Morgunblaðið - 23.05.1993, Blaðsíða 12

12 B MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. MAÍ 1993
BLOMLEGT
BYGGÐASAFN
I ár eru 20 ár liðin frá eldgosinu í Vestmannaeyjum. Þessa viðburðar er minnst með athyglis-
verðum sýningum á Byggðasafni Vestmannaeyja
eftir Guðna Einarsson
BÆJARSTJÓRN Vestmanna-
eyja samþykkti í fyrrasumar að
gera eldgosinu í Heimaey og
sögu þess skil með eftirminnileg-
um hætti. Gegnir Byggðasafn
Vestmannaeyja þar lykilhlut-
verki. Vestmannaeyingar minnt-
ust upphafs jarðeldanna í
Heimaey fyrir 20 árum hinn 23.
janúar siðastliðinn. Þann dag var
opnuð gosminjadeild í Byggða-
safninu og í júlí verður gosloka
minnst með fleiri sýningum, af-
hjúpun listaverks og fleiru.
Byggðasafn Vestmanna-
eyja var stofnað fýrir
forgöngu Þorsteins Þ.
Víglundssonar skóla-
stjóra árið 1932 og safn-
aði Þorsteinn munum til safnsins
meðan hans naut við. Þorsteinn
hafði einnig forgöngu um að Safna-
húsið, þar sem Byggðasafnið og
Bókasafn Vestmannaeyja eru til
húsa, var byggt ofan við Stakka-
gerðistún. Ragnar Óskarsson yfir-
kennari tók við safninu af Þorsteini
og síðar Sigmundur Andrésson
bakarameistari. í vor er leið varð
Jóhann Friðfinnsson umsjónarmað-
ur Byggðasafnsins. Jóhann hefur
lagt gjörva hönd á margt um
ævina. Arum saman starfaði hann
sem kaupmaður og var þá þekktur
undir nafninu „Jói í Drífanda“.
Hann var bæjarstjóri í Vestmanna-
eyjum, sat lengi í bæjarstjórn, fyrr-
um forstjóri Bátaábyrgðarfélags-
ins, formaður sóknarnefndar
Landakirkju og er þá fátt eitt talið.
Margir sendu muni
Menningarmálanefnd bæjarins,
undír forystu Unnar Tómasdóttur,
var falinn undirbúningur minning-
arársins. Akveðið var að stofna
gosminjadeild við Byggðasafnið og
safna til hennar gögnum og gripum
sem minntu á hina örlagaríku mán-
uði fyrir 20 árum. Jóhann Frið-
finnsson hafði veg og vanda af
söfnun muna til sýningarinnar,
enda í miðri hringiðu atburða á
gostímanum sem bæjarstjórnar-
maður. Ritaði hann fjölmörgum
stofnunum og félögum, sem komu
við sögu, og falaðist eftir safngrip-
um og skjölum úr þeirra fórum.
Sendu flestir sem til var leitað gögn
og minjar til sýningarinnar. „Mér
þótti verst að fá ekkert frá Raun-
vísindastofnun, Náttúrufræðistofn-
un og Norrænu eldfjallastöðinni,
eins og þær stóðu okkur nærri í
gosinu, en það stendur nú til bóta,“
segir Jóhann. Fulltrúar Slökkviliðs-
ins á Keflavíkurflugvelli komu og
afhentu dælustútinn af slökkvibif-
reið Sveins „Pattons" Eiríkssonar
sem kom mjög við sögu hraunkæl-
ingarinnar. Fyrir utan Safnahúsið
stendur ein af dælunum 40 sem
varnarliðið lánaði og stóðu á Bása-
skersbryggju. Landhelgisgæslan
flutti dæluna frá Akranesi þar sem
hún var niður komin. Eimskip og
Flugleiðir létu sitt ekki eftir liggja
og sendu ýmsa góða muni. Veður-
stofan sendi veðurkort, Sjómæling-
ar sjókort, Landmælingar loft-
myndir og svo mætti lengi telja.
Ragnhildur Vigfúsdóttir safna- og

Morgunblaðið/Sigurgeir
HEIMTURHAFI
STÍGVÉLIN, stunnan og kjalbúturipn, sem komu í troll Ófeigs VE
hinn 6. desember sl. ______-------- _ _ _ _ m I
gostískan ‘ “"“-'"»=»5!
sem klMd er
Morgunblaðið/Sigurgeir
GOSMINJASAFN
RRAGI Ólafsson, forseti bæjarstjórnar, opnaði gosminja-
Sar sl wJ 20 ár voru liðin frá upphaf,
gossins.
sagnfræðingur og Nanna Þóra
Askelsdóttir bókasafnsfræðingur
stjórnuðu uppsetningu sýningar-
innar.
Slqöl og skeyti
Á sýningunni er saga gossins
rakin í máli og myndum. Kort og
línurit sýna gang eldsumbrotanna,
mikið er af skjölum frá bæjaryfir-
völdúm, hjálparstofnunum og
handskrifaðar tilkynningar til
Vestmannaeyinga meðan á gosinu
stóð. Þar á meðal er miði sem Jó-
hann setti í gluggann í Versluninni
Drífanda og hékk þar meðan gosið
stóð. Á miðanum stendur einungis:
„Skrapp frá“. Sýnir hann í hnot-
skurn viðhorf Eyjamanna sem
héldu í vonina um að fjarveran frá
heimaslóðum yrði bara skreppitúr.
Viðamikið úrklippusafn með frétt-
um og frásögnum af gosinu liggur
frammi á safninu. Margar kveðjur
og skeyti sem bárust innanlands
og að utan eru til sýnis, þá er stillt
upp frímerkjum sem gefin voru út
erlendis í tilefni gossins. Jóhann
safnvörður væntir þess að ferða-
menn sem koma að skoða gosstöðv-
arnar og nýja hraunið leggi einnig
leið sína á safnið og kynni sér sögu
jarðeldanna.
Stígvél hundadagakonungs?
Auk gosminjadeildarinnar er á
Byggðasafninu mikið af munum
sem tengjast atvinnuháttum í Eyj-
um, sjósókn og bjargveiði, í fortíð
og nútíð. Mörg líkön af fiskibátum
frá ýmsum tímum eru áberandi.
Sjómenn í Eyjum eru vakandi fyrir
því að gauka að söfnum sínum því
sem rekur á fjörurnar, á það jafnt
við um Byggðasafnið og Náttúru-
gripasafnið. Stór þvottabali fullur
af vatni vakti athygli blaðamanns.
í honum lágu í bleyti tröllvaxin
leðurstígvél, sem Jóhann álítur að
geti verið frá tímum Jörundar
hundadagakonungs. „Þeir fengu
þessi stígvél og skipshluta úr segl-
skipi, stunnu og kjalarbút, í trollið
á Ofeigi VE um 30 mílur suðvestur
af Surtsey," segir Jóhann. „Ég
lagði stígvélin í bleyti, til að ná úr
þeim saltinu, svo verða þau aldurs-
greind á Þjóðminjasafninu.
Kannski eru hér komin stígvélin
hans Jörundar hundadagakonungs,
en sagan segir að hann hafi yfirgef-
ið konungsríki sitt hér á landi á
tveimur skipum, Orion og Margaret
and Ann. Fyrir sunnan Eyjar kvikn-
aði í Margret and Ann og bjargaði
Jörundur skipshöfninni yfír í skip
sitt Orion. Fræg er frammistaða
hans þegar hann hætti lífi og limum
með því að fara yfir á brennandi
og sökkvandi skipið og kom á
sokkaleistunum til baka!“ Líklega
fæst aldrei úr því skorið hvort hér
séu komin stígvélin hundadaga-
kóngsins. Ef aldursgreining leiðir
í ljós að stígvélin séu frá hans dög-
um, þá er víst að sagan af Jörundi
verður gjarnan rifjuð upp í tengsl-
um við stígvélin.
Gosloka minnst í sumar
Hinn 3. júlí í sumar verður gos-
lokanna minnst með verðugum
hætti og stendur mikið til í Safna-
húsinu. Þar verður afhjúpað gler-
listaverk eftir Leif Breiðfjörð og
sett upp sýning með verkum hans.
Þá stendur til að setja upp ljós-
myndasýningu með myndum at-
vinnu- og áhugaljósmyndara. Að
sögn Jóhanns eru að verða síðustu
forvöð að senda inn myndir. Einnig
verða kynnt úrslit í teiknisam-
keppni barna. Vígður verður endur-
bættur k'nattspyrnuvöllur við Há-
stein, sigling um Eyjasund með
Herjólfi og haldin messa á nýja
hrauninu svo nokkuð sé nefnt. Seg-
ir Jóhann að Eyjamenn eigi von á
fjölda gesta af þessu tilefni, brott-
fluttum Eyjarn,önnum sem öðrum.