Morgunblaðið - 17.12.1991, Blaðsíða 61

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. DESEMBER 1991
61
arríkjanna, svokolluðu „European
Union“. Vandinn við þessar yfirlýs-
ingar er að hvert land og hver stofn-
un EB túlkar þær á sinn hátt.
Balladur, einn helsti ráðgjafi
Pompideau Frakklandsforseta, var
eitt sinn spurður hvað „European
Union“ þýddi eiginlega. Hann svar-
aði því til að það þýddi í rauninni
ekki neitt, en það væri einmitt það
góða við það! Þrátt fyrir að þetta
hafi verið sagt fyrir tæpum tuttugu
árum síðan þá eru þessi orð Frakk-
ans enn í fullu gildi. Þetta ættu
menn að hafa í huga er þeir lesa
hástemdar yfirlýsingar þjóðhöfð-
ingja Evrópuríkja eftir fundi banda-
lagsins.
Bandaríki Evrópu eða hvað?
Evrópudómstóllinn hefur hins
vegar túlkað þessi orð þannig að
stefna skuli að ríkjabandalagi þar
sem meiri völd færist smám saman
til yfirþjóðlegu stofnanna í Brussel,
einkum Framkvæmdastjórnarinnar
og Evrópuþingsins. Dómstóllinn
hefur verið trúr þessari stefnu sinni
frá upphafi. Árið 1962 úrskurðaði
hann í hinu svokallaða „Van Gend
en Loos“ máli en þar var lögsaga
dómstólsins staðfest. Árið 1964
kom hið merka „Costa gegn Enel“
mál en þar úrskurðaði dómstóllinn
að þar sem landslöog stönguðust á
| við Evrópulög, hefðu þau síðar-
nefndu forgöngu. í þessu sama
máli kom dómstóllinn inn á fullveldi
| aðilarríkjanna. I dómsorði segir að
' með því að gangast undir réttindi
og skyldur sem í Rómarsáttmálan-
um felist, hafi aðildarríkin þar með
samþykkt vissa skerðingu á full-
veldi sínu. Þetta hljómar nú reyndár
dramatískara en það í rauninni er
því eins og áður hefur verið bent á
var það einungis á takmörkuðum
sviðum efnahagsmála sem aðild-
arríkin afsöluðu sér rétti til banda-
lagsins. Árið 1972 kom síðan dóm-
ur í svokölluðu „Continental“-máli
en þar vísaði dómstóllinn í „anda,
almennan ramma og orðalag" Róm-
arsáttmálans til að víkka svið lög-
gjafans.
j Aðildarríkin og dómstóllinn
fara mismunandi leiðir
Á sama tíma og dómstóllinn hef-
ur nánast einhliða stutt „samein-
ingu“ Evrópu undanfarin 30 ár
hafa ríkisstjórnir aðildarríkjanna
1 verið að fikra sig í átt til meiri og
meiri samþjóðlegs valds í stað hins
upprunalega yfirþjóðlega valds.
Þessi þróun hófst með hinu svokall-
aða „Luxemborgar-samkomulagi"
árið 1966. Þar samþykktu þjóðirnar
„heiðursmannasamkomulag, vegna
þrystings frá Frökkum, sem fólst
nánast í því að löndin urðu sam-
mála um að vera ósammála! Þrátt
fyrir að slíkt samkomulag gengi
þvert á anda Rómarsáttmálans fel-
ur það í sér að þar sem ríki telja
að „lífsnauðsynlegir" hagsmunir
séu í húfi, hefur viðkomandi þjóð
neitunai-vald. Árið 1970 settu þjóð-
irnar síðan á stofn hina svokölluðu
pólitísku samvinnu (EPC) og starf-
aði sú stofnun eða samvinna án
ramma hins hefðbundna Evrópu-
bandalags allt til ársins 1986. Þá
var hún tengd EB með hinum svo-
kölluðu Einingarlögum en samt sem
áður fékk Evrópudómstóllinn ekki
lögsögu yfir EPC. Árið 1974 var
Evrópuráðið sett á laggirnar en þar
hittast þjóðhöfðingjar allra land-
anna a.m.k. tvisvar á ári. Varð
Evrópuráðið fljótlega valdamesta
stofnun Evrópubandalagsins og
ættu menn að hafa það í huga er
þeir fjalla um málið í íslenskum
fjölmiðlum.
Löndin ekki stofnanirnar ráða
ferðinni
Þrátt fyrir að mörg aðilarríkin
hafi verið mjög óhress með „sam-
einingarstefnu" Evrópudómstólsins
hafa þau upp til hópa fylgt tilskip-
unum hans ótrúlega samviskusam-
lega. Það skondna er e.t.v. að þær
þjóðir sem eru einna ósáttastar eru
við nánara samstarf aðildarríkj-
anna, Bretland og Danmörk, eru
þær þjóðir sem duglegastar eru við
að hlýðnast úrskurðum dómstólsins.
Á sama tíma er land eins og ítalia,
sem mjög er hlynnt sameiningu
Evrópu, með mjög slakan árangur
á sama vettvangi. Þetta sýnir að
þjóðirnar gera sér grein fyrir að
án virks réttarkerfis myndi sam-
starfið ekki ganga. í stað þess að
óhlýðnast úrskurðum dómstólsins
hafa ríkin tekið til þess ráðs að
sniðganga hinar formlegu stofnanir
Evrópubandalagsins eins og sást
best er ákveðið var að Evrópudóm-
stóllinn fengi ekki lögsögu yfír
EPC. Þar sem aðildarríkin vita að
dómstóllinn myndi í flestum tilfell-
um dæma „sameiningarstefnunni“
í vil eru t.d. litlar líkur á því að
einhverskonar sameiginleg varnar-
eða öryggismálastefna ríkjanna
verði samþykkt í fyrirsjáanlegri
framtíð, a.m.k. ekki innan ramma
hins hefðbundna Evrópubandalags.
Fyrr í greininni var getið um
óánægju ýmissa lögfróðra manna
um þróun Evrópudómstólsins. Einn
þeirra er T.C. Hartley, prófessor í
Evrópurétti við London Schobl of
Economics. Hann telur ekki rétt að
stefnumið gegni svo veigamiklu
hlutverki í þróun EB. Hartley telur
hættu á því að þar sem stefnumið
eru látin ráða ferðinni geti þau
stundum brotið í bága við viður-
kenndar meginreglur lögfræðinnar.
Þrátt fyrir að markmið Dómstólsins
eru lofsvérð þá hefur þróun undanf-
arinna 25 ára sýnt að það eru aðil-
arríkin sjálf en ekki stofnanir Evr-
ópubandalagsins sem stjórna eigi
gangi mála?
jggtte
Laugavegi 62-Sími 13508
Höfundur var til skamms tíma
fréttaritari Morgunblaðsins í
Bretíandi en starfarnú hjá
Útflutningsráði.
GOTT FÓLIC