Morgunblaðið - 28.12.1991, Blaðsíða 1

72 SIÐUR B/C
295. tbl. 79. árg.
LAUGARDAGUR 28. DESEMBER 1991
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Endalok Sovétríkjanna staðfest í höfuðstöðvum Sameinuðu þjóðanna:
Hamarmn og sigðin víkja
fyrir ríkisfána Rússlands
Jeltsín yfirtekur skrifstofu Gorbatsj-
ovs - Rússa og Ukraínumenn greinir
á um stefnu í varnarmálum
Moskvu, Washington. Reuter. Daily Telegraph.
ENDALOK Sovétríkjanna voru staðfest í höfuðstöðvum Sameinuðu
þjóðanna (SÞ) í New York er öryggisverðir stofnunarinnar drógu
rússneska ríkisfánann að húni í gærmorgun í stað þess sovéska.
Sovéska þingið batt formlegan enda á sovétsambandið og sína eig-
in sögu á annan dag jóla. Aðeins 24 þingmenn höfðu fyrir því að
mæta á fundinn og tilgangsleysi hans sýndi sig best í því, að áður
en hann hófst og meðan á honum stóð unnu verkamenn að því að
fjarlægja öll skilti utan á húsinu, sem minntu á Sovétríkin. Daginn
áður, ájóladag, sagði Míkhaíl Gorbatsjov af sér starfi forseta Sovét-
ríkjanna.
Þegar Gorbatsjov hafði sagt af
sér sem forseti Sovétríkjanna af-
henti hann Jeltsín „kjarnorkutösk-
una“ svokölluðu en hún hefur að
geyma fyrirmæli og dulmálslykla,
sem nauðsynlegir eru til að senda
kjarnaflaugarnar af stað. Nokkru
áður hafði Gorbatsjov rætt við
George Bush, forseta Bandaríkj-
anna, í síma og fulivissað hann um,
að kjarnorkuvopnin væru í örugg-
um höndum, og á það sama hefur
Jeltsin lagt áherslu í viðræðum við
vestræna ráðamenn og fjölmiðla.
Hvað sem líður yfirlýsingum
Jeltsíns hafa Vesturlandamenn og
fleiri miklar áhyggjur af sovésku
kjarnavopnunum og Tom King,
varnarmálaráðherra Bretlands,
sagði í gær, að sérstökum áhyggj-
um yllu vígvallarvopnin, til dæmis
fallbyssukúlur búnar kjarnahleðslu,
en þeim er hægt að beita án fyrir-
skipana frá stjórnstöð. Taldi King
hættu á, að vígvallarvopnunum
yrði beitt ef til átaka kæmi milli
samveldislýðveldanna núverandi.
Þá sagði hann nauðsynlegt að
tryggja, að þessi vopn yrðu ekki
seld úr landi.
Dick Cheney, varnarmálaráð-
herra Bandaríkjanna, sagði í gær-
kvöldi að Bandaríkjamenn væru
hlynntir því að kjarnorkuherafli
samveldisríkjanna yrði undir einni
yfirstjórn, í því fælist mest öryggi.
Hann sagði endalok Sovétríkjanna
góðar fréttir fyrir heimsbyggðina
því grannríkjum þeirra stæði þar
með ekki lengur ógnun af þeim.
Mikill ágreiningur óleystur
í fljótu bragði virðist sem yfir-
stjórn kjarnorkuheraflans sé öll á
einni hendi eins og ríkisstjórnir á
Vesturlöndum hafa lagt áherslu á.
Ekki er þó allt sem sýnist og aug-
ljóst, að mikill ágreiningur er með
samveldisríkjunum 11, jafnt hvað
varðar kjarnorkuvopnin og stefn-
una í hermálum yfirleitt. Kom það
meðal annars fram á fundi varnar-
málaráðherra ríkjanna í Moskvu í
fyrradag en fundinum verður fram
haldið í Mínsk á mánudag. Leoníd
Kravtsjúk Ukraínuforseti sagði þó
í gær eftir fund með Jevgeníj Sha-
poshníkov marskálki, fyrrum varn-
armálaráðherra Sovétríkjanna og
starfandi yfirmanni hersveita sam-
veldisríkjanna, að verulega hefði
miðað í samkomulagsátt um stjórn
kjarnorkuheraflans. Kjarnorkulýð-
veldin -Rússland, Ukraína, Kaz-
akhstan og Hvíta-Rússland- hafa
út af fyrir sig samþykkt að Jeltsín
einn geti skotið kjarnorkuvopnun-
um en þó einungis að viðhöfðu sam-
ráði við leiðtoga hinna lýðveldanna
þriggja. Úkraínumenn hafa reyndar
krafist þess að lýðveldin fái neitun-
arvald í því máli. Þeir vilja einnig
stofna eigin hersveitir og sagði
aðstoðarvarnarmálaráðherra Úkra-
ínu að Shaposhníkov hefði sýnt því
máli skilning á fundinum með
Kravtsjúk. Yfirvöld í Kazakhstan
eru andvíg áætlunum um að koma
öllum kjarnaflaugunum fyrir i
Rússlandi. Þá eru Úkraína og Az-
erbajdzhan ekki sátt við, að veru-
legur hluti kjarnorkuheraflans verði
undir sameiginlegri herstjórn.
Ágreiningur er einnig um hermálin
að öðru leyti, til dæmis rífast Rúss-
ar og Úkraínumenn um yfirráðin
yfír hinum stóra Svartahafsflota.
Þegar Gorbatsjov mætti í skrif-
stofu sína í Kreml í gærmorgun til
þess að taka saman eftir sig hafði
nýr maður komið sér þar fyrir;
Borís Jeltsín Rússlandsforseti. Að
sögn blaðsins Ízvestía hafði verið
skipt um nafnspjöld við dyr skrif-
stofunnar og á borði fyrrum sovét-
forseta. Gorbatsjov var ekki
skemmt en sneri frá og settist við
borð fyrrum aðstoðarmanns síns,
Grígoríj Revenko, á næstu hæð
fyrir neðan.
EB hefur matvæla- og
lyfjasendingar
Framkvæmdastjórn Evrópu-
bandalagsins (EB) skýrði frá því í
gær að um áramótin yrði hafist
handa við að senda lyf og matvæli
í stórum stíl til Moskvu og Péturs-
borgar. Næmi verðmæti hjálpar-
sendingarinnar 200 milljónum
ECU, jafnvirði 15 milljarða ISK.
Bush Bandaríkjaforseti sagðist í
fyrradag vonast til þess að eiga sem
fyrst fund með Jeltsín og hefðu
þeir rætt möguleikann á slíkum
fundi í símasamtali sínu á jóladag.
Sjá fréttir um endalok Sovét-
rílqanna á bls. 26, 27, 28, 29
og 30 og forystugrein á bls. 28.
Reuter
Míkhaíl Gorbastjov fyrrum sovétforseti fór í gærkvöldi í gönguferð um Kreml og nágrenni og tók
vegfarendur tali. Lék Gorbatsjov á als oddi og fór vel á með honum og viðmælendum hans.
129 manns komast lífs af úr brotlendingu SAS-þotu:
Strangri þjálfun og
Guðs hjálp að þakka
Stokkhólmi. Reuter.
EKKERT manntjón varð þegar farþegaþota frá SAS-flugfélaginu
brotlenti skömmu eftir flugtak frá Arlanda-flugvellinum við
Stokkhólm í gær. Voru 129 manns um borð, farþegar og áhöfn,
°g þykir ganga kraftaverki næst, að ekki skyldi fara verr. 21
maður slasaðist en enginn var þó talinn í lífshættu.
Stefan Rasmussen, danskur
flugstjóri þotunnar, sagðist hafa
beitt öllum þeim ráðum sem hann
hefði lært við flugmannsþjálfun
sína til þess að nauðlenda þot-
unni. Það væri strangri þjálfun
og Guðs hjálp að þakka að ekki
fór verr.
„Þetta er kraftaverk,“ sagði
Carl Bildt forsætisráðherra þegar
hann kom á slysstað en Claes
Wesslau, talsmaður flugumferð-
arstjórnarinnar á Arlanda, kvaðst
hafa verið viss um, að allir færust
þegar hann fylgdist með rat-
sjárskjánum og sá véiina steypast
niður. Sagði hann, að flugstjórinn
hefði tilkynnt, að báðir hreyflar
vélarinnar, sem var af gerðinni
MD-80, nýrri útgáfu af DC-9,
hefðu bilað skömmu eftir flugtak
en ferðinni var
heitið til Kaup-
mannahafnar og
þaðan til Varsjár.
„Ég sá trjá-
toppana þegar
við nálguðumst
jörðu og ég sagði
við konu mína,
að þetta hlyti að
enda með ósköpum. Síðan skröp-
uðu trén skrokkinn en allt í einu
vorum við lent og alls ekki harka-
lega. Fólk hrópaði upp yfir sig en
enginn virtist þó missa stjórn á
sér,“ sagði Graham Svardström,
einn farþeganna.
Wesslau, talsmaður flugum-
ferðarstjórnarinnar, sagði, að
flugvélin hefði verið komin í 2.000
feta eða 600 metra hæð þegar
flugstjórinn tilkynnti, að drepist
hefði á báðum hreyflum. „Hann
reyndi að ræsa þá báða en aug-
ljóslega án árangurs," sagði
Wesslau.
Ekki er enn vitað hvað olli bil-
uninni í hreyflunum en talsmaður
SAS sagði í gær, að engin áform
væru um að stöðva flug 58 MD-
80-véla og 42 DC-9-véla en þær
eru uppistaðan í flugflota SAS.
Flugvélina, sem fórst í gær, fékk
SAS frá framleiðandanum,
McDonnell Douglas, í apríl sl.
Jóhannes Georgsson, forstjóri
SAS á Islandi, sagði í gær að
ekki væri vitað hvort íslendingar
hefðu verið meðal farþega þot-
unnar.
Stefan Rasinussen