Morgunblaðið - 23.05.1993, Blaðsíða 6

íí
rjHí
8661 ÍAM .í»íi MÍJ'ú/ JI ;J Ví /. U‘d cil<i /u.iíiýj U
: MÖRGUNBLAÐIÐ ~SUlmJmGM~23r MÁrf993
Einstaht safn
lækningatækga
eftir Franz Gíslason
f ágúst síðastliðnum hringdi
kunningi minn, Atli Þór Ólason
læknir, í mig og sagðist vera að
fara að ná í þýskan vin sinn í
flugstöðina í Keflavík. „Komdu
með,“ sagði hann í símann, „ég
hugsa að þú hafir gaman af að
kynnast þessum náunga. Þetta
er þúsundþjalasmiður með lista-
mannseðli, yrkir, málar og býr
til lög. Hann heitir Carl-Heinz
Opolony og ætlar að gera upp
fyrir okkur gamla hluti í Lækn-
ingaminjasafninu í Nesstofu."
Þó mér þætti uppástungan dálít-
ið út í hött fór svo að ég sló til.
Næstu vikur kynntist ég
„Kalla“, eins og við kölluðum
hann, og fannst mikið til um
þennan fjölhæfa lífslistarmann.
Nú er hann búinn að vera hér
aftur í mánaðarheimsókn. Ekki
fer milli mála að Kalli hefur
verið að vinna mikilvægt björg-
unarstarf í Nesstofu. En hann á
sér einnig merkilega fortíð,
kannski dálítið dæmigerða fyrir
marga af þeim sem velkst hafa
í brimi þeirra umbrota er skekið
hafa okkar heimshluta undan-
farin ár og áratugi. Frásögn
hans kom mér því ekki á óvart
en hugsanlega finnst ýmsum
forvitnilegt að lesa hana.
Carl-Heinz Opolony við vinnu sína í Nesstofu. Morg-unblaðið/Sverrir
Hvaðan ég er? Ég fædd-
ist 1948 í Magdeburg
í Austur-Þýskalandi,
gekk í skóla í litlum
bæ í grennd við Berl-
ín, tók stúdentspróf og nam járn-
smíði um leið. Eftir það var ég fjög-
ur ár á sjó, gegndi herþjónustu hjá
flotanum. Þegar ég kom af sjónum
hóf ég svo nám í Kvikmyndaháskó-
lanum í Potsdam-Babelsberg og sér-
hæfði mig í gerð heimildarkvik-
mynda. Skamma hríð vann ég sem
þáttagerðarmaður hjá austur-þýska
sjónvarpinu, þ.e. DDR-sjónvarpinu
sællar minningar, en hélt það ekki
lengi út samvisku minnar vegna og
stakk af austur til Póllands. Ég á
raunar þangað ættir að rekja, nánar
tiltekið til Slésíu. Nafnið Opolony
er pólskt.
Þar sem ég hafði strokið úr vinnu
varð ég auðvitað að fara huldu höfði,
læddist yfir landamærin í skjóli
myrkurs og þoku með penslana mína
og litina niðri í bakpokanum og gít-
arinn ofan á honum.-Mig hafði lengi
dreymt um að verða málari og nú
ætlaði ég að láta reyna á hvað ég
gæti. Ég fékk inni hjá miklu sóma-
fólki af bændastétt á afskekktum
stað í Póllandi, bláfátækri tíu manna
fjölskyldu þar sem yngsta barnið var
nýorðið tveggja mánaða en það elsta
var átján ára. Oft var ég mjög svang-
ur því ég vildi ekki ganga á matar-
forða þessara barnmörgu vina
minna. Þó var þetta ótrúlega fijór
tími fyrir mig, ég málaði margar
myndir og þegar ég var ekki upp-
lagður til að mála rétti ég bóndanum
hjálparhönd á akrinum.
Ég sneri aftur til DDR níu mán-
uðum seinna og lenti þá í miklum
útistöðum, ekki bara fyrir að hafa
hlaupist úr vinnu: sem starfsmaður
sjónvarpsins taldist ég til þeirra sem
vissu ýmsa hluti er leynt áttu að
fara og því enn verra „brot“ að fara
á laun til annars lands. Auðvitað
átti ég þess engan kost að fá starf
í mínu fagi og lauk þessum hremm-
ingum með því að ég hrökklaðist
suður í land því mér bauðst vinna á
nautgripabúi. Þar vann ég í eitt ár
sem fjósamaður, dráttarvélarekill og
járnsmiður, einfaldlega til þess að
Iifa af, en svo snerist hamingjuhjólið
mér í hag því mér gafst færi á að
læra nýtt starf, gera við gamla list-
muni og þá einkum kirkjumuni. Því
réðst ég sem lærlingur á verkstæði
í eigu mótmælendakirkjunnar og
þáði laun frá henni. Verkstæðið var
í borginni Erfurt sem er þekkt fyrir
blómarækt og blómamarkaði. Þetta
var mér ákaflega dýrmætur tími því
þarna kynntist ég framúrskarandi
góðu fólki, kristnu fólki sem var
afskaplega vel að sér og fræddi okk-
ur lærlingana um marga hluti. Ég
bý raunar enn að þeirri þekkingu
sem þetta góða fólk miðlaði mér.
Samstaða með Samstöðu
Ég hafði eignast afar marga vini
í Póilandi og þegar verkföllin tóku
að breiðast út og Samstaða varð til
fór ekki hjá því að ég fylltist hrifn-
ingu og aðdáun á því, að þeir skyldu
loks sýna þá djörfung að rísa upp
til andstöðu. Slíku var ekki fyrir að
fara í DDR, fjöldinn lét lítið til sín
heyra, fólkið nöldraði bara og
skammaðist á laun. En nú þyrptust
Pólveijarnir út á göturnar og ég
heillaðist svo af dirfsku þeirra að
ég tók mig til ásamt vinkonu minni
og bjó til flugrit, örsmáa flugmiða
þar sem lýst var yfir samstöðu og
stuðningi við verkfallsmenn í Pól-
landi. Auðvitað var ekki hægt að
búa til þessa flugmiða og dreifa
þeim opinberlega; við vorum að
þessu að næturlagi og límdum mið-
ana á búðarglugga, strætisvagna-
Nokkur gömul læknatól sem Carl-Heinz hefur gert upp.
Carl-Heinz
Opolony, pólsk-
þýskur þúsund-
þjalasmiður
segir að í Nes-
stof u sé hægt
að koma upp
lækningaminja-
safni á heims-
mælikvarða
skýli og víðar, hluta af þeim sendum
við í nafnlausum pósti til annarra
borga. Nokkru var dreift á götunum
og auðvitað hlaut svo að fara að það
kæmist upp hver að þessu stóð; við
vorum gripin tveimur eða þremur
vikum seinna og ég lenti í níu mán-
uði í sérbúnu fangelsi hjá öryggislög-
reglunni, Stáki, í Erfurt. Þar var
býsna nöturleg vist, ég sá til að
mynda tæpast nokkru sinni dagsljós
allan þennan tíma.
Austur-þýsk yfirvöld höfðu reynd-
ar fengið illan bifur á mér áður en
„flóttinn" til Póllands og flugmiða-
málið komu upp; ég hafði til að
mynda fengist við að yrkja og ljóðin
mín féllu ekki vel í kramið hjá ráða-
mönnum. Loks var ég dæmdur „í
nafni þjóðarinnar" - þótt ég sæi nú
reyndar enga „þjóð“ í réttarsalnum!
- til fjögurra og hálfs árs fangavist-
ar. Ég var hafður í ýmsum fangels-
um en tveimur árum seinna var ég
skyndilega fluttur beint úr dýfliss-
Án átthaga
I landinu þar sem ég óx upp, þar
vildu menn mig ekki, menn
lokuðu mig inni,
svo ég flakkaði um heiminn
ótti hvergi heima lengur
róðþrota oft og einn.
í útlegð leitaði ég
votts af hamingju,
hafði einatt heimþrá
en gat ekki snúið til baka
og verð víst alltaf án átthaga.
Eftir tíu ár sneri ég aftur
til sama lands, spurðist fyrir
um vinnu, þeir gátu enn ekki
horfst í augu við mig, menn
vildu enn ekki fá mig, menn
vilja enn ekki fá mig.
Nú flakka ég áfram
um heiminn, eyði aurunum mínum
hér og þar, átthaga á ég ei
lengur, átthaga
á ég ei meir.
I öllum löndum hitti ég fólk
sem skildi mig vel.
Og gaf mér mat að borða,
rúm að sofa í,
og kjark, og það gaf
mér kjark.
Líka hér í Reykjavík
hitti ég stórkostlegt fólk.
Fyrir það þakka ég núna.
Gætið vel landsins ykkar
fagra,
gætið vel átthaga ykkar.
Lausleg þýðing ð frumortu Ijðði sem
Kalli söng við eigið lag í kveðju-
velslu 24. apríl sl.