjur, finnst það þægilegra
en að vera í hjólastól. Fötlun hans
gerir það að verkum að jafnvel ein-
földustu athafnir geta tekið sinn
tíma en af þolinmæðinni á Haraldur
nóg og á endanum tekst honum
ætlunarverk sitt. Kristín segir Har-
ald þurfa ótrúlega litla aðstoð miðað
við fötlun sína.
Þegar Lára Bjömsdóttir nefndi
möguleikann á því að Haraldur
flyttist af Kópavogshæli, segir hann
uppástunguna hafa komið sér á
óvart í fyrstu en honum hafi þó
fljótlega fundist spennandi að tak-
ast á við eitthvað nýtt. Um svipað
nýtur þess að skrúfa hluti sundur
leyti og hann flutti í sambýlið, tók
hann bílpróf og það breytti ótrúlega
miklu fyrir mann, sem áður fór
sinna ferða á hjóli eða með ferða-
þjónustu fatlaðra. Árið 1984 hóf
Haraldur svo nám í 9. bekk Réttar-
holtsskóla, þá 29 ára. „Það var erf-
itt í fyrstu en vandist fljótt. í byij-
un, voru unglingarnir hálffeimnir
við mig en það bráði af þeim og
fólkið í skólanum tók mér vel,” seg-
ir hann. Haraldur útskrifaðist úr
grunnskóla vorið 1985 og haustið
1986 ákvað að hann að láta gamlan
draum rætast og innritaði sig í
grunndeild rafiðnaðar í Iðnskólan-
um, þar sem hann stundar enn nám
og þá loks var hann ekki lengur
aldursforseti í skólanum. Hann seg-
ist lengi hafa haft áhuga á öllum
tækjum og tökkum. Það þarf ekki
annað en líta inn í vinnuherbergi
Haraldar til að sjá að hann fer ekki
með neinar ýkjur og hann segist
vera búinn að skrúfa flest öll heimil-
istækin sundur og saman aftur.
Haraldur vann tvö sumur á
vernduðum vinnustað Öryrkjaband-
alagsins, Örtækni. Fyrra sumarið
við að skrúfa saman kapla, hið síð-
ara í viðgerðum á minni heimilis-
tækjum. „Ég var orðinn dálítið
þreyttur á skólanum og vildi kom-
ast að því hvort mér félli í raun það
fag sem ég var að læra,” segir
hann um vinnuna, en sumrin þar á
undan hafði hann unnið hjá Vinnu-
skóla Reykjavíkur.
Það var sumarið 1990 að Harald-
ur fluttist í leiguíbúð í eigu hús-
sjóðs Öryrkjabandalagsins. Leigan
er hófleg og Haraldur er öruggur
með íbúðina, standi hann við setta
skilmála. „Flutningur Haraldar úr
sambýli í íbúð og það að bera sjálf-
ur ábyrgð á rekstri heimilis var
nokkrurs konar prófmál hjá svæðis-
stjórn Reykjavíkur um málefni fatl-
aðra. Enda er stefnan í málefnum
fatlaðra sú að gera einstaklingum
kleift að búa og lifa eins sjálfstætt
og kostur er. Saga Haraldar er ein-
mitt ágætt dæmi um það þegar vel
tekst til er mikið fatlaður einstakl-
ingur býr út af fyrir sig, með
ákveðnum stuðningi,” segir Kristín.
Og búskapurinn gengur ágæt-
lega. Vissulega reynist Haraldi mis-
auðvelt að lifa af þeim bótum sem
hann fær, rétt eins og öðrum þegn-
um þessa lands, sem þurfa að borga
leigu, af lánum og kaupa í matinn,
en það er nokkuð sem Haraldur
hefur verið að kynnast síðasta árið.
„Ég er alltaf áð læra eitthvað nýtt
um þessa „venjulegu” hluti, að
kaupa í matinn, elda o.s.frv. Það
er aðalkosturinn við að búa einn,
ég get gert það sem mig langar
til, þegar ég vil. Ég er minn eigin
herra. Jafnvel þó að mér finnist
frekar leiðinlegt að elda kemur það
ekki í veg fyrir að ég njóti þess að
ráða hvað ég fæ mér og hvenær.
Gallinn við það að búa einn eru
m.a. peningamálin, það þarf mikla
útsjónarsemi til að lifa af bótunum.”
- Saknarðu einhvern tímann
þess öryggis sem sambýlið veitir?
„Það kemur fyrir. Stundum væri
gott að láta aðra sjá um allt fyrir
sig og auðvitað kemur það fyrir að
ég er einmana. En kostirnir við það
að vera eigin herra vega þyngra.”
Hlutverk Kristínar er að veita
Haraldi aðstoð við að takast á við
daglega lífið og þau vandamál sem
upp kunna að koma. Hún er honum
innan handar með að greiða úr