Morgunblaðið - 20.06.1993, Blaðsíða 26

26 B
MORGUNBLAÐIÐ SAMSAFNIÐ 'SUNNUDAGUR 20. JÚNÍ 1993
ÆSKUMYNDIN...
ERAF STEINI ÁRMANNl MAGNÚSSYNILEJKARA
Margur
erknár
LEIKARINN góðkunni, Steinn Ármann Magnússon,
fluttist þriggja ára gamall frá Borgarfirði eystri
til Hafnafjarðar ásamt foreldrum sinum, Magnúsi
Gunnþórssyni byggingameistara og Sesselju
i Björgu Heigadóttur nuddara. Uppvaxtarárunum
eyddi Steinn á Krókahrauninu og þótti í meira
lagi uppfinningasamur. Hann lék sér mikið í hraun-
inu, hlaut ótal göt á höfuðið, og var því tíður gest-
ur á slysavarðstofunni.
Ætli það hafi ekki verið í 20.
skiptið sem móðir Steins
þurfti að fara með hann uppá slysó
sem hann fór að hafa áhyggjur,“
segir Engilbert Sigurðsson æskufé-
lagi Steins, “áhyggjur af hárleysi á
ákveðnum bletti þar sem götin voru
flest.“ Að sögn Engilberts var
Steinn fjörugt og skemmtilegt bam:
„Hann var snemma með munninn
fyrir neðan nefið. Hann var frekar
smávaxinn og lét því heldur orðin
tala. En Steinn talaði stundum
fullmikið. Það reyndist oft afdrifa-
ríkt að trúa honum fyrir leyndar-
máli eins og hvaða stelpu maður
væri skotinn í: hann gat látið það
fjúka við óhentugustu tækifæri."
Sesselja, móðir Steins, segir að
uppátæki sonarins hafi verið ansi
mörg og komið henni oft í bobba.
„Hann er þó blessunarlega vaxinn
upp úr þessu núna - og þó,“ segir
hún. Sesselja segir að Steinn hafi
f átt skemmtilega æsku og hún haldi
að hann hafi verið mjög eðlilegt
barn.
Davíð Þór Jónsson kynntist
Steini ekki fyrr en í 12 ára bekk
og þá með nokkuð sérstökum hætti.
„I fyrsta skipti sem ég sá Stein
lamdi ég hann,“ segir Davíð, “okkur
var att saman og ég hafði hann
undir enda var Steinn lítill, frekn-
óttur og rindils-
legur.“ Davíð
Þór segir að
Steinn hafi átt
erfitt uppdráttar
á þessu ævi-
skeiði: ÍV axtar-
lagið háði hon-
um í félagslífinu
og svo var alltaf
sami kjafturinn
á honum - það
háði honum líka
í félagslífinu.
Steinn er dæmi
um mann sem er
uppá sitt besta á
seinni skeiðum. Upp úr tvítugu
breytist litli mjói freknótti strákur-
inn í samkvæmisljón og kvenna-
gull.“ Davíð segir að Steinn hafi
alltaf verið sami sýnifíkillinn: „Við
gerðum saman kvikmyndir og hann
gat haldið uppi heilu myndunum
með uppátækjum sínum og sýni-
þörf.“
Davíð segir að Steinn hafi sjaldn-
ast tekið þátt í prakkarastrikum
félaganna, hann hafi aðallega verið
í því að leiðrétta þá. „Hann hafði
fuglshjarta og þorði ekki að taka
þátt,“ bætir hann við.
Davíð segir að Steinn hafi verið
kallaður rúskinnstappi á þessum
Steinn Ármann Magnússon
er sagður hafa verið
skemmtilegur og stórorður
sem bam. Að sögn æskufé-
laga hans í Hafnarfirði var
hann á unglingsárunum full-
ur minnimáttarkenndar sem
síðar braust út í sýniáráttu.
árum. í fyrstu hafi það verið Steini
tappi vegna smæðar hans en það
átti eftir að breytast. Davíð Þór
segir svo frá: „I skólanum áttum
við að finna samheiti fyrir hreykinn
og Steinn svaraði rúskinn! Það var
mikið hlegið að þessu, enda rúskinn
bara notað í skó og töskur. Þegar
kennarinn fletti upp á orðinu kom
í ljós að rúskinn merkti hreykinn.
Steinn var ekki lítið rúskinn.“ Dav-
íð segir að síðar hafi fengist skýring
á gáfum piltsins: „Orðið var þá
komið úr máli sem enginn talaði
nema einhveijir bændur austur á
fjörðum þar sem Steinn hafði verið
í sveit á sumrin.“
ÚR MYNDASAFNINU
ÓLAFUR K. MAGNÚSSON
Á stuttbuxum í innkaupaleiðangur.
Ó, blessuð
vertu sumarsól
„Ó, blessuð vertu sumarsól,
er sveipar gulli dal og hól,
og gyllir fjöllin himinhá
og heiðarvötnin blá.
Þannig kvað skáldið Páll Ólafsson forðum og víst er að sumarið og
sólin hefur löngum verið skáldunum dijúgt yrkisefni. Raunar lætur öll
íslenska þjóðin sig veðrið miklu skipta enda segja sumir að veðurfar hafi
áhrif á skap manna. Hér áður fyrr, þegar íslendingar gátu ekki bætt sér
upp sólarleysið með ferðum suður um höfin, eins og nú tíðkast, skipti
það auðvitað miklu máli að sjá sem oftast til sólar og enn fer það í skapið
á mönnum þegar skýjabakkar byrgja fyrir sólarljósið svo dögum og vikum
skiptir. Það voraði ekki vel í ár og langt fram í júní hefur verið fremur
kalt. En nú hlýtur sumarið að fara að koma, og í trausti þess birtum við
myndir frá góðviðrisdegi í höfuðborginni fyrir um það bil tíu árum. Von-
andi verða slíkir dagar sem flestir á þessu sumri.
1
ÉG HEITI_
HNIKARR ANTONSSON
Morgunblaðið/RAX
Hnikarr heitir rammíslensku og afar sjaldgæfu nafni.
Það hefur tíðkast nokkuð að foreldrar sæki í smiðju íslenskra forn-
bókmennta þegar velja á nafn handa barni þeirra. Dæmi um þetta
er Hnikarr Ántonsson, starfsmaður hjá Húsasmiðjunni í Hafnar-
firði. „Faðir minn rakst á nafnið sem Óðinsheiti í Snorra-Eddu og
þótti það mjög athyglisvert," segir Hnikarr sem ber það einn íslend-
inga að einnefni.
nikarr segist undantekingar-
laust þurfa að stafa nafnið
sitt en það hafi aldrei valdið honum
hugarangri. „Ég hef ávallt verið
sáttur við þetta nafn. Ég hugsaði
til dæmis ákaflega lítið um það á
yngri árum,“ segir hann. Hnikarr
bætir því við að það hafi líka reynst
félögunum þrautin þyngri að snúa
út úr því nema þá helst með sögn-
inni að hnika. Nafnið er einmitt
leitt af þeirri sögn í merkingunni
„ýta við, hrinda“. Hnikarr rnerkir
því sá sem slær eða hrindir. Þann-
ig er það tilkomið sem heiti á her-
konungi norrænnar goðafræði.
Aðspurður segir Hnikarr að það
hafi sína kosti að heita svo sjald-
gæfu nafni. „Mér er sjaldan ruglað
saman við aðra,“ svarar hann. En
það er annars konar ruglingur sem
oftar vill verða: „Póstur og sími
hefur til dæmis lengi óskað þess
að ég héti Hinrik og sent mér
ýmislegt með því nafni. Ég hef
fengið ótrúlegustu útgáfur af
nafninu mínu.“
Systkin Hnikars heita Hrönn,
Hlynur, Iðunn og Eifa Rún. Það
er athyglisvert að tvö þessara
nafna eru einnig sótt til Snorra-
Eddu. Hrönn var dóttir sjávarguð-
anna Ægis og Ránar og hlaut því
merkinguna alda í skáldskap
landnámsmanna. Iðunn var ein
ásynjanna í Valhöll og varðveitti
hún epli sem æsir nærðust á til
þess að viðhalda æsku sinni. Það
má því með sanni segja að Snorri
Sturluson hafi aðstoðað foreldra
Hnikars við nafnaval.
ÞANNIG...
ÞANNIG HNEGGJAR HROSSAGAUKURINN
Lengi vel var mönnum það hulin ráðgáta hvernig hrossagaukurinn
framleiddi steypihljóðin sín undarlegu, hneggið. Þótti mönnum
með ólíkindum að slík hljóð gætu komið úr fuglsbarka og því var
hrossagaukurinn snemma dæmdur í hóp loftanda eða einhvers
þaðan af verra. Forspár var hann talinn, undarlegur í hegðun og
meira en í meðallagi sérvitur. Það var ekki annað eftir en að hann
gæti framleitt furðuhljóð umfram aðra fugla. En er komið var
fram á þessa öld upplýsinga og þekkingarleitar fór margan áhuga-
manninn að gruna að það væri öldungis fráleitt að nokkur radd-
bönd gætu framleitt slík hljóð. Enda kom á daginn að það stóðst
ekki. Það mun hafa komið mönnum á sporið fyrir svona 30 árum,
er tveir áhugamenn geymdu dauðan hrossagauk sem þeir fundu
þar til að það hvessti hressilega. Og þá dró til tíðinda.
Þegar komið var hæfilegt rok,
spenntu þeir dauðan gaukinn
á enda spýtu og stungu honum
fyrir horn. Er Kári skall á gauksa
þandi hann út fjaðrir hans, meðal
annars stélfjaðrirnar. Þegar þær
þenjast út með þessum hætti eru
þær með líku lagi og blævængur
austrænna manna, auk þess sem
tvær fjaðrir standa beint út sam-
hliða vængjum. Þessu er bæði
skemmtilega og vísindalega lýst í
bókinni „Fuglar í náttúru Islands“,
eftir Guðmund Ólafsson. Þar segir:
„Lengi vafðist það fyrir mönnum
að útskýra hrossagaukshnegg, en
það er framkallað með stélfjöðrum.
Hnegg hefur mælst í 600 m og
20 m hæð, en alla jafna er það í
150 til 200 m hæð. Það heyrist
venjulega í 1,5 til 2 sek. í hæg-
viðri, en í vindi getur það heyrst
í allt að 7 sek. samkvæmt mæling-
um.
Hrossagaukur
HANN er ekki allur þar sem
hann er séður.
- Þegar hrossagaukurinn
hneggjar, tekur hann loftköst og
stingur sér áleiðis til jarðar, sperr-
ir út ystu stélfjörðina hvora sínu
megin. Vængjatökin eru hröð og
stutt og þau kljúfa loftstrauminn
11 sinnum á sekúndu, en um leið
fá hinar stífu og útglenntu stél-
fjaðrir blástursrokur, titra og verða
að einföldu hljóðfæri, sem minnir
á blástur í flösku. Þannig er hnegg-
ið til komið.
-En hneggið er miklu flóknara
fyrirbæri í samfélagi hrossagauka
en svo að við getum útskýrt mikil-
vægi þess þó svo að við vitum
hvernig það er myndað. Það er
mest notað sem yfirlýsing um yfir-
ráð.“
Fyrr á tímum var sem fyrr seg-
ir allt á huldu um hvernig þetta
hljóð var til komið og því var yfir
því dulúð. Var þá kjörið að lesa
úr því forspá og átti fólk þá sér-
staklega að taka eftir því úr hvaða
átt það heyrði fyrsta gaukshnegg
vorsins. Það var lykilatriði. Gömul
þula um þetta efni segir: -í austri
unaðsgaukur, í suðri sælugaukur,
í vestri vesalgaukur, í norðri náms-
gaukur, uppi auðsgaukur, niðri
nágaukur.
Það leggur síðan hver sinn per-
sónulega skilning í þýðingu hvers
liðs. Má heita að sumir séu torræð-
ir, en aðrir nokkuð augljósir...