Morgunblaðið - 01.07.1993, Side 19

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. JÚLÍ 1993
19
Aldarminning
Krisíján Einars-
son forstjóri
Grein þessi er skrifuð í tilefni af
því að liðin eru 100 ár frá fæðingu
Kristjáns Einarssonar, forstjóra, en
nafn hans er órjúfanlega tengt sögu
saltfisksölu og útflutnings á fyrri-
hluta þessarar aldar.
Verðlag og sala afurða sjávarút-
vegsins hafa löngum ráðið miklu
um afkomu þessa atvinnuvegar.
Eðli málsins samkvæmt hafa fram-
leiðendur verið margir og dreifðir
um allar sjávarbyggðir landsins og
lengst af voru flestir framleiðend-
anna smáir.
Þessu fylgdi sá agnúi að staða
hinna mörgu smáu framleiðenda
gat verið erfið gagnvart hinum eig-
inlegu kaupendum afurðanna á er-
lendum mörkuðum og möguleikar
þeirra til að fylgjast með því sem
þar var að gerast og gat ráðið um
afkomu fyrirtækja þeirra mjög tak-
markaðir. Þetta kom e.t.v. best í
ljós þegar erfiðleikar komu upp
vegna minnkandi eftirspurnar eða
of mikils framboðs.
Slíkt ástand skapaðist á þriðja
áratugnum hér á landi, sem var
undanfari þeirrar viðskiptakreppu,
sem á næsta áratug átti eftir að
setja mark sitt á öll heimsviðskipti
með þeim hrikalegu afleiðingum
sem alkunna er. Helsta útflutnings-
afurð íslendinga var þá saltfiskur
og var nær allur fullverkaður, þ.e.
þurrkaður. Hörð samkeppni á salt-
fiskmörkuðunum, einkum á Spáni,
um miðjan áratuginn, sem leiddi til
lækkandi verðs varð til þess að
nokkrir stórir útflytjendur mynduðu
samtök sín á milli árið 1926 í því
skyni að vinna á móti verðlækkun-
inni. Þetta hafði þau áhrif að hægja
á verðlækkuninni, sem hélt þó
áfram þegar kom fram á árið 1927
en næsta ár tókst að ná töluverðri
verðhækkun. En samtökin voru
aðeins tímabundin og á síðustu ár-
unum fyrir heimskreppuna tók
verðið aftur að lækka og nú tóku
ýmsir upp á því að setja saltfisk í
umboðssölu sem flýtti enn fyrir
verðlækkuninni. Þessa óheillaþróun
tókst að stöðva árið 1931 með sam-
komulagi milli útflytjendanna um
að hætta umboðssölunni. En nú var
heimskreppan komin í algleyming
og þurfti meira til að halda velli á
mörkuðunum.
Þetta er í stuttu máli forsagan
að stofnun sölusamtaka saltfisk-
framleiðenda, sem hlaut nafnið
Sölusamband íslenskra fiskfram-
leiðenda og hafa staðið fram á
þennan dag, þó nú hylli undir breyt-
ingar, sem eru viðbrögð við miklum
breytingum í milliríkjaviðskiptum.
Kristján Einarsson var einn af
stofnendum samtakanna og strax
í upphafi einn af forstjórum þeirra
og um 30 ára skeið var hann mik-
ill áhrifavaldur um þróun samtak-
anna. Hann var einnig þátttakandi
í atvinnurekstri í sjávarútvegi og
hafi fengist við útflutning og sölu
á saltfiski. Hann hafði því aflað sér
mikillar reynslu á þessu sviði og
var það mikils virði fyrir samtökin.
Það er óhætt að segja að á þess-
um þijátíu árum hafi oltið á ýmsu
í útflutningsversluninni. Fyrstu árin
geysaði heimskreppan með þeim
miklu breytingum í viðskiptaháttum
sem þá urðu, þar sem öll milliríkja-
viðskipti voru reyrð í fjötra hafta
og ofstjórnar. Síðan tók við heims-
styrjöldin síðari, sem hafði sérstak-
lega mikil áhrif á saltfiskútflutning-
inn, þar sem markaðslöndin í Suð-
ur-Evrópu lokuðust með öllu á með-
an styijöldin stóð.
Þá tók við uppbygging markað-
anna á nýjan leik, að mörgu leyti
við gerbreyttar aðstæður frá því,
sem áður hafði verið. Það var ekki
heiglum hent að stýra í gegnum
þær ótal torfærur, sem urðu á vegi
saltfiskframleiðenda og sölusam-
taka þeirra þá þijá áratugi, sem
Kristján stóð við stjórnvölinn, en
störf hans voru með þeim hætti að
hann ávann sér jafnan traust fé-
lagsmanna samtakanna. Hann var
einn af þeim forystumönnum, sem
hæst bar á miklum umbrotatímum
í sölu og útflutningi sjávarafurða
og því er hans nú minnst hér fyrir
heilladijúg störf á sviði saltfisksöl-
unnar.
Davíð Ólafsson
PLANIIVÍTT
BAÐINNRÉTTING
EŒ feoöfó
BÆJARHRAUNt 8, HAFNARFIRÐI, SlMI 651499
STUTTUR AFGREIÐSLUTÍMI
GÓÐ GREIÐSLUKJÖR
CL 600
AFBURÐA LASERPRENTARI
A3 og A4 pappír
600x600 punkta upplausn (dpi)
Intel 80960KB RISC örgjörvi
Intel 82961KD grafiskur örgjörvi
Hárfínt duft (7 míkrón)
Margföld minnisnýting
Postscript, PCL5 og HP-GL/2
35 TrueType leturgeröir
13 HP-PCL5 leturgeröir
Appletalk-, raö- og hliötengi
Getur unnið á öllum tengjum
samtímis
SCSI tengi fyrir fontadisk
Sjálfvirk skynjun á Postscript og
PCL5
Tekur viö prentgögnum á meöan
prentað er
Skaöar ekki Ozon lagiö
CQ>
’CafComp
A Lockheed Company
AUtaf tkrefi i undan
KJARVALS-SÝNEVG
Morgunblaðið/Ingveldur Árnadóttir
Boðið var upp á kaffi og meðlæti í Ijaldi sem reist var í tilefni 20
ára afmælis þjóðgarðsins í Jökulsárgljúfrum.
Afmæli þjóðgarðsins
í Jökulsárgljúfrum
Hraunbrún, Kelduhverfi.
í TILEFNI af 20 ára afmæli þjóð-
garðsins í Jökulsárgljúfrum var
íbúum Kelduneshrepps boðið í af-
mælisfagnað laugardaginn 26.
júní. Þjóðgarðurinn í Jökulsár-
gljúfrum var stofnaður með reglu-
gerð 21. júní 1973 og er því 20
ára um þessar mundir.
í tilefni af þessu var Keldhverfing-
um ásamt fleirum gestum boðið í
einskonar afmælisveislu í Vesturdal
laugardaginn 26. júní. Landverðir
- svefnpokapláss
fylgdu gestum í stuttar gönguferðir
um nágrennið og á eftir var boðið
upp á kaffi og meðlæti í tjaldi sem
reist var í tilefni dagsins. Þrátt fyrir
heldur mikla úrkomu var þama tölu-
verður fjöldi fólks. - Inga.
LJ0SRITUNAR
PAPPÍR
315 krónur
500 blaða pakki.
10% afsláttur
af kassa með
5 pökkum.
cm>=
HALLARMÚLA 2
AUSTURSTRÆTI18
KRINGLUNNI
í DAG OPNUM VIÐ SÖLUSÝNINGU
Á KJARVALSVERKUM.
BJÓÐUM UPPÁ LÉTTAR VEITINGAR
FRÁ KL. 17.00 TIL 19.00.
SÝNING Á VERKUM GÖMLU MEISTARANNA
í KJALLARANUM.
0PIÐ VIRKA DAGA FRA 12.00 TIL 18.00