Morgunblaðið - 14.02.1993, Side 7

MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 14. FEBRÚAR 1993
------------ttt".— "'rlAi.’j/'T'rnr,’------------------
B 7
SIÐFR/EÐI/Er sjálfselskulaus breytni mögulegf
ÓEIGINGJÖRN FÓRN
Björgunarsveitir vinna oft erfitt og óeigingjamt starf við björgun
mannslífa.
PISTILLINN snýst annars veg-
ar um að varpa ljósi á 1. og 2.
stigs sjálfsást og hins vegar að
glíma við fullyrðinguna „ Allir
menn eru sjálfselskir í öllu sem
þeir taka sér fyrir hendur.“
Istig. Sjálfsást er lífsnauðsyn.
• Manneskja verður ekki sjálf-
stæð og herra yfir sjálfri sér nema
hún hafi jákvæða sjálfsmynd og
áhuga á sjálfri sér. Hún reynir
ekki að þroska vitsmuni sína og
tilfinningar nema
hún elski sig
sjálfa. Sjálfsástin
er gjöf náttúrunn-
ar til að auka líkur
á vænlegu lífi. Og
sá sem elskar ekki
sjálfan sig getur
heldur ekki elskað
aðra.
Jesú sagði „Þú skalt elska ná-
unga þinn eins og sjálfan þig.“
Hin siðferðilega krafa er ekki að
menn elski aðra meira en sjálfa
sig. Sjálfsþroski felst í því að elska
aðra jafnmikið og ef menn gerðu
það væri heiminum sennilega borg-
ið, því þá myndi gullna reglan
„Allt sem þér viljið, að aðrir menn
gjöri yður, það skuluð þér og þeim
gjöra,“ virka.
Hjálpsemi er góð. Hún slær á
sársaukann í heiminum og skapar
ánægju. Sjálfsástin er oftlega
ástæða hjálpsemi fremur en um-
hyggjan fyrir öðrum. Það merkir
þó ekki að rætur hjálpseminnar séu
fúnar, því afleiðingin er yfírleitt
góð. Manneskja getur ákveðið að
hjálpa til, til að friða eigin sam-
visku, fá hrós eða öðlast þakklæti.
Að elska náung-
ann eins og sjálf-
an sig er hálft í
hvoru að sækjast
eftir ánægjunni
sem af því hlýst
og hálfvegis er
um að ræða löng-
un til að láta öðr-
um líða vel. Það
er því ekkert
rangt eða falskt
við fyrsta stigs
sjálfsást, því náungakærleikurinn
rúmast innan hennar. Réttlæti sem
felst í því að allir sitji við sama
borð er ekki heldur útilokað.
2. stig: Hér hefur kenningunni
„elskaðu náunga þinn eins og sjálf-
an þig“, verið hafnað. Ekki er gert
ráð fyrir því að gæðum jarðarinnar
megi skipta á þann hátt að flestum
líði vel. Annað lífsviðhorf er uppi
á teningnum. Fólk með 2. stigs
sjálfsást, ef svo má segja, lítur á
mannlífið sem keppni um veraldleg
gæði og að sérhver maður verði
að ota sínum tota til að komast
áfram. Reiknað er mað að eigin
gróði hljóti að vera á kostnað ná-
ungans. Græðgin hefur tekið sér
bólfestu í hjartanu og sá er öfunds-
verðastur sem kann listina best að
tryggja eigin hag. Það er m.ö.o.
traðkað á öðrum til að ná markmið-
unum sínum. Dæmi: Starf aðstoð-
arforstjóra í fyrirtæki er laust.
Tveir koma til greina. Þeir eru
samstarfsmenn og góðir félagar.
Annar tekur að bera lygasögur á
hinn.
Hann ætlar sér að fá starfið og
telur að beita megi öllum brögðum
til að tryggja sér það. Sjálfást
hans er blind og náungakærleikann
skortir. Fólk, haldið blindri sjálfs-
ást, telur að réttlætið sé háð þeirra
eigin persónu og
hagsmununum.
Það sem kemur því
vel er rétt, það sem
kemur því illa er
rangt. Annars
stigs sjálfsást
ásamt viðhorfinu,
að mannlífið sé
keppni (annað
hvort verð ég ofan
á eða undir), ræð-
ur e.t.v. rangala
mannkynssögunnar.
Hyggjum nú að fullyrðingunni
„Allir menn eru sjálfselskir í öllu
sem þeir taka sér fyrir hendur.“
Þetta er tilgáta um mannlega
hegðun og til að afsanna hana
þarf að finna dæmi um óeigin-
gjarna fórn. Sjálfselskan á sér
djúpar rætur í manninum og fom-
ar. Hún er samofin viljanum til að
tryggja eigin velferð. En sá, sem
getur sett sig í spor annarra, þekk-
ir eðli mannlegra tilfinninga og
skilur að óhagstæðar aðstæður
leiða til sálarkvala, kannast við
samúðartilfinninguna. Hann getur
borið saman eigin aðstæður og
lakari aðstæður annars manns.
Hann hefur e.t.v. þá hugsjón að
allir eigi að sitja við sama borð.
Og hann gæti hugsað sér að fóma
eigin hagsmununum til að rétta
hlut annars manns. Nú vaknar
spurningin: Em til raunveruleg
dæmi sem afsanna sjálfselskutil-
gátuna?
Á íslandi eru til fræg dæmi um
sjómenn sem hafa lagt líf sitt og
limi í hættu til að bjarga félögum
sínum úr háska. Vissulega hafa
þeir fært óeigingjarna fórn því
sumir hafa misst lífið eða orðið
öryrkjar eftir tilraun til björgunar.
Ekkert nema björgun félagans frá
dmkknun kemst að í huga þeirra.
Þeir hreinlega gleyma bæði sjálfun
sér og eigin hagsmunum. Það er
samúðin sem fær þá til að stökkva
á eftir félaga sínum, ekki eigin-
hagsmunir, ekki mannleg verðlaun
og heldur ekki vonin um guðleg
laun. Og það sem þeir upplifa eft-
ir giftusamlega björgun er gleði
og hún er fullnægjandi.
Að breyta sjálfselskulaust er að
færa fórn sem gagnast náungan-
um án þess að gera ráð fyrir ein-
hvers konar launum, hvorki frá
guði né mönnum. Hjartagleðin er
endurgjaldið og sú gleði hlýtur að
vera sönn. Sjálfselskan er rót allra
annarra fórna. Sá sem fórnar eigin
hasmunum með það í huga að
verða síðar verðlaunaður af tnönn-
um gerir það af sjálfselsku. Og sá
sem fómar sér fyrir náunga sinn
í þeirri von um að guð umbuni
honum í paradís gerir það líka af
sjálfselsku. En sá sem fórnar eigin
hagsmunum einungis vegna þess
að hann veit að það kemur náunga
hans vel og að honum finnst það
sjálfum gott, gerir það sjálfelsku-
laust. Gleðin ein stenst sjálfselsku-
prófíð. Einhver tilfinning hlaut að
gera það, því dýjalind mannlegrar
viðleitni er tilfinningaleg og kald-
lynd fómfysi er mótsögn.
eftir Gunnar
Hersvein
Speki:
Mannleg fullkomnun er
hvorki falin í eftirsókn eft-
ir mannlegri né guðlegri
hyllingu í fölskvalausri
gleði yfir eigin ágæti.
HEFUR ÞIG DREYMT UM AÐ
EIGNAST Miele ÞVOTTAVÉL?
MIELEW701: VINDUHRAÐI600-1200 SN,
MIELEGÆÐI.

tp1
TILBOÐSVERÐ: 99.108,- KR.
VEN JULEGT VERÐ: 117.
w W Jóhann
SHNDABOKC) IÁ
Opnunartími
Lokað á laugardögu
*Verð miðast við
EES OG ÍSLENSKIR
VERKFRÆÐIN G AR.
Enn er óvíst hvenær samningurinn um Evrópska
efnahagssvæðið tekur gildi, en er ekki kominn tími
tii að kynna sér málin? Verkfræðingafélag íslands
heldur kynningarfund um EES þriðjudaginn 16.
febrúar nk. í Verkfræðingahúsinu að Engjateigi
9. Frummæiendur verða:
Finnbogi Rútur Arnarson frá viðskiptaskrifstofu utan-
ríkisráðuneytisins fjallar um hin almennu atriði samn-
ingsins.
Gunnar Sigurðsson frá félagsmálaráðuneytinu og Sól-
rún Jensdóttir frá menntamálaráðuneytinu flytja síðan
stutt erindi um starfs- og búseturéttindi og viðurkenn-
ingu prófa.
Hafsteinn Pálsson, verkfræðingur hjá Rannsóknar-
stofnun byggingariðnaðarins segir frá staðlamálum.
Svavar Jónatansson, framkvæmdastjóri Almennu verk-
fræðistofunnar og stjórnarformaður Virkis-Orkint, ræð-
ir m.a. hugsanleg áhrif EES á möguleika til útflutnings
á tækniþekkingu.
Fundarstjóri verður Guðmundur G. Þórarinsson, vara-
formaður Verkfræðingafélagsins.
Frummælendur munu síðan sitja fyrir svörum og er
allt áhugafólk um málefnið velkomið.
NÝTT KORTATÍMABIL
(EF ÞÚVILT)
VO* VO* ^ OPIÐ KL. 9-16 .