Morgunblaðið - 20.06.1993, Blaðsíða 12

12 B
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. JÚNÍ 1993
BMTTVIt ER
GRÆNLANDS
BRYGGJUSPORÐBR
Eftir Ólaf Örn Haraldsson. Myndir: Ólafur Örn Haraldsson,
Ingþór Bjarnason og Haraldur Örn Ólafsson
Grænlenskir veiðimenn fluttu leiðangurinn á tveimur hundasleðum inn að jökli.
Við stöndum á jökulsporðin-
um við upphaf Grænlands-
göngu. Muggan sem boðað
hafði komu sína með rosa-
baug í sólskini morguns-
ins, dregur grá tjöld sín
fyrir ævintýrabirtu jökuls-
ins. Blákaldur veruleikinn
blæs í andlitið með vaxandi snjó-
komu. Ég leggst í aktygin og halla
mér í jökulbrekkuna. Færið er þungt
og sleðinn sem er um 90 kíló er
þungur í drætti. Hægt, bara hægt,
fet fyrir fet mjökumst við af stað
þrír félagar. Ég geng aftastur og lít
um öxl til þess að sjá einu sinni enn
mennina og hundasleðana sem
fylgdu okkur að jökuljaðrinum. En
þeir eru horfnir. Kafaldið hefur rofið
síðustu tengsl okkar við líf og byggð.
Við erum einir. Framundan er bólg-
inn jökull þar sem gaddur og helja
drottna eins og segir í Fornólfs-
kveri. Þetta er 600 kílómetra skíða-
ganga án nokkurrar aðstoðar, þrot-
laust erfiði og úthald vikum saman,
einangrun, andlegt álag, efi, heim-
þrá, jökulsprungur, frost á nóttunni
um 30 stig, fárviðri og krapaleysing-
ar._
Ég lít inn í innsta hugskot mitt,
leita að óbyggðaóttanum sem stund-
um grípur mig rétt í byijun erfiðra
fjallaferða. Ég vil mæta honum
strax. En þrátt fyrir heiðarlega leit
finn ég ekki óttann. Ég tókst á við
hann á undanfömum tveimur árum
sem þessi ferð var í undirbúningi. Á síðustu
misserum hef ég farið þessa erfiðu jökulbrekku
og raunar hvern hluta þessarar ferðar mörg
hundruð sinnum í huganum og veit fyllilega
við hverju má búast. Framundan er þetta erf-
iða viðfangefni okkar félaganna en að baki
höfum við mikla undirbúningsvinnu, nákvæma
skipulagningu, söfnun ógrynnis upplýsinga, lík-
amsþjálfun, söfnun flár, prófun og útvegun
besta búnaðar, val á mat, samstillingu ferðafé-
laga, margra ára reynslu í Ijallaferðum og síð-
ast en ekki síst þann staðfasta ásetning að
ganga á skíðum yfír Grænlandsjökul. Við höf-
um reynt á öllum sviðum að sneiða burt hvern
veikleika þannig að leiðangurinn stöðvist ekki
nema eitthvað algerlega ófyrirsjáanlegt gerist.
Og nú stöndum við hér. Það er eins og öllum
undirbúningnum hafi verið safnað saman í einn
átakspunkt. Langur aðdragandinn hefur þjapp-
að sér í eitt augnablik og endalausar umræður
í orðin „af stað“.
Ævintýrí, ögrun og heillandi
náttúrusmíð
Allir þeir sem hafa ánægju af ferðalögum
þekkja þá lokkandi löngun sem því fylgir að
velja sér ferð og þá tilhlökkun að undirbúa
hana af kostgæfni. Fjallamenn og náttúruunn-
endur eru sennilega ekki síður alteknir af slíku
en aðrir. Það sem heillar er ævintýraþráin,
útþráin, metnaður, löngunin til að takast á við
ögrunina, leggja fyrir sig erfiðar þrautir og
síðast en ekki síst sú ánægja sem fylgir ferð
um fagurt land. Slík ferð er eins og eign sem
aldrei verður frá manni tekin hversu gamall
eða fátækur njaður verður. Fyrsti skíðaleiðang-
ur Isiendinga yfir Grænlandsjökul uppfyllir
þetta allt.
Það var Norðmaðurinn Friðþjófur Nansen
sem fyrstur gekk á skíðum yfir Grænlandsjök-
Ólafur Örn yljar sér við Brennu Njáls sögu
meðan úti geisar fárviðri. Hver mátti taka
með sér eina bók og tvær hljóðsnældur.
Ingþór undirbýr verðlaunaskál á hábungu
jökulsins. Ymislegt var gert til þess að marka
áfanga í stöðugu erfiði dag eftir dag.
Haraldur Örn. Þrátt fyrir sólskinið á vestur-
jöklinum læsti hrímþokan sig í hár og skegg.
Úr ólíkum heimum. Grænlensk börn og upprennandi veiðimenn og skrítnir útlendir
kallar sem koma með þyrlu og æða upp á jökul þar sem engin veiðidýr eru. En börnin
og glettnin eiga auðvelda samleið.
ul ásamt félögum sínum árið 1888. Einn íslend-
ingur, Vigfús Sigurðsson, fór um þvert Græn-
land 1912 til 1913 í dönskum leiðangri J.P.
Koch og vann þar mikið þrekvirki. Vigfús var
síðar í sérstæðum leiðangri á skipinu Gottu
árið 1929 sem fór ti! Austur-Grænlands og
flutti þaðan sauðnaut til íslands. Ýmsir íslend-
ingar hafa síðar farið lengra eða skemra inn
á jökulinn, yfirleitt til rannsókna eða vinnu við
verkefni á jöklinum.
Leiðangursmenn
Á síðustu árum höfum við feðgar, Haraldur
.Örn, Örvar Þór og ég, gengið á skíðum yfir
íslenska jökla. Við Haraldur höfðum nokkuð
lengi verið ákveðnir í að ganga á skíðum yfir
Grænlandsjökul, ætluðum í raun vorið 1992
en frestuðum því. Jafnt og þétt söfnuðum við
upplýsingum um jökulinn og reynslu fyrri leið-
angra. Athuganir okkar fóru leynt eins og títt
er um slíkar ófarnar ferðir. Við vorum jafn-
framt stöðugt með augun opin í leit að góðum
ferðafélaga eða félögum. Við töluðum við
nokkra en það var á haustdögum 1992 að við
höfðum samband við Ingþór Bjarnason, sál-
fræðing á Akureyri, og buðum honum að koma
í Grænlandsferðina. Betri ferðafélaga gátum
við ekki fengið. Ingþór, 42 ára Siglfirðingur
að uppruna, er góður skíðagöngumaður, uppal-
inn við sjómennsku og sveitastörf og vanur
að bjarga sér, hugprúður og harðduglegur
ferðamaður, auk þess að vera velmenntaður
sálfræðingur. Haraldur Örn, 21 árs laganemi,
er einn af öflugustu fjallamönnum hérlendis.
Hann hefur alhliða reynslu úr ís- og klettak-
lifri og fjallaleiðöngrum hér á landi, í Ölpum
og á Grænlandi. Greinarhöfundur er 45 ára
og hefur víða þvælst.
Veðurhörkur eða leysingavatn
Apríl og maí eru bestu mánuðirnir til skíða-
ferða yfir Grænlandsjökul aðallega vegna þess
að þá er snjór í sprungum og leysingavatnið
á jaðri vestuijökulsins hindrar síður niðurleið-
ina. Leysingavatnið fer að safnast þar í víðáttu-
mikl lón strax fyrri hluta júní. Einnig safnast
það saman í læki og straumharðar ár sem
grafa sig niður í djúpar v-laga rásir í jökulinn.
Renna þær ýmist í lónin eða hverfa beljandi
ofan í sprungur og svelgi. Jafnframt þessu
hverfur vetrarsnjórinn og jökuisporðurinn sýn-
ir sitt innsta eðli glerharður og úfinn. Þegar
verst árar kemst enginn þarna yfir nema fugl-
inn fljúgandi enda hafa ýmsir leiðangrar í júní
og júlí þurft að kalla á hjálp og láta þyrlu
sækja sig 20 til 30 kílómetra inn á jökulinn.
Þetta vildum við fyrir hvern mun forðast en
fyrir bragðið áttum við vísar meiri frosthörkur
og illviðri í apríl og maí.
Leiðangurinn lagði upp 20. apríl sl. Með
okkur í ferð var Ingimundur Stefánsson, vinur