Morgunblaðið - 20.06.1993, Blaðsíða 15

14 B
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. JUNI 1993
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. JÚNÍ 1993
B 15
ið talið það öflugasta sem fáanlegt er.
Daginn eftir komumst við 7 km upp brekk-
una og næsta dag 3 km í stífum mótvindi en
þá skall hann á aftur með enn einn Piteraq.
Við trúðum ekki okkar eigin augum. Þessi
stormur stóð í tvo sólarhringa en þá stóð tjald-
ið með endan upp í storminn og haggaðist
ekki. Að þessu afstöðnu gátum við gengið í
einn dag. Þá rauk hann upp enn að nýju og
nú með ofankomu en vindurinn var þó innan
við 10 vindstig. Þetta var þó eitthvað sem
maður kannaðist við. Venjuleg norðlensk stór-
hríð, tilkynnti Ingþór. Þeirri hríð slotaði eftir
einn sólarhring og við af stað. Brekkan beið.
Erfiðleikar á austurjöklinum
Frá því að illviðrinu lauk sátum við aldrei
veðurfastir en vorum 10 daga að ganga upp
austurhluta jökulsins og á hábungu. Skíðafær-
ið var yfirleitt mjög slæmt. Um 20-40 sm
háir vindbarðir snjóskárar lágu þvert á göngu-
stefnuna. Við gengum að jafnaði 2-2,5 km á
klukkustund og skiluðum 14 til 20 kílómetrum
á dag með skinn undir skíðum og oft grímur
til að verjast veðrinu. Álagsverkir og þreyta
settu mark sitt á okkur. Aðeins einu sinni lent-
um við óvænt inn á sprungusvæði og fórum þá
í jöklalínu. Við komumst fljótt og áfallalaust
út úr því þótt Ingþór missti afturhluta sleðans
ofan í sprungu þegar snjóþekja brast. Þessi
barningur upp austurjökuiinn var það erfíðasta
í allri ferðinni, yfirleitt strekkingur, frost 12-16
stig á daginn, 20-25 kvölds og morgna og
25-30 á nóttunni. Erfitt reyndist að þurrka
svitann úr fötunum og því oft hrollur í manni.
Nokkrar nætur voru svefnpokamir rakir og
flókin en mjög vönduð. Allt var þekkt og
margreynt áður en leiðangurinn var farinn;
búnaður, matur, verkskipulag, staðará-
kvarðanir, þrek og skaplyndi leiðangursmanna.
Allir vissu að hveiju þeir gengu. Veikleika,
styrkleika og áhættu höfðum við reynt að
meta. Viðbrögð við öllum hugsanlegum að-
stæðum höfðum við rætt í þaula og lært af
eigin reynslu og öðrum leiðöngrum, bæði þeim
sem komist hafa á leiðarenda og þeim sem
hafa orðið að lúta í lægra haldi. Fyrir bragðið
skorti okkur aldrei neitt og ekkert af erfiðleik-
unum kom okkur á óvart. Það sem kom á
óvart var að við fengum að glíma við þá alla,
Piteraq storma, vont skíðafæri, þreytu, sprung-
ur, leysingavatn og erfiða niðurleið. En við
vissum líka í öllu erfíðinu á austuijöklinum
að vestuijökullinn yrði auðveldarí og dagleið-
irnar langar. Þegar illa gekk börðum við kjark-
inn hver í annan, sýndum hver öðrum hlýju
og fórum viðurkenningarorðum um góða
frammistöðu. Einnig gripum við til skynsém-
innar og reiknuðum enn einu sinni út að við
hefðum nægan mat, eldsneyti, þrek og allt
annað sem þurfti til að ná á leiðarenda. Þetta
var spurning um þrautseigju og að komast hjá
óheppni svo sem veikindum og slysum.
Sólbakaður vesturjökull
Aldrei hvarflaði það að okkur að gefast upp
eða snúa við. Þetta var ekki annað en það sem
við máttum eiga von á og undir það vorum
við búnir. Við vissum líka að vestan við há-
bungu jökulsins biðu okkar allt aðrar aðstæð-
ur. Og það reyndist rétt. Færið gjörbreyttist
og batnaði, sólskin og stillur voru nær samfellt
sem þarna búa í lágreistu húsi. Urðum við
heldur hissa þegar þeir komu akandi á vélsleð-
um til okkar. Þeir vinna þarna á sumrin en á
Suðurheimskautinu þegar þar er sumar. Vildu
þeir allt fyrir okkur gera. „Vantar ykkur ekki
eitthvað svo sem mat eða eitthvað annað?“
Við gátum ómögulega munað eftir að okkur
vantaði nokkuð. „En viljið þið ekki koma og
vera hjá okkur í einn dag? Við fáum sjaldan
gesti.“ En við sögðum: „Nei takk. Við erum
að flýta okkur heim. Við eigum ekki nema 220
kílómetra eftir til byggða".
Leysingavatnið beið okkar
Ekki máttum við seinni vera á vestuijöklin-
um á leið okkar niður. Það hafði vorað snemma.
Vetrarsnjórinn var að mestu horfinn, leýsinga-
vatnið farið að safnast saman í lón og ár að
myndast. Síðustu 10 km áttu ekkert skylt við
skíðafæri þó að við færum það á skíðum. Skrið-
jökullinn var tenntur og grafinn með tjörnum
og lækjum í lægðum. Við vorum 10 tíma að
klöngrast síðustu 5 km en þá höfðum við skil-
að um 70 km á 24 tímum. Og loks höfðum
við mold, gijót og gras undir fótum. Snerting-
in var góð og ilmurinn yndislegur jafnvel þó
að gróandinn væri lítill. Skíðagöngunni yfir
Grænlandsjökul var lokið. Hún gaf méf allt sem
ég gat vænst. Við vorum innilega glaðir. Við
vorum 26 sólarhringa og 6 tíma. Það er með
því hraðasta sem þessi leið hefur verið farin
fyrir utan tvo norska kappleiðangra. Meðaltími
allra leiðangra á þessari leið er um 36 dagar.
Frá jökuljaðrinum og til byggða eru 40 km
og urðum við að selflytja allan farangurinn
mestan hluta leiðarinnar. Nú fengum við allan
Jökulsporður Russeljökuls. Gengið var um stórbrotið land og farangurinn selfluttur á þremur dögum frá jökuljaðri til byggða.

Eftir að hafa gengið 70 km síðasta sólarhring tók við erfið niðurleið. Skriðjökullinn var eins og völundarhús og sýndi sitt innsta eðli tenntur og grafinn með Ijarnir og ár í lægðum. Síðustu 5 km voru farnir á 10 tímum.
því var kalt uns þeir þomuðu. Aldrei var tek-
inn hvíldardagur það sem eftir var ferðarinnar.
Skipulag og dagskipan
Leiðangur af þessu tagi er óslitin vinna.
Handtökin voru mörg og sum seinleg í vondum
veðrum með vettlinga á höndum. Vinnan var
skipulögð jafnvel upp á mínútu og verkaskipt-
ing var skýr. Reynt var að hafa sem flest í
föstum skorðum svo að taka þyrfti sem fæstar
ákvarðanir. Lagt var af stað á föstum tíma
og gengið í fimm lotum til kvölds. Lotan var
einn og hálfur tími og hvíldir 30 mínútur nema
sú síðasta gjaman 20 mínútur. Að morgni
fóru tveir og hálfur tími í að vakna, borða,
taka saman og að kveldi þrír tímar í að tjalda,
elda, bræða snjó í 7,5 I vatns, reikna út stað
og stefnu með Magellan GPS-tækinu, sem
nemur gervihnattasendingar, skrifa dagbók og
koma sér í pokana. Talstöðvarsamband var
haft við flugvélar sem fluttu stuttar fréttir af
okkur heim til Islands. Hver maður bar alltaf
sömu hluti og þeir voru alltaf lagðir á sama
stað. Hver hlutur hafði verið vigtaður upp á
gramm og skráður. Nesti hvers og eins var í
sérstökum poka og útreiknuð þyngd, samsetn-
ing og orka en hún var 5.200 kílókalóríur á
dag, 50% úr fitu, svo sem svínafitu, smjöri,
kjötgraut (Pemmican), salamí, o.fl., 40% úr
kolvetnum svo sem múslí, kexi, hrökkbrauði,
súkkulaði o.fl. og 10% úr próteinum. Aðalmat-
ur kvöldsins var Mountain House þurrmatur
sem var mjög góður og kjarnmikill. Hver sleði
var sjálfstæður með prímus, nesti, skóflu og
allan búnað ti! að bjarga sér algerlega án hjálp-
ar. Þetta tryggði líka að leiðangurinn stöðvað-
ist ekki þó að sleði týndist í sprungu. Búnaður
og matur var í hæsta gæðaflokki og reyndist
afar vel. Tryggingar hjá Sjóvá-Almennum
vegna hugsanlegrar björgunar eða slysa var
í tíu daga, slreðarnir léttust, við vorum komnir
í góða þjálfun líkamlega og í öllum vinnubrögð-
um. Dagleiðimar lengdust fyrst í 25-30 km á
dag og síðan í 35-40. Við gengum í 20 daga
samfellt á jöklinum eftir að fyrstu óveðursvik-
unni lauk og síðan bættust 3 dagar við á auðu
landi með farangurinn til byggða. Við vorum
að sjálfsögðu oft mjög þreyttir. Aðeins einn
dag fengum við nægan byr til að reyna seglin.
Vindur var ekki meir en svo að við urðum að
ganga með þeim en þó hjálpuðu seglin okkur
um 20 kílómetra aukalega þann dag.
DYE-2
Mitt í óravíðáttu Græniandsjökuls birtist
furðufyribærið DYE-2, um 1.000 fermetra, 6
hæða yfirgefin radarstöð, á 8 risastórum tjökk-
um, sérkennilegar leifar kalda stríðsins. Radar-
stöðin var einn af útvörðum Bandaríkjanna til
þess að fylgjast með ferðum flugvéla á norður-
hveli jarðar. Slíkir útverðir voru tengdir saman
frá Kanada, um Grænland, ísland, Færeyjar
og til Skotlands og mynduðu viðvörunarkerfi
sem fylgdist með hvort óvinir nálguðust úr
austri. I þijár vikur höfðum við gengið með
stöðuga stefnu á DYE-2. Eftirvænting okkar
var mikil enda höfðum við heyrt tröllasögur
af staðnum. Við könnuðum allar hæðir stöðvar-
innar með litlum vasaljósum. Þar ríkir myrk-
ur, kuldi og ömurleiki en um leið spenna ævin-
týrakvikmynda. Þar er fjöldi herbergja og íbúða
ásamt mötuneyti, búri með niðursuðuvörum,
barinn ér á sínum stað með frosnum bjór og
kjuðarnir liggja enn á billjardborðinu. En þó
að margt sé óhreyft hafa skemmdarvargar náð
að umsnúa þarna miklu. Við DYE-2 er gríðar-
lega löng flugbraut fyrir æfingaflug Hercules-
flugvéla sem notaðar eru við rannsóknarverk-
efni norðar á Grænlandsjökli. Flugbrautin er
troðin í snjóinn en það verk vinna tveir menn

Feðgarnir Ólafur og Haraldur komnir af jökli. Tveggja ára undirbúningur og sigur að
lokum. Feginleiki og söknuður.
búnað þar með talin skíðin og sleðana á bak-
ið. Við vorum þijá daga að burðast með 30 kg
á bakinu yfir heiðalönd og þijár jökulár. Þess-
ar óbyggðir geyma stórbrotna náttúru. Sér-
staklega er dýralíf fjölskrúðugt. Þar eru fjöl-
mörg hreindýr, sauðnaut, snæhérar, refir og
fuglar af ýmsu tagi.
Frá syðri Straumfirði flugum við til Nuuk.
Þar afhentum við borgarstjóranum vinabæjar-
kveðju frá borgarstjóra Reykjavíkur og þeima-
stjórninni kveðjur frá utanríkisráðherra íslands
og Royal Articline skipafélaginu kveðju frá
Eimskipi og Royal Greenland útgerðinni kveðj-
ur frá Slippstöðinni Odda á Akureyri.
Eitt skrefí auðninni
Þann 28. maí fljúgum við heim til íslands
frá Nuuk til Keflavíkur. Vélin var ein þeirra
sem við höfðum talstöðvarsamband við af jökl-
inum. Við erum einn og hálfan tíma að fljúga
sömu leið og við gengum á rúmum 26 sólar-
hringum. Ég horfi út um gluggann yfir hjarn-
breiðuna. Jafnvel úr þessari hæð sést hvergi
til strandar. Það virðist ógerlegt að ganga alla
þessa leið. Hugurinn leitar heim að Laugar-
vatni til foreldra minna sem kenndu mér ferða-
mennsku og þau sannindi að taka eitt skref í
einu. Og þótt það beri mig skammt í yíðáttu-
mikilli auðn tek ég annað skref í fullri vissu
þess að um síðir kemst ég á leiðarenda.
STUÐNINGSAÐILAR:
Eimskip. - Sjóvá-Almennar. - Útílíf. - Reykjavíkur-
borg. - Magellan GPS Groco. - Fálkinn hf. - Tjald-
borg. - Flugfclag Norðurlands. - Damixa. - Gustavs-
berg. - Kaffibrennsla Akureyrar. - Slippstöðin Oddi.
- SS. - KEA. - Skátabúðin. - Hans Petersen. - Astm-
ar Ólafsson. — Nói/Síríus. - DNG. - Jón og Óskar. -
Ali. - íslandsbanki Siglufirði. - Sparisjóður Siglufjarð-
ar. - Lionsklúbbur Siglufjarðar. - Þormóður rammi.
- Jón og Erling. - Bílalciga Akureyrar. - Glófi hf. -
Neta- og veiðarfæraverkstæðið Siglufirði. - íslux.