Morgunblaðið - 17.12.1991, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. DESEMBER 1991
Þú getur
næstum allt
á ROSSIGNOL
skíðum!
Sigursælustu skíðin
í heiminum í dag
SKÍÐAPAKKAR
Innifalið: Skfði, skíðaskór,
stafir, bindingar og ásetning.
BARNAPAKKI
Dixy skíði 80-140 cm
Verð....................kr. 14.140,-
Staðgreitt.....kr. 13.150,-
UNGLINGAPAKKI
4 S Racing skíði 120-170 cm
Verð ..........kr. 16.590,-
Staðgreitt..............kr. 15.400,-
FULLORÐINSPAKKI
MS1 skíði 170-200 cm
Verð ..........kr. 23.470,-
Staðgreitt..............kr. 21.800,-
GÖNGUSKÍÐAPAKKI barna
Lts 47 ar plus junior skíði
140-170 cm
Verð ..........kr. 11.620,-
Staðgreitt.....kr. 10.800,-
GÖNGUSKÍÐAPAKKI
fullorðna
Running og Trak skíði
180-215 cm
Verð ..........kr. 13.620,-
Staðgreitt..............kr. 12.600,-
Opið laugardag frá kl. 10-22
Opið sunnudag f rá kl. 13-18
____ Nýtt kortatímabil
halið
HhummePJ?
SPORTBÚÐIN
Ármúla 40, sími 813555.
Lífrænn skáldskapur
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
ÁSGEIR Jakobsson: Sögur úr
týndu landi. 139 bls. 1991.
Flestar bækur Ásgeirs Jakobs-
sonar eru sjónum tengdar. Svo eru
og smásögurnar í bók þessari. Sög-
ur úr týndu landi — hvaða land
skyldi það nú vera? Auðvitað minn-
ingalandið. Ásgeir er hér að skrifa
um horfna tíð. Orðinu »týndu« fylg-
ir þar að auki undirtónn. Týna er
dregið af tjón. Þar með er gefið í
skyn að eitthvað hafi farið forgörð-
um, glatast með horfna tímanum.
Hvort átt er við minningar eins
manns, höfundarins, eða miðað er
til einhvers stærra og víðtækara —
það verður hver og einn að álykta
fyrir sig. Ef til vill er átt við trúnað-
artraustið, orðheldnina sem fólk
lagði svo sterka rækt við í gamla
daga. Þá öfluðu menn brauðs í
sveita sins andlitis og hertu mann-
dóminn í fangbrögðum við náttúru-
öflin. Lífið var ekki alltaf ljúft og
því síður erfiðislaust. En það var á
sinn hátt dýrmætara en nú vegna
þess að það var í sífelldri keppni
við dauðann.
Mikið líf er í þessum sögum Ás-
geirs Jakobssonar. Og dauðinn er
þar hvarvetna nálægur. Persónurn-
ar eru skapmiklar og ástríðuheitar.
Sjómaðurinn aflar því aðeins að
hann leggi líf sitt undir í taflinu
við Ægi. Hetjuskap orða menn aldr-
ei. Þess háttar ræðst ekki fyrr en
til úrslita dregur. Og um það sem
gerist á úrslitastund er sjaldnast
nokkur til frásagnar. Auðvitað gátu
Bókmenntir
Guðrún Þóra Gunnarsdóttir
Ingibjörg Sigurðardóttir:
Glettni örlaganna.
Skáldsaga, 224 bls. Bókaforlag
Odds Bjömssonar 1991.
Mér hefur alltaf fundist Ingi-
björg Sigurðardóttir vera Barbara
Cartland okkar Islendinga. Ingi-
björg er að vísu til muna betri
penni en stalla hennar í Bretlandi
en báðar fást þær við sömu grein
bókmennta, hina bráðnauðsynlegu
og þægilegu ástarsögu. Báðar hafa
þær verið afkastamiklar, þrátt fyr-
ir að Ingibjörg með sínar þijátíu
bækur komist ekki með tærnar þar
sem sú bleik klædda Barbara hefur
hælana. Sögur þeirra beggja eru
iðulega fjarri nútímanum (ef ekki
í tíma þá í anda) og lesandinn
þarf ekki að velkjast í vafa um
hvaða persónur eiga samúð höf-
menn varast háskann með því ein-
faldlega að hætta sér aldrei á sjó.
En dæmið var bara ekki svo ein-
falt. Landvinnan var fyrir liðleskjur
og eldri menn sem höfðu ekki leng-
ur þrek til sjósóknar. Unglingurinn
varð að komast á sjóinn hvað sem
það kostaði. Öðruvísi fékk hann
ekki staðfest að hann væri maður
með mönnum.
Misjafnar eru þessar nýju sögur
Ásgeirs. Ekki er t.d. auðvelt að
átta sig á fyrstu sögunni. Jón helm-
ingur og fimmfætlingurinn heitir
hún. Höfundurinn er að spauga.
Það fer víst ekki milli mála. En
hvað er hann annars að fara? Meiri
hugkvæmni en undirritaðs þarf til
að geta sér til um það. Ef til vill
er ofin inn í söguefnið skírskotun
sem liggur ekki ljós fyrir. Ellegar
karlinn í brúnni hefur slysast til að
líta á skipsklukkuna í staðinn fyrir
kompásinn á siglingu sinni með
ströndum týnda landsins. Síðasti
þátturinn, Ur Ambrosíusarsögu er
auðskildari. En einnig þar eru efnis-
tökin of laus. Hinar sögurnar sex
eru allar rismeiri. Sumar þeirra eru
með því besta sem Ásgeir hefur
hingað til sent frá sér.
Ættjarðarljóð að vestan er t.d.
ósvikin sjómannasaga. í raun má
segja að þar sé allt um sjómennsk-
una eins og hún gekk og gerðist í
týnda landinu: vinnubrögðin, mál-
farið, skipið og sjólagið; að
ógleymdri skapgerð og persónu sjó-
mannsins. Ásgeir er ekki alltaf
formlegur. Þegar síst vonum varir
getur hann sett upp fræðimanns-
svip og tekið að útskýra í miðri
sögu, einkum ef þar er lýst horfnum
undar og hvaða persónur ekki.
Sögufléttan hnitast í flestum til-
fellum um úngan mann og konu
sem fella hugi saman en ráðríkar
mæður eða framagjarnir feður eru
gjaman hindrun á vegi unga fólks-
ins því oftast nær koma þau ekki
úr sömu stétt þjóðfélagsins. En það
er sama hversu hörmulega atburði
söguhetjurnar reyna, allt fer vel
að lokum eins og vera ber.
Það er án efa þessi fyrirsegjan-
leiki sem veldur því að fólk þyrstir
í ástarsögur og í bókum Ingibjarg-
ar er að finna svo mikla trú á hið
góða að margur er áreiðanlega
feginn að geta horfið um stund inn
í veröld jafn mikils sakleysis og
raun ber vitni. Trúir lesendur verða
heldur ekki sviknir af Glettni örlag-
anna. Þar segir frá Unnari, sem í
upphafi sögu er tíu ára gamall og
býr í kjallara hjá móður sinni.
Beint á móti í stóru og reisulegu
húsi býr svo hin söguhetjan; Heið-
ur dóttir heildsalahjónanna Víg-
vinnubrögðum eða fyrir koma orð
sem líklegt er að enginn skilji nema
gamall sjómaður? Ekki kann ég
þessum útskýringum illa. En væri
saga lögð undir gæðamat spakvitr-
inga kynni slíkt að reiknast til frá-
dráttar.
Tungutak sjómanna heldur Ás-
geir einnig í heiðri. Óheflað hefði
það þótt í fínum selskap í eina tíð,
margt hvað jafnvel ekki prenthæft.
En þetta var nú einu sinni hluti af
lífinu, ef ekki hreint og beint þáttur
í lífsbaráttunni. Illhryssingurinn og
orðaspjátrið, blautlegt mjög, gegndi
hlutverki sem sjóstakkur og suð-
vesti fyrir sálina, brynja utan yfír
tilfinningaarnar í hörðum og oft
háskalegum heimi.
Og svo eru það sögurnar Á iand-
leið og Hingað í sælunnar reit.
Hvor tveggja lýsir vonininni and-
spænis háskanum. Og þar er ekk-
ert aðskotaefni; þetta eru hreinar
sögur og ómengaðar, og afar góður
skáldskapur að dómi undirritaðs.
Sagan af Jóni frá Snöru og Jónínu
hangabrúður getur kallast gaman-
saga, spunnin utan um alvarlegan
þráð. Þar er meðal annars lýst
hvernig fólkið í týnda landinu bældi
tilfinningar sínar sem svo aftur gat
leitt til þess að því varð þá helst
orðs vant þegar mest á reið að
geta tjáð sig. Jón þögli er á sömu
línu en frásagnarefnið sýnu meira,
líka gott verk og vandað og gefur
ósvikna innsýn í hugarheima — sem
eru þó aldrei með öllu gegnsæir.
Þarna viðhefur höfundur þá gömlu
góðu aðferð smásagnameistaranna
klassísku að fella tjaldið í sögulok
en lyfta svo öðru tjaldi til hálfs,
lundar og Bettýjar. Hann fátækur,
hún rík en bæði svo dæmalaust
hugþekk og háttprúð. Víglundur
kallinn ákallar Mammon sem sinn
guð og dóttir hans skal sko ekki
leggja lag sitt við einhvern kjall-
aralýð. í krafti auðs síns og valds
nær hann að stía þeim sundur,
ekki bara einu sinni heldur tvi-
svar. Það er óþarfi að fara út í
söguþráðinn nánar en bækur Ingi-
bjargar enda aldrei illa og í sögu-
lok hafa vondu persónurnar iðu-
lega iðrast á kristilegan hátt og
séð villu síns vegar.
Málfarið í sögum Ingibjargar er
giska fjarri því sem heyrist meðal
fólks að öllu jöfnu, það er með
hátíðlegum blæ og ákaflega vand-
að. Börnin tala mál fullorðinna og
alvaran hvíiir í hverju orði. Svo
farast Heiði orð þegar þau Unnar
hafa hist á ný eftir margra ára
aðskilnað og hafa bæði nýhafið
menntaskólanám: „Nei barnæskan
er að baki, gleði hennar og sorgir.
Nýtt æviskeið runnið upp, en það
breytir í engu vináttu bamsár-
anna,“ svarar Heiður festulega . ..
Ég fann engin ráð til þess að kom-
ast eftir því hvert þið höfðuð flutt.
Ég gaf samt ekki upp alla von,
Ásgeir Jakobsson
tæpa á nýju söguefni sem lesandinn
verður svo sjálfur að spinna úr.
Þau hlóðu minnisvarða úr sorg
sinni getur hins vegar kallast dæmi-
saga. Þar er leitast við að sýna fram
á hvernig stritið — hart sem það
annars var — lagði líkn með þraut.
Sem sagt átta sögur alls, gamla
norræna helgitalan. Eina vil ég
kalla beggja blands, eina vel þokka-
lega, tvær allgóðar og íjórar veru-
legar góðar, þar af tvær í sérflokki.
Margur hefur þegið orður og titla
fyrir minna. Ólíklegt verður þó að
teljast — í fullri hreinskilni sagt —
að sögur þessar færi höfundi sínum
það sem Jónas heitinn stýrimaður
kallaði stundum bókmenntaverð-
laun Alþýðubándalagsins. Til að svo
mætti verða þyrfti Ásgeir Jakobs-
son að vera betur meðvitaður og
betur heima í gildismatinu.
Ingibjörg Sigurðardóttir
og hét því að geyma vel þessar
litlu gjafir. Hver vissi nema mér
auðnaðist að koma þeim til skila
einhvern tímann síðar á lífsleið-
inni. Nú er sú stund loks runnin
upp. “ (122).
Aðsáendur Ingibjargar geta ör-
uggir gengið að þessari bók með
fullvissu um að hún bregst þeim
ekki, frekar en fyrri daginn.
Öru gg forskrift
Opið alla virka daga fró kl. 9 -18. Laugardag frú kl. 10 -18 og sunnudag fró kl. 13 • 16.
Slöngur, hestar, barnastólar , hrúgöld.
LYSTADÚN-SNÆLAND hf.
SKÚTUVOGI 11 124 REYKJAVÍK SÍMI 81 46 55