Morgunblaðið - 28.12.1991, Blaðsíða 27

MOKGUNBLAÐIB LAUGARDAGUR 28. DJgggMBER .,1,951,
27
Viðbrögð við afsögn Gorbatsjovs:
Síðasta Sovétforsetanum þakk-
að fyrir að ljúka kalda stríðinu
London, Moskvu, París, Peking. Reuter.
LEIÐTOGAR ríkja um allan heim hrósuðu Míkhaíl S. Gorbatsjov ák-
aft fyrir framlag hans til heimsfriðar og lýðræðisframfara heima fyr-
ir er fréttir bárust af afsögn hans á jóladag. Langflestir töldu hann
hafa unnið gagnlegt starf sem verða myndi til að halda nafni hans á
lofti í framtíðinni. „Arfleifð hans tryggir honum heiðurssess í sög-
unni,“ sagði George Bush, forseti Bandaríkjanna, í ávarpi sínu til þjóð-
arinnar á jóladag. Fyrirrennari Bush í embætti, Ronald Reagan, sagði
að Gorbatsjov myndi „lifa að eilífu" í sögunni. Bush tilkynnti jafn-
framt að Bandaríkin myndu þegar í stað taka upp stjórnmálasamband
við Rússland og nokkur önnur ríki nýja samveldisins sem Gorbatsjov
barðist upphaflega gegn; hin ríkin yrðu að bíða þar til Bandaríkja-
menn álitu tryggt að þau fylgdu ábyrgri stefnu og hygðust koma á
lýðræði. Javier Perez de Cuellar, framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóð-
anna, sagði að Gorbatsjov hefði átt þátt í að endurnýja starf samtak-
anna og ætti skilið mikið hrós fyrir að hafa stórbætt andrúmsloftið í
alþjóðasamskiptum. Aðeins leiðtogar Kínverja voru fáorðir um Gorb-
atsjov. I forystugreinum margra dagblaða á Vesturlöndum var lýst
yfir áhyggjum af þróun mála í nýja samveldinu, einkum vegna deilna
um kjarnorkuvopn gamla ríkjasambandsins.
George Bush sendi frá sér sér-
staka yfirlýsingu um Gorbatsjov
. áður en bandaríski forsetinn flutti
þjóðinni ávarp sitt á jóladag. í yfir-
lýsingunni sagði að með afsögninni
væri náð hápunktinum í merkilegu
skeiði í sögu Sovétríkjanna sem
hefðu svo oft átt erfið samskipti við
Bandaríkin. „Gorbatsjov forseti ber
ábyrgð á einhverri merkustu þróun
sem orðið hefur á þessari öld - bylt-
ingarkenndum umskiptum alræðis-
skipulagsins og lausn þjóðar sinnar
við kæfandi faðmlög þess. Hans eig-
ið framlag til lýðræðislegra og efna-
hagslegra umbóta í nafni per-
estrojku og glasnosts - starf sem
krafðist geysilegrar hugkvæmni og
hugrekkis, persónulegs jafnt sem
pólitísks, gerði þjóðum Rússlands og
annarra lýðvelda kleift að varpa af
sér þungbæru oki margra áratuga
og leggja í staðinn grundvöll að
frelsi. I samvinnu við Reagan for-
seta, mig og leiðtoga bandalagsþjóða
okkar greip Gorbatsjov til djarflegra
ráða til að binda enda á bitrar deilur
kalda stríðsins og lagði sitt af mörk-
um til að skapa nýja, fijálsa og sam-
einaða Evrópu. I sameiningu ákváð-
um við sögulega fækkun efnavopna,
kjarnavopna og hefðbundinna vopna
og drógum úr hættunni á gjöreyð-
ingarstríði.
Við unnum saman að því að veita
þjóðum Austur-Evrópu frelsi og
þýsku þjóðinni einingu í friði og frelsi
sem hún hafði keppt að. Starf okkar
hafði í för með sér samvinnu sem
ekki átti sér fordæmi er við brutum
á bak aftur árás Iraks á Kúveit.
Þessi afrek hans tryggja honum
heiðurssess í sögunni og það sem
mestu skiptir varðandi framtíðina
er að með þeim er lagður traustur
grundvöllur að því að Bandaríkin og
Vesturveldin geti átt jafn gagnlegt
samstarf við arftaka hans“.
Skuld að gjalda
Helmut Kohl, kanslari Þýska-
lands, hrósaði Gorbatsjov fyrir að
opna leið gegnum Járntjaldið og
gera kleift að sameina Þýskaland á
síðasta ári. „Við Þjóðveijar - og ég
persónulega - eigum honum stór-
kostlega skuld að gjalda. Það var
vel við hæfi er pólitísk afrek Míkha-
íls Gorbatsjovs voru heiðruð með því
að veita honum friðarverðlaun Nób-
els,“ sagði Kohl en Gorbatsjov fékk
verðlaunin 1990. John Major, for-
sætisráðherra Bretlands, sagði
Gorbatsjov hafa gert heiminn að
öruggari dvalarstað fyrir mannfólk-
ið. „Það er mjög fáum gefið að
breyta gangi sögunnar,“ sagði Major
á jóladag. „En það hefur Gorbatsjov
■ BELGRAÐ - Júgóslavneski
sambandsherinn gerði harða skot-
hríð á borgirnar Karlovac og
Osijek í Króatíu í gær. Hörnuðu
bardagar til muna í gær, en á morg-
un eru samningamenn Sameinuðu
þjóðanna (SÞ) væntanlegir til við-
ræðna við deiluaðila í Júgóslavíu.
Cyrus Vance, fulltrúi fram-
kvæmdastjóra SÞ, mun reyna að
miðla málum í Júgóslavíu á mánu-
dag en ólíklegt er talið að hann
leggi til að þangað verði sendar
friðargæslusveitir meðan enn er
barist í Króatíu. Fjögur júgóslavn-
esk lýðveldi, Króatía, Slóvenía,
Makedónía og Bosnía-Herzogovina,
hafa formlega farið fram á það við
Evrópubandalagið (EB) að það við-
urkenni þau sem sjálfstæð ríki.
■ ALGEIRSBORG - Flokkur
múslimskra strangtrúarmanna
(FIS) lýsti í gær yfir sigri í þing-
kosningunum í Alsír en þá var
ljóst orðið að flokkurinn fengi
a.m.k. 167 þingsæti af 430. Kjósa
verður að nýju 16. janúar um 180
sæti þar sem enginn frambjóðandi
fékk hreinan meirihluta í fyrri um-
ferðinni í fyrradag. Stjórnarflokk-
urinn (FLN) hafði aðeins unnið 16
þingsæti, samkvæmt úrslitum sem
voru kunn í gær, Sósíalistafylkingin
(FFS) 20 og óháðir frambjóðendur
þijú. Kosningamar eru fyrstu fjöl-
flokkakosningarnar í Alsír. Kjör-
sókn var 58% og buðu 49 flokkar
fram. Leiðtogar strangtrúarflokks-
ins hétu í gær að koma á klerka-
veldi í Alsír innan árs og sögðu
að þeirra sem hefðu ekki stutt fram-
bjóðendur flokksins í kosningunum
gert. Hvað sem gerist í dag þá er
staða hans í sögunni tryggð“. Marg-
aret Thatcher, fyrrverapdi forsætis-
ráðherra, sagði um Gorbatsjov;
„Hann gerði heimsbyggðinni mikið
gagn og við erum honum afar þakk-
lát“. Francois Mitterrand Frakk-
landsforseti hrósaði einnig síðasta
Sovétforsetanum og Manfred Wörn-
er, framkvæmdastjóri Atlantshafs-
bandalagsins (NATO), sagði þátt
Gorbatsjovs í friðarþróuninni ómet-
anlegan. Utanríkisráðherra Japans,
Michio Watanabe, hrósaði Gorbatsj-
ov fyrir lýðræðisumbætur heima fyr-
ir auk þess sem hann hefði dregið
úr spennu og átt þátt 1 að Ijúka
kalda stríðinu.
Evrópubandalagið ákvað á jóla-
dag að viðurkenna Rússland sem
arftaka Sovétríkjanna en hvatti um
leið þá sem tækju við völdum af
Gorbatsjov til að leysa gamla ríkja-
sambandið upp með „friðsamlegum,
lýðræðislegum og skipulegum
hætti“.
Kínverjar fáorðir
Fréttastofan Nýja Kína sagði á
jóladag að með því að „hverfa frá
sósíalismanum“ hefði Gorbatsjov
aukið enn á glundroðann og óánægj-
una og valdið því að gerð var mis-
heppnuð tilraun til valdaráns í ág-
úst. I stuttri yfirlýsingu kínverska.
utanríkisráðuneytisins í gær var tek-
ið fram að það væri þjóðanna í Sovét-
lýðveldunum fyrrverandi að meta
feril Gorbatsjovs.
Dagblöð umbótasinna í Moskvu
fóru flest vinsamlegum orðum um
Gorbatsjov, einnig Pravda er nú telst
vera sjálfstætt og óháð dagblað.
Vítalíj Tretjakov, ritstjóri hins
áhrifamikla Nezvísímaja Gazeta,
sagði að Gorbatsjov hefði viljað
koma á „pólitísku siðgæði í ósiðuðu
landi“. En forsetinn hefði ekki varað
sig á því að jafnframt því sem hann
sótti fram á sviði alþjóðamála hefði
hann misst tengslin við raunverulega
þróun mála í eigin landi. Stjórnmála-
skýrandi Ízvestíju sagði Gorbatsjov
oft hafa velkst í vafa um það hvort
hann ætti að beita einræðisvaldi eða
lýðræðislegum aðferðum og nær
alltaf hefði hann nýtt sér fyrri kost-
inn. Helsta málgagn harðlínumanna,
Sovétskaja Rossíja, birti skopmynd
af Gorbatsjov þar sem hann stendur
yfir ijúkandi rústum og segir: „Ég
tel að hér með sé hægt að segja að
lokatakmarki perestrokju sé náð“.
„Ég gæti hrækt“
Er íbúar Moskvu voru teknir tali
virtust margir telja að afsögn Gorb-
atsjovs skipti litlu; skorturinn á öllu
og hættan á hungursneyð var fólki
ofar í huga og svartsýni var ríkj-
andi. Flestir gagnrýndu forsetann
fyrrverandi. „Þegar ég hugsa um
það traust sem ég bar til hans fyrstu
árin, eftirvæntinguna, þá gæti ég
hrækt. Stundum velti ég því fyrir
mér hvort þessi maður hafí komið
nokkru öðru til leiðar en að svipta
okkur öllum lífsgæðum og kenna
öðrum um,“ sagði Valeríj Karpov,
vísindamaður. Margir sögðu forset-
ann hafa brotið niður gamla valda-
kerfið en ekki byggt upp neitt í stað-
iiin. ■*
biði ekkert annað en helvíti.
■ MANÍLA - Corazon Aqu-
ino, forseti Filippseyja, tilkynnti í
gær að Bandaríkjamenn hefðu frest
til ársloka 1992 til þess að yfirgefa
flotastöðina við Subic-flóa. Yfir-
völd í Washington höfðu óskað eft-
ir því að fá þriggja ára tíma til að
flytja menn sína og tæki á brott.
Að ári lýkur því nær aldarlangri
dvöl bandarískra hersveita á
Filippseyjum.
■ PARÍS - Ein frægasta kvik-
myndaleikkona heims, Marlene
Dietrich, varð níræð í gær en ekki
fór mikið fyrir veisluhaldi hjá henni
þar sem hún býr í einsemd í blokk-
aríbúð við Montaigne-breiðgötuna
í miðborg Parísar. Reyndar heldur
leikkonan því fram að hún sé þrem-
ur árum yngri en opinbert fæðing-
arvottorð hennar og kirkjubækur
segja til um.
■ WASHINGTON - Ekkert lát
varð á morðum í Washington,
höfuðborg Bandaríkjanna, um jóla-
hátíðina og fimmta árið í röð hefur
verið sett nýtt met í árlegum fjölda
morða þar í borg. Á aðfangadag,
þegar -enn var vika eftir af árinu,
voru tveir menn vegnir í borginni
og því alls 484 á árinu, eða einum
fleira en í fyrra.
■ TÓKÝÓ - Japönsk skattayf-
irvöld sendu í gær frá sér skýrslu
þar sem fram kemur að risnukostn-
aður japanskra fyrirtækja hafi
numið jafnvirði 45 milljarða, 2700
milljörðum ÍSK., í fyrra. Hækkaði
risna fyrirtækjanna um 13% milli
ára.
20-40%
raunávöxtun’
hlutabréfa
og annað eins
fra skattinum!
Raunávöxtun hlutabréfa á ársgrundvelli
fyrir öil tveggja ára tímabil HMARKS-vísitölunnar
Raunávöxtun hlutabréfa á ársgrundvelli
almanaksárin 1987-1991
66,1%
-8,4%
jan -89 jan -90 jan -91 des -91
1987 1988 1989 1990 1991
1
Ávöxtunhlutabréfahefúráundan-
förnum árum verið hærri en
ávöxtun nokkurra annarra
verðbréfa ef litið er yfir tímabil
sem spanna tvö ár eða lengur.
Líklegt er að þessi staðreynd gildi
áfram í framtíðinni þótt reikna
megi með auknum skammtíma-
sveiflum á verði hlutabréfa.
Ef tekið er mið af hlutabréfá-
vísitölu HMARKS hefur ávöxtun
hlutabréfa að jafnaði verið 20-40%
umfram verðbólgu fyrir hvaða
fveggja ára tímabil sem skoðað
erfráþví að skráning visitölunnar
hófstí ársbyrjum 1987.Ávöxtunin
hefur þó sveiflast verulega milli
einstakra almanaksára. Hluta-
bréf henta því best til langtíma-
ávöxtunar.
I tölunum hér að ofan er ekki
tekið tillit til skattafrádráttar sem
einstaklingar og hjón geta nýtt
sér með kaupum á hlutabréfum.
Einstaklingar sem kaupa hluta-
VlB
bréf fyrir 100 þús. kr. á árinu 1991
fá 40 þús. kr. endurgreiddar frá
skattinum á næsta ári. Ef um hjón
er að ræða miðast hámarkskaup
við 200 þús. kr., sem þýðir 80 þús.
kr. skattafrádrátt Til j>ess að njóta
skaltafrádráttar þarf viðkomandi
að eigahlutabréf í tvö ár eðalengur.
*Með raunávöxtun er átt við
verðhœkkun hlutabréfa umfram
lánskjaravísitölu á einu ári.

VF.RÐBRÉFAMARKAÐUR ÍSLANDSBANKA HF.
Ármúla 13a, 108 Reykjavík. Sími 68 15 30.
HMARK-afgreibsla, Skólavöröustíg 12. Reykjavík. Sími 2 16 77.
4 Or\' #