Morgunblaðið - 14.04.1993, Side 12

12—- MORGUNBIAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 14. APRÍL 1993
H-moll
messan
_________Tónlist_____________
Jón Asgeirsson
H-moll messan eftir J.S. Bach
er stórbrotifi tónsmíð, þrátt fyrir
að einn þriðji hluti verksins sé
saminn upp úr eldri verkum. Það
mun hafa verið ætlun höfundar
að krækja í betra embætti. en
hann hafði og það við kaþólska
kirkju, Saxnesku konugskapell-
una og því samið þessa kaþólsku
messu. Formskipan og t.d. nið-
urröðun einsöngsþáttanna hefur
þótt bera þess merki, að efni til
verksins var dregið saman með
nokkrum flýti en þar í móti kem-
ur meistarlega unnið tónlist,
perluband fegurðar og háleitrar
trúar en bæði þessi atriði eru sam-
stofna og ekki til sem aðgreind
fyrirbæri í verkum meistarans.
Þeir sem stóðu að flutningi
H-moll messunnar að þessu sinni
var Kór Langholtskirkju, ein-
söngvararnir Ólöf Kolbrún Harð-
ardóttir, Signý Sæmundsdóttir,
Eisa Waage, Michael Goldthorpe,
Kristinn Sigmundsson og kamm-
ersveit, undir stjórn Jóns Stefáns-
sonar.
Kórinn var mjög góður en á
honum mæðir mest, því af 27
atriðum syngur hann 18 og og
sum þeirra eru viðamestu hlutar
verksins. Það þarf vart að tíunda
neitt sérstakt en Crusifixus og
confiteor kaflarnir voru einstak-
lega fallega fluttir og ekki skorti
á reisn og tilþrif í öðrum þáttum
verksins. Ólöf Kolbrún átti hlut
að fallega fluttum dúettum,
Christe Eleison með Signýju og
Et in unum Dominum, með Elsu
Waage, en Elsa átti tvær aríur
að auki, Qui sedes og Agnus Dei
aríuna frægu. Elsa hefur góða
rödd en var stundum svolítið hik-
andi. Sópranarían Laudamus te
var sungin mjög vel af Signýju
Sæmundsdóttur. Kristinn söng
tvær aríur Quoniam tu solus og
Et in Spirtum Sanctum og voru
báðar glæsilega fluttar, þó sú fyrri
væri alveg sérstaklega vel mótuð
á allan máta. Goldthorpe söng
einn dúett og aríuna Benedictu
og þar mátti heyra þennan snilld-
arsöngvara fara á kostum.
Hljómsveitin var í heild mjög
góð og einstaka hljóðfæraleikara
áttu oft fallega útfærðan einleik,
eins t.d. konsertmeistarinn Júl-
íana Kjartansdóttir í Laudamus
te og Benedictus, Bernhard Wilk-
insson í Bcmini Deus, Kristján
Þ. Stephensen í Qui sedes og
ásamt Daða Kolbeinssyni í bassa-
aríunni Et in Spiritum Sanctum
og Joseph Ognibene í Quoniam
tu solus. Það sem finna mætti að,
var að stjórnandinn náði ekki að
finna rétt jafnvægi milli radda
hljómsveitarinnar, því oft áttu
strengirnir erfitt með að halda í
við blásarana, sem um má kenna
sterkri enduróman kirkjunnar.
Þetta þyngdi og nokkuð fyrir ein-
söngvurunum og jafnvel kórnum
á köflum, þegar öll hljómsveitin
lék með fullum hljómi. Allt um
það, þá voru þetta glæsilegir tón-
leikar, enda hvergi í kot vísað,
þar sem Jóhann Sebastían Bach
heldur boð inni fyrir gesti sína.

Frá flutningi H-moll messunnar eftir J.S. Bach í Langholtskirkju,
Málmblásarar í Hafnarborg
MÁLMBLÁSARAR komu sam-
an á tónleikum í Hafnarborg
fyrir páska, nánar tiltekið á
skírdag og léku tónverk eftir
G. Gabrieli, þann er fyrstur
samdi fyrir hljómsveit, madrig-
ala tónskáldið góða, John
Wilbye og stóran hóp nútíma-
tónskálda með Wallingford Ri-
egger og Karel Husa þar
fremsta í flokki.
Tónleikarnir hófust á „Canzon
septimi octavi toni a 12“. Þessi
sjötta kansóna á áttunda tóni,
fyrir tólf hljóðfæraleikara, er ein
af mörgum kansónum er Giovanni
Gabrieli (1517-1621) samdi fyrir
ýmsar samsetningar hljóðfæra.
Verk þessi voru gefin út 1615 og
er talið að hann hafi lokið við þau
1612. Hljóðfæraskipan var breyti-
leg og háraddirnar ýmist fyrir
„cornetto", sem var tréblásturs-
hljóðfæri og lágfiðlur (Fjólur) en
lágraddirnar oftast fyrir básúnur.
Formeinkenni verkanna birtast í
flokkaskipan hljóðfæranna, sem
rakið er til tveggja palla fyrir
hljóðfæraleikara og söngvara i
Markúsarkirkjunni í Feneyjum.
Tveggja og þriggja kóra samskip-
anin er talin vera fyrirmynd kon-
sertsins. Þessi fallega tónlist var
mjög vel leikin af þremur kórum,
en í hveijum voru tveir trompett-
ar, horn og básúna.
Þrír madrigalar eftir John
Wilbye voru næst á efnisskránni
og er hér um að ræða umritanir,
því Wilbye samdi mjög fá verk
ög aðeins fyrir söng en þykir þar
ekki síðri en sjálfur Thomas Mor-
ley.
Af þeim nútímaverkum sem á
eftir komu og nokkurt bragð var
af, mætti Nonet eftir Riegger og
Divertimento eftir Karel Husa en
hann nam tónsmíði í París hjá
Honegger og Nadiu Boulanger og
hljómsveitarstjórn hjá Fournet,
Bigot og Cluytens. Önnur verk
voru ágætlega samin fyrir málm-
blásara en bragðdauf að efnisinni-
haldi þó þau væru í heild vel leik-
in. Þegar vel er leikið á Iúðra er
samhljómurinn sem af „gulli sleg-
inn“ og það gat oft að heyra á
þessum skemmtilegu tónleikum
málmblásaranna í Hafnarborg.
Fagott og fleira í
Listasafni Sigurjóns
______________Tónlist_________________
Ragnar Björnsson
FAGOTT er ekki það einleikshljóð-
færi sem maður oftast hlustar á í
því hlutverki. Ekki síður forvitnilegt
var að heyra íslending í einleikara-
hlutverkinu og auk þess kominn alla
leið frá Hong Kong, þar sem hann
starfar sem fagottleikari.
Islendingur þessi er Kristín Mjöll Jakobs-
dóttir, sem svo langt hefur teygt sig eftir
ævintýrinu. Ekki er fráleitt að tala um
Stamitz-ættina og Bach-ættina í sömu andr-
ánni. Svo mikil áhrif hafði Jóhann Wenzel
á tónlistarform og tónlistarflutning í Þýska-
landi og víðar og kenna rná við svokallaðan
Mannheimer-skóla.
Báðir, Bach og Stamitz, taldir þýskir, en
ættir beggja aðfluttar. Synir beggja risanna
urðu þekktir tónlistarmenn og allt tengist
þetta átjándu öldinni, þótt rúmlega hálf öld
skilji að J.S. Bach og J.W. Stamitz. Carl
Stamitz, elsti sonur J.W. Stamitz, var eins-
konar umferðartónlistarmaður, ferðaðist
um mestalla Evrópu, þ.á m. um Rússland,
sem einleikari, hljómsveitarstjóri, kennari
og skrifaði heil býsn af músík, þ.á m. fag-
ottkonsert og verkið sem við heyrðum nú,
Kvartett fyrir fagott og strengjatríó op. 19.
Verkið er eðlilega afkvæmi síns tíma.
Þættirnir þrír, Allegro, Rondo og Presto,
renna fram eðlilega f einskonar rokokko
stfl, alvaran ekki yfirþyrmandi, en „brillj-
ans“ Mannheimersskólans ekki fjarri. Nokk-
urn tí/na tók þau Hildigunni Halldórsdótt-
ur, fiðla, Gunnhildi Höllu Guðmundsdóttur,
selló og Guðmund Kristinsson, víóla, ásamt
Kristínu Mjöll að spila sig saman og nokk-
urra óhreininda gætti í tónmyndun strengj-
anna og var kannski örlítið mest áberandi
hjá efstu röddinni og síðasti þátturinn var
of hægur, náði ekki að vera prestó okkar
tíma, a.m.k. Auðheyrt var strax að Kristín
er góður fagottleikari, hún hefur fallegan
tón (lærði hjá Sigurði Markússyni) og sýndi
strax mikið öryggi, tónninn líklega ekki
mikill. reyndi a.m.k. aldrei að yfirspila hljóð-
færið.
Sarabande et Cortége eftir Frakkann
Henri Dutilleux, (sá hlaut hin merku Róm-
arverðlaun). Sarabandan er í þrem mjög
vel skrifuðum þáttum, þó ekki flóknum,
fyrir píanó og fagott og settist nú David
Knowles á píanóbekkinn. David er öruggur
meðleikari á píanóið og hógværðin er dyggð,
ef hún gengur ekki of langt. Sérlega var
einleikur Kristínar fallegur í síðasta þætti
Saraböndunnar.
Francois Devienne (f. 1759) er þekktastur
fyrir framlag sitt í þágu blásturshljóðfæra-
leiks. Eftir hann var flutt Sónata í g-moll
op. 24 fyrir fagott og „basse continuo“ og
bættist Gunnhildur Halla við með sellóið.
Generalbass-stíllinn var hér áberandi og
hefði píanóið mátt nýta sér tækifærið og
leyfa sér smá leikaraskap. Sónatan fyrir
fagott og píanó eftir Hindemith, var kannski
hápunktur tónleikanna fyrir fagottleikarann
Kristínu Mjöll.
Þetta frábærlega vel skrifaða verk lék
Kristín mjög vel og fylgdi David henni vel
á píanóið. Þarna þurfti Kristín að þenja sig
yfir allt tónsvið fagottsins og sýndi að „reg-
Kristín Mjöll Jakobsdóttir fagottleikari.
istrið“ allt er mjög jafnt. (Aðeins eitt, punkt-
eringarnar í marsinum þurfa að vera skarp-
ari.) Öll, ásamt Einari Sigurðssyni á bassa,
luku þau tónleikunum með Divertissement
eftir háðfuglinn í músík, Jean Francaix (f.
1912). Nokkuð vantaði hér á franskan
„elegans“ og léttleika, kannski var spilið
of háð þýskum leikstíl?.
Ólafur Jóhann Sigurðsson
------j-------------—---
Sagnaúr-
val gefið
út í Baiida-
ríkjunum
NÝLEGA var gefið út hjá Louis-
iana State University Press í
Bandarikjunum úrval sagna eftir
Olaf Jóhann Sigurðsson. í bók-
inni, sem nefnist „The Stars of
Constantinopel", er að finna tíu
smásögur ög auk þess tvær lengri
sögur, Bréf séra Böðvars og Lit-
brigði jarðarinnar, í þýðingu Al-
ans Bouchers.
Bókin hefur fengið góðar viðtök-
ur. Alan Cheuse, prófessor við Ge-
orge Mason University, sagði í um-
fjöllun sinni á útvarpsstöðinni WNYC
í New York: „Þú gleymir aldrei ís-
landi eftir að hafa lesið Ólaf Jóhann
Sigurðsson, vegna þess að þú gleym-
ir aldrei sumum hrífandi sögum hans
... Úr skapfestu ungra sögupersóna
Ólafs Jóhanns og hrikalegri fegurð
landsins sem þær sem setja mark
sitt á, er ofinn ljóðrænn og ákaflega
vandaður skáldskapur." í Library
Journal sagði meðal annars: „Sig-
urðsson dregur upp mynd af lífsins
sorgum og harðri og óvæginni nátt-
úru sem réttlætir þýðinguna fullkom-
lega og verðskuidar athygii enskra
lesenda." í febrúarhefti tímaritsins
Choice segir D.A. Hill frá University
of Wisconsins-Madison: „Textinn í
þessu safni gefur glögga mynd af
Íitbrigðum íslenskrar náttúru, fugla-
lífí, jarðfræði, veðurfari og fólkinu í
landinu ... Þetta eru vel skrifaðar,
heillandi sögur sem veita ánægjulega
innsýn inn í lítt þekktar bókmenntir."
Jón Reykdai hannað kápumynd
bókarinnar.