Morgunblaðið - 01.03.1992, Síða 16

''Síörö'íjMéiáóYð áöMMtföÁGtm' i:marz' 1992
eftir Agnesi Bragodóttur
ÓHÆTT er að fullyrða að naprir vindar
hafi gnauðað um ríkisstjórn Davíðs Odds-
sonar að undanförnu. Ríkisstjórnin hefur
verið gagnrýnd fyrir sparnaðaraðgerðir
í heilbrigðiskerfinu, menntakerfinu, al-
mannabótakerfinu. Henni hefur verið leg-
ið á hálsi fyrir ruddafengin vinnubrögð,
sem sýni sig í því að fólkið hafi tapað
trúnni á stjórnina og fylgi hennar hrun-
ið, en árangur af sparnaðar- og niður-
skurðaráformum hennar sé ekki að sama
skapi sá sem vænst hafði verið. Kjara-
samningar eru lausir, atvinnuleysi fer
vaxandi og hagur sjávarútvegsins virðist,
samkvæmt meðaltalsupplýsingum þeim
sem Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráð-
herra kynnti á Alþingi í síðustu viku vera
svo bágborinn að stefni hraðbyri í gjald-
þrotahrinu verst stöddu fyrirtækjanna í
sjávarútvegi. Davíð Oddsson forsætisráð-
herra er ekki þeirrar skoðunar að hér
sé allt í kalda kolum, eða að hrun atvinnu-
lifsins blasi við. Hann hafnar öllum gervi-
lausnum. Hann segir þær aðgerðir sem
ríkisstjómin hafi beitt sér fyrir vera að
skila árangri, hægt og bítandi. Festa og
varanlegur stöðugleiki séu að skapast í
íslensku efnahagslífi. Stjórnvöld séu nú
að plægja akurinn fyrir atvinnulífið,
þannig að atvinnufyrirtækin geti sáð og
uppskorið innan tíðaj-, þótt einhveijir
verði að gefast upp og hætta rekstri, sem
sé bara lífsins gangur. Forsætisráðherra
ræðir hér í viðtali við Morgiinblaðið stöðu
mála í dag, hvað blasi við og hvað hafi
þegar verið gert.
Davíð Oddsson, forsætisráðherra: Höfum hvergi bugast undan árásum. Morgunbiaðið/Þorkeii
Davíð, ríkisstjóm þín hefur verið
harðlega gagnrýnd fyrir það
sem sumir hafa nefnt mdda-
fengnar aðfarir í niðurskurð-
aráformum. Getur verið að
ríkisstjómin hafi með þessum
aðgerðum sínum fómað miklu
fylgi og vinsældum, fyrir
mjög takmarkaðan árangur?
„Nei, ég held að all vemlegur árangur hafi
náðst. Við höfum viðurkennt að aðgerðirnar
sem í hefur verið ráðist em tiltölulega litlar
og árangurinn í samræmi við það. Þó er hann
töluverður, vegna þess að við höfum verið að
fara inn á nýjar brautir. Menn em í fyrsta
skipti að reyna að stöðva þessa vélgengu sjálf-
virkni í hækkunum opinberra gjalda. Ég tel
ekki rétt að lýsa þessum aðgerðum okkar sem
raddafengnum. Allir segja: Jú, jú. Við emm
sammála því að skera niður ríkisútgjöld, en
það má bara ekki skera niður í heilbrigðismál-
um og ekki í menntamálum. Vandamálið er
bara það, að þar em allir peningamir.
Fyrstu viðbrögðin við aðgerðum okkar til
þess að ná niður lyfjakostnaði í fyrra voru
nákvæmlega eins, en nú skrifa apótekarar um
að þar hafi náðst afskaplega fínn árangur og
hrósa heilbrigðisráðherranum, en þeir gerðu
það nú ekki síðastliðið sumar."
- Samanburður á lyfjakostnaði í janúar í
ár og í janúar í fyrra sýnir að árangurinn er
nú ekkert stórkostlegur, ekki satt?
„Árangurinn er ekki takmarkaður, síður en
svo. Sparnaðurinn í lyfjakostnaði nálgast einn
milljarð króna miðað við heilt ár, án þess að
hagsmunum nokkurs sé stefnt í voða. Þessar
aðgerðir til þess að spara í lyfjakostnaði vom
í fyrrasumar sagðar harkalegar, en út á hvað
gengu þær? Þær gengu út á það að þeir sem
stóðu illa, standa betur eftir breytingarnar,
en þeir sem stóðu vel, standa örlítið verr.
Eg lít ekki þannig á að þótt ég fái flensu,
eða einhver önnur minniháttar veikindi, og
þurfi þess vegna að fá einhver lyf í nokkra
daga á ári, að ég sé sjúklingur í þeim skiln-
ingi. Ég er bara heilbrigður maður, með fullar
tekjur, sem fæ einhverja pest. Það er eðlilegt
að ég borgi dálítið hærra gjald fyrir mín lyf,
en þeir sem skilgreinast sem raunverulegir
sjúklingar, sem þurfa virkilega á lyfjum að
halda til lengri tíma. Þeir sjúklingar standa
betur í þessu kerfi, heldur en áður. Þessi gjörð
okkar er því réttlætisgerð, og það er fjarri
öllu lagi að hún sé hrottaleg.
Ef við ræðum aðeins það sem hefur verið
til umræðu í heilbrigðismálunum að undan-
fömu, þá má kannski segja að erfíðir hlutir,
sem þurfa að taka langan tíma, eins og samein-
ing spítalanna, líti harkalega út. Auðvitað má
segja að æskilegra væri að geta tekið lengri
tíma til þess að ná fram málum eins og sam-
einingu sjúkrahúsanna. Þetta fékk náttúrlega
á sig neikvæðari blæ en ella hefði orðið, vegna
þess að öllum starfsmönnum Landakotsspítala
var sagt upp. Raunvemlega var það heiðarleg
aðgerð af hálfu spítalans og alls ekki gert til
þess að spilla fyrir sameiningartilrauninni. En
það vantar peninga og það vantar þá fljótt,
og þess vegna þurfti að gera þessa hluti tiltölu-
lega hratt, þótt annað hefði verið æskilegra.
Það er fullur vilji alls staðar til þess að slíkar
aðgerðir komi ekki niður með harkalegum
hætti.
Meginafstaða ríkisins er sú að það eigi að
spara tilteknar upphæðir, en síðan segir ríkið:
Við emm mjög opnir fyrir því að þessi spamað-
ur komi niður þar sem stjómendur viðkom-
andi stofnana og starfsfólk telji það vera heppi-
legast. Málið er það, að þegar við erum gagn-
rýndir, þá em alltaf dregin fram einhver hroða-
leg dæmi og skýrasta dæmið um það er af
sjúkrahúsunum, þar sem því hefur verið hald-
ið fram að það sem við erum að gera, geti
jafnvel skaðað líf og heilsu sjúklinganna. Þetta
er auðvitað fásinna, því starfstéttirnar hafa
val um hvar er sparað og þá verða menn auð-
vitað að velja það sem þeir helst geta verið
án. Með því að gera það, þá þarf enginn að
segja mér að þar með sé verið að stofna lífi
og heilsu fólks í stóra hættu. Það er mjög
ákveðin tregða sem við mætum í þessum efn-
um, og sú tregða er skiljaníeg, vegna þess að
þetta hefur aldrei verið reynt í þessum mæli
áður.
Menn hafá reynt að spara með því að fresta
vegarspotta hér, brúargerð þar um eitt ár og
svo framvegis, en þar var ekki um varanlegan
spamað að ræða. Varanlegur sparnaður næst
með breyttu skipulagi og minnkandi yfirbygg-
ingu. Slíkur sparnaður skilar sér til lengri
tíma.“
- Nú er því oft haldið fram að flatur niður-
skurður á ríkisútgjöldum sé ekki rétta sparnað-
arformið, til þess að ná varanlegum árangri.
Vænlegra sé að að fara nákvæmlega yfír allt
sviðið, vega og meta hvað er nauðsynlegt og
hvað ekki og skera niður samkvæmt því. Hvað
segir þú um þessa skoðun?
„Það er enginn vafi á því að það væri betra
að vinna að sparnaði í ríkisfjármálum með
þeim hætti sem þú lýsir, ef menn hefðu efni
á því að gera þetta á mjög löngum tíma, hins
vegar er ég ekki viss um að við Islendingar
hefðum þolinmæði til þess. Raunar hafði ég
miklar efasemdir um það að flatur niðurskurð-
ur myndi ganga, vegna reynslunnar sem var
af slíku þegar vinstri menn höfðu meirihluta
hér í Reykjavík. Þegar vinstri meirihlutinn gat
ekki lokað fjárhagsáætlun, þá sögðu þeir bara:
Við skerum niður um 5% og fundu þannig
ákveðna tölu. En það var ekkert skorið niður
— þetta varð aldrei annað en tala á blaði. En
við höfum farið í raunverulegan niðurskurð,
með öllum þeim erfíðleikum og óvinsældum
sem því fylgdi, vegna þess að við vildum sjá
raunverulegan árangur. En samhliða höfum
við úr ákveðinni upphæð að spila, til þess að
hægt sé að milda áhrifín þar sem það á við í
samráði við forsvarsmenn stofnananna og
starfsfólk. Þannig gemm við það á heldur
snaggaralegan hátt, sem þú ert að tala um.
Ég held að íslenska veiðimannseðlið sé þannig
að íslendingar vilji ganga hratt í hlutina og
komast í gegnum erfiðleikana á tiltölulega
skömmum tíma, en ekki vera að gaufast við
þá allt of lengi."
- Hafnar þú þá ásökunum á hendur þér
og ríkisstjórninni í þá veru að þið séuð að
eyðileggja velferðarkerfí íslendinga?
„Já, það geri ég. Ég held að stjórnmála-