Morgunblaðið - 01.07.1993, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. JULI 1993
„7/a*n. -fxclcttst aruian cg þr/SjCL.
apriL."
Með
morgiuikaffinu
Rétt, þetta var „Nú skal
syngja um kýrnar“, en gettu
hvaða lag þetta er.
Ég er ósáttur við þessa hárí-
græðslu þína.
HÖGNI HREKKVÍSI
BRÉF TIL BLAÐSINS
Kringlan 1 103 Reykjavík - Sími 691100 - Símbréf 691329
Er verðtryggingin
gengin sér til húðar?
Frá Agii Sigurðssyni:
Þetta er vissulega tímabær spurn-
ing. En hún var einmitt fyrirsögn
greinar í Morgunbalðinu, Við-
skipti/atvinnulíf, 17. júní. Höfund-
urinn, Kristinn Briem, telur að svo
sé. Þegar farið er að lesa greinina
kemur hins vegar í ljós, að hann er
blendinn í trúnni. Hann setur fram
vafasamar og villandi staðhæfingar,
sem talsmenn bankakerfisins hafa
tíðkað of lengi. Er kominn tími til
að þeir hætti áróðri og skrifi af
ábyrgð. Hér verða gerðar nokkrar
leiðréttingar.
(1) Höfundur byrjar með gömlu
slagorðunum um „spariféð, sem
braiin upp í verðbólgunni".
Á 30 ára tímabilinu frá 1940 fram
að 1970 var meðaltals-vísitala fram-
færslukostnaðar á öllu tímabilinu um
10% á ári. Það er því meira en lítið
hæpið að tala um 15-25% neikvæða
raunvexti á þessu tímabili.
(2) Þá segir höfundur að þeir, sem
fengu lán til húsbygginga eða fast-
eignakaupa fyrir árið 1979 hafí
greitt aðeins hiuta lánsins til baka.
því er sleppt, að flestir þessara
manna urðu að selja skuldabréf með
miklum afföllum til þess að fá pen-
inga. Það var skattur til sparifjáreig-
enda, sem bætti fjölda þeirra upp
verðbólgutapið. íbúðarbyggjendur
greiddu því fullt verð fyrir sitt hús-
næði. Þeir, sem voru svo heppnir að
eiga fé í banka eða sparisjóði, gengu
fyrir um lán hjá þessum stofnunum
og fengu gjarnan margfalt hærri
upphæð en innistæðunni nam. Spari-
fjáreigendur stóðu því margir betur
að vígi gagnvart verðbólgunni en
flestir aðrir. Aðeins fámennur hópur
eldri borgara, sem hvorki gat ávaxt-
að pund sitt á verðbréfamarkaði né
staðið í framkvæmdum, geymdi fé
sitt á sparisjóðsbókum sem rýrnaði
á löngum tíma. Þeirra fé var að vísu
brot heildarinnlána, sem voru flest
til skammt tíma, en þeir áttu kröfu
á vaxta-auka, eins og erlendir bank-
ar greiddu við svipaðar aðstæður,
en íslenzka bankakerfið lét það und-
ir höfuð leggjast. Það er þess sök
og dnskis annars.
Ávísanareikningar og almennar
bækur voru vissulega á lægir vöxt-
um og með þeim hætti greiddu eig-
endur þeirra veitta þjónustu. Vinnan
við tékkaviðskiptin tekur til sín 90%
rekstrarkostnaðar hjá bönkunum.
(3) Höfundur telur neikvæða vexti
fasteignalána hafa verið við lýði til
ársins 1979. Það er rangt. Verð-
trygging þeirra hófst að hluta 1955,
en spariskírteini rikissjóðs voru að
Frá Kristínu Steinsdóttur:
Á undanfömum misserum höfum
við æ oftar heyrt talað um „sjálf-
bæra þróun“ og „sjálfbæran bú-
skap“ sem það eina sem geti orðið
mannkyni til bjargar. Okkur er sagt
að við eigum að viðhalda því sem
fyrir er og forðast óþarfa sóun. Á
íslandi hefur bókaútgáfa verið
blómleg, um það er engum blöðum
að fletta. Við erum stolt af því og
eigum að vera það. Þessi bókaút-
gáfa hefur staðið undir sér, er ekki
ríkisrekin eins og menningarstarf-
semi hér á landi á borð við atvinnu-
leikhús og sinfóníu en gæti líklega
látið nærri því að kallast „sjálf-
bær“. Á sama tíma og hér situr
ríkisstjórn sem vill einkavæða hvað
eina og allan ríkisrekstur úr sög-
unni ætlar hún að drepa niður þessa
sömu bókaútgáfu með 14% virðis-
aukaskatti 1. júlí 1993. Hver skilur
nú? ív
í vetur var lagt allt kapp á að
láta böm lesa myrkranna á milli í
lestrarkeppni skólanna sem fjöl-
miðlar stjórnuðu með því ofurkappi
sem þeim er einum lagið. ísköld
skelfíng hafði gripið stjómendur
menntamála - þjóðin var að verða
ólæs! Nú nokkmm mánuðum seinna
fullu verðtryggð 1964.
Alhliða verðtrygging fjárskuld-
bindinga kom í kjölfar Olafslaga
1979. Meðaltals-vísitala framfærslu-
kostnaðar næsta áratuginn var sem
næst 40% á ári og meðaltals-vaxta-
kostnaður var nokkm hærri, þegar
raunvöxtum er bætt við verðbólgu-
þáttin. Skuldir bæði fyrirtækja og
heimila margfjölduðust og gjaldþrot
urðu nálega daglegt brauð. Á miðju
ári 1983 vom vísitölubætur á laun
afnumdar, en lánskjaravísitalan látin
haldast. Þá tilfærslu má með sanni
kalla „eignaupptöku eða eitt mesta
þjóðfélagsóréttlæti síðari ára,“ svo
að ég noti orð Kristins Briems í
öðru samhengi. Skuldir eru verð-
tryggðar en ekki vinnulaun þeirra,
sem borga eiga skuldirnar.
Egill Sigurðsson,
Mávahlíð 29, Reykjavík.
er verið að leggja stein í götu þeirra
sömu barna sem kannski urðu
staurlæs í lestrarkappinu mikla á
útmánuðum. Hver skilur nú?
Fyrir tveimur ámm var virðis-
aukaskattur af bókum afnuminn.
Við vomm stolt af framsýni stjórn-
enda, sáum fram á betri tíð og blóm-
legra menningarlíf. Það hefur líka
skilað sér, nýjum fræjum var sáð
og þau em að byija að spíra. En
nú frá 1. júlí á að opna hliðið og
beita búsmala á nýgræðinginn.
Búast má við að þá verði ekki mik-
ið eftir. Er ekki hætta á að þetta
sé byijun á gróðureyðingu og upp-
blæstri í íslenskri menningu? Er nú
enginn hræddur um ólæsa þjóð?
Ég hef alltaf viljað trúa því að
allir geri sitt besta hvar í flokki sem
þeir standa, menn hafí aðeins mis-
munandi skoðanir á því hvað sé
best og mismunandi leiðir að mark-
inu. Þess vegna hlýt ég að harma
að menn fremji slík voðaverk sem
framin verða 1. júlí nk. en trúi því
jafnframt að þeir sem stjóma séu
að gera sitt besta. Þeir geta bara
ekki betur!
KRISTÍN STEINSDÓTTIR,
rithöfundur.
Hver skilur nú?
Víkveiji skrifar
Gripið hefur verið til aðgerða í
efnahagsmálum vegna að-
steðjandi vanda, sem er fyrst og
fremst vegna aflasamdráttar og
verðlækkana á mörkuðum okkar.
Enginn vafi leikur á því að vandinn
er mikill og til aðgerða þarf að
grípa. En Víkveiji heyrir á fólki að
því fínnst efnahagsúrræðin gamal-
þekkt og hvergi örli á nýjum lausn-
um. Þá heyrir Víkveiji að mörgum
er það vonbrigði að stofnun Þróun-
arsjóðsins, sem standa skal undir
úreldingu í sjávarútvegi, skuli enn
frestað til haustsins.
Fjölmiðlar hafa leitað viðbragða
hjá ýmsum í þjóðfélaginu við þess-
um aðgerðum. Að venju hafa full-
trúar stjórnarandstöðunnar fundið
þeim flest til foráttu og m.a. sagði
formaður Alþýðubandalagsins að
þetta væri gamaldags leið gengis-
fellingar og sjóðasukks. Hann segir
að til þurfí að koma nýjar víðtækar
og fjölbreyttar aðgerðirtil að hleypa
nýjum krafti í atvinnulífíð.
Auðvitað er sannleikskorn í þessu
hjá Ólafi Ragnari Grímssyni, en
landsmenn eru ekki búnir að
gleyma því að þessi sami maður sat
í ríkisstjórn fyrir nokkrum misser-
um og gat þá beitt sér fyrir „víðtæk-
um og fjölbreyttum“ aðgerðum til
eflingar atvinnulífínu. Það gerði
hann ekki né aðrir íslenzkir stjóm-
málamenn. Því em öll svona orð
merkingarlaus þegar þau em mælt
til kjósenda.
xxx
Víkverji hitti á fömum vegi
mann, sem hefur verið at-
vinnulaus í nokkra mánuði. Maður-
inn gegndi áður framkvæmda-
stjórastöðu og í marz byijaði hann
fyrir alvöm að leita sér að nýrri
atvinnu. Skemmst er frá því að
segja að leitin hefur engan árangur
borið. Þessi maður er þekktur fyrir
að vera hress og glaður í bragði
en greinilegt var að honum var nú
mjög brugðið. Hann lýsti því fyrir
Víkveija hversu niðurdrepandi það
er að vera atvinnulaus. Hvemig slen
hefur lagst yfír hann svo hann kem-
ur nánast engu í verk. Hann sagð-
ist hafa farið í nokkur skipti í mið-
stöð atvinnulausra en þar hefði
andrúmsloftið verið svo þrúgandi
að hann kæmi þangað ekki oftar.
Verstu stundimar væm þegar hann
þyrfti að fara reglulega til þess að
skrá sig atvinnulausan til þess að
fá bætur. Þar hitti hann iðulega
niðurbrotið fólk, gjarnan eldra fólk,
sem hefði verið atvinnulaust lengi
og sæi jafnvel ekki fram á að fá
aftur atvinnu. „Sumt af þessu fólki
er svo illa farið að ég held að það
gæti varla byijað að vinna aftur
þótt því byðist vinna,“ sagði þessi
kunningi Víkveija.
Þetta vom átakanlegar lýsingar
og kunningja Víkveija var heitt í
hamsi. Hann telur að verkalýðsfor-
ystan hafí brugðist atvinnulausum
og stjómvöld geri ekki nándar nærri
nóg til þess að bæta atvinnuástand-
ið.
xxx
egar gengi krónunnar var fellt
sl. haust var gengisfellingunni
ekki velt út í verðlagið nema að litlu
leyti. Við gengisfellinguna núna
virðist annað vera uppi á teningn-
um, enda má segja að fyrirtækin
hafí ekki sama svigrúm til að taka
á sig hækkanirnar núna. Verðskyn
almennings hefur stóreflst á undan-
förnum missemm og er mikilvægt
að fólk verði á varðbergi og fylgist
með því að þegar vörur hækka
óeðlilega.