Morgunblaðið - 10.04.1994, Blaðsíða 9
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. APRÍL 1994
B 9
STOKKHÓLMSBRÉF
I skugga Palme-morðsins
UNDANFARIÐ hefur morðið á Olof Palme
forsætisráðherra Svía enn verið á forsíðum
sænsku dagblaðanna. Maður nokkur var
yfirheyrður í sambandi við morðið. Nefndin
sem stöðugt vinnur að rannsókn málsins
er bjartsýn á að nú sé lausnin í sjónmáli
og formaður hennar hefur látið svo um-
mælt að morðinginn verði gómaður, þegar
líði á árið. Allar hugmyndir um samsæri
hafa verið lagðar til hliðar. Eftir námsferð
í Bandaríkjunum, þar sem rannsóknar-
mennirnir lærðu nýjar aðferðir í morð-
ingajaleit, er leitað að sérstakri manngerð.
Innan nefndarinnar er samkomulagið þó
ekki sem best og rannsóknin er sjálf í rann-
sókn. En meðan lögreglan leitar dyrurn og
dyngjum að morðingjanum, velta aðrir
Svíar því fyrir sér hvernig standi á því að
innan Jafnaðarflokksins sé helst ekki
minnst á Palme, nema sem forsætisráðherr-
ans sem var myrtur, en ekki sem stjórn-
málaleiðtogans sem í lifanda lífið mótaði
pólitískt hugarfar og umræðu í Svíðþjóð
meir en flestir aðrir.
Hvernig manngerð er morðingi
Palmes?
Maðurinn sem yfirheyrður var í þessari
umferð er í tuttugu manna hópi sem lög-
reglan hefur sérstakan áhuga á í samband-
ið morðið á Olof Palme sem var skotinn
að kvöldlagi á fjölfarinni götu í miðborg
Stokkhólms 28. febrúar 1986, þegar hann
var að koma úr kvikmyndahúsi. Viðkom-
andi er rúmlega fertugur að aldri og hefur
verið viðloðandi í hópi hinna grunuðu frá
því skömmu eftir morðið að hann gaf sig
sjálfur fram sem vitni. Hann sagðist þá
hafa verið á morðslóðunum og séð mann
hlaupa í burtu. Seinna sagðist hann hafa
séð morðingjann og lýsti honum eins og
Christer nokkrum Pettersson sem sat um
tíma í varðhaldi en var sleppt 1989 vegna
skorts á sönnunargögnum. Síðan kom í ljós
að hann hafði séð mynd af Petterson í blaði
og þaðan kom lýsingin. Það nýjasta er svo
að hann hafi viðurkennt að hafa verið fjarri
morðstaðnum og bara spunnið sögu sína
upp. Spurningin er því hvort hann sá í raun
nokkuð og hvort hann er ekki bara sjúkleg-
ur lygalaupur.
Framan af beindist, athyglin að því að
finna pólitíska skýringu á morðinu og tengja
það hópum, sem hugsanlega hefðu getað
haft horn í síðu Palmes. Nú er hins vegar
unnið út frá því að finna einstakling með
ákveðin einkenni. I Bandaríkjunum hefur
innanríkislögreglan FBI lengi unnið út frá
svokölluðum manngerðarmyndum. Með því
að greina morðaðferðina, morðstaðinn og
aðra vitneskju er lýtur að ódæðinu er hægt
með aðstoð sálfræðings að búa til nokkurs
konar svipmynd af ódæðismanninum. Eftir
slíka úttekt á Palme-morðinu er niðurstaðan
sú að morðinginn hafi líklega verið einn,
en þó hugsanlega með öðrum. Sennilega
er hann fyrirferðarmikill, en örugglega ein-
angraður og innilokaður.
A síðasta ári var lokið við að rannsaka
fjarvistarsannanir og aðstæður þrjú þúsund
einstaklinga, sem ábendingar höfðu borist
um. Þegar atburður eins og Palme-morðið
gerist, eru nefnilega alltaf einhveijir sem
eru svo hugulsamir við lögregluna að benda
á einstaklinga sem þeir þekkja og er
kannski illa við. Eftir að hafa rannsakað
þessar þijú þúsund ábendingar er nú um
tuttugu manna hópur eftir sem lögreglan
hefur ekki afskrifað. Nú á að grannskoða
þennan hóp. Rannsóknarnefndin er bjartsýn
á að morðið verði upplýst og hefur jafnvel
látið þau orð falla að það verði hugsanlega
í sumar. Eftir því sem næst verður komist
hefur lögreglan þó engar áþreifanlegar
sannanir unt nokkurn í þessum hópi. Sá sem
enn er líklegastur, einnig miðað við mann-
gerðargreininguna, er eftir sem áður Christ-
er Pettersson. Náunginn sem var yfirheyrð-
ur um daginn er einnig í hópnum því hann
hefur orðið margsaga og hefur sjálfur vak-
ið athygli á sér, auk þess sem hann fellur
inn í þá mynd sem nefndin hefur gert sér
af morðingjanum.
Innan ramtsóknarnefndarinnar ber á tor-
tryggni nefndarmanna hvers í annars garð.
Formaður nefndarinnar mun nýlega hafa
sagt- nefndarmönnum einhveija frétt, en
sagði hveijum sína útgáfu, til að komast
að því hver læki upplýsingum í fjölmiðla.
Þessi aðferð hans olíi skiljanlega reiði hinna
nefndarmannanna, þegar upp komst.
Reyndar er öll rannsókn málsins í rannsókn
í þingnefnd, enda eru að vonum margir
argir yfír að ekki skuli enn hafa tekist að
finna morðingjann.
Fyrnt yfir Palme-hatrið - Þögn sem
eftirmæli
En meðan réttvísin er á kafi í leitinni
að morðingjanum eru aðrir sem velta fyrir
sér hver eftirmæli Olof Palme hafi hlotið.
Kemst ekkert annað að en að hann var
myrtur? Af hveiju er ekki fjallað um hver
hann var og hvað hann ætlaði sér sem
stjórnmálamaður? Fyrir þá sem ekki þekkja
til Svíþjóðar á tímum Paimes er erfitt að
skilja áhrif hans. Palme var ekki maður sem
fólki stóð á sama um. Annaðhvort voru
menn með honum eða á móti. Og þeir sem
voru með honum, voru það af öllu hjarta
og eins var um andstæðinga hans. í bók
um Palme hefur verið sagt að hann hafi
verið einn af mest hötuðum Svíum á þessari
öld. í nýlegri grein í „Svenska Dagbladet“
segir H.B. Hammar dómprófastur að
Skörum í Svíþjóð að sem prestur hafi hann
oft rekist á svo brennandi hatur á Palme
að skelfilegt sé. Ekki sé undarlegt að jafn
hataður maður og Palme háfi á endanum
verið myrtur, því hatur blindi og fái fólk
til að glata virðingu fyrir lífinu.
I grein sinni veltir Hammar fyrir sér
hvort ekki sé undarlegt að svo fljótt skyldi
verða hljótt um Palme eftir morðið ef und-
an sé skilin spennusagan um sjálfa morð-
rannsóknin. Þögnin og afskiptaleysið hafi
hins vegar gleypt hinn pólitíska feril hans.
Hammar rifjar upp að Palme hafi verið
jarðaður sem flokksleiðtogi, ekki sem for-
sætisráðherra. Jafnaðarmenn I Svíþjóð eiga
sér margar, sterkar hefðir og ein þeirra eru
jarðarfarir leiðtoganna. Þær eru ekki gerð-
ar frá kirkjum, heldur í stóruin sölum und-
ir blaktandi, rauðum fánum eins og rúss-
neskar jarðarfarir fyrrum og þannig var
jarðarför Palmes í Staðarhúsinu í Stokk-
hólmi. Leiðtogar flokksins voru í aðalhlut-
verkum, eins og Palme væri fyrst og fremst
þeirra maður, ekki þjóðarinnar, og kóngur-
inn fékk rétt að vera viðstaddur. Prófastur-
inn leggur þann skilning í að þar með hafi
almenningur verið lokaður úti, meðan kirkj-
an sé einmitt opin öllum, ekki bara fáum
innvígðum.
Nákvæmlega tveimur árum eftir morðið
á Palme var haldin friðarguðþjónusta að
Skörum. Hammar bað þá Sten Andersson,
flokksbróður Palmes og vin til margra ára
og þáverandi utanríkisráðherra að koma
og halda minningarræðu um Palme. Sam-
kvæmt Hammar harðneitaði Andersson.
Hammar skildi það sem svo að ákvörðun
hans byggðist á pólitískri ákvörðun um að
Palme heyrði sögunni til. Nú gilti að horfa
fram á við og framhjá arfi Palmes.
Þekktir stjórnmálamenn eins og J.F.
Kennedy og Willy Brandt, sem þóttu óum-
deilanlegir leiðtogar á sínum tíma, hafa
eftir dauða sinn mátt þola að vera teknir
til endurskoðunar, bæði fyrir pólitískar
ákvarðanir og breyskleika í einkalífinu eins
og kvensemi. Vísast kemur að uppgjöri um
Palme einn góðan veðurdag. En eins og
stendur virðist öll athyglin beinast að dauða
hans. Spurningin er hvort það sé maklegt
og eðlilegt.
'■ Sigrún
Davíðsdóttir.
Ráðgjafi í áfengis-
og ví muefnamálum
NÝLEGA útskrifaðist Guðberg-
ur Auðunsson sem áfengis- og
vímuefnaráðgjafi frá Hazelden
meðferðarstofnuninni í Minne-
sota.
Hann stóðst einnig bókleg og
munnleg próf ICDP (Institute for
Chemical Dependency Professi-
onals of Minnesota) sem vietti
honum bandarísk ráðgjafaréttindi
(Certifíed Chemical Dependency
Counselor).
Guðbergur starfaði sem ráðgjafi
í Hazelden í rúmt ár, bæði á karla-
og kvennadeildum. Starf ráðgjafa
á Hazelden felst í sjúkdómsgrein-
ingu, viðtölum, fyrirlestrum og
gerð sérhæðra meðferðaráætlana
sem sniðnar eru eftir þörfum hvers
einstaklings.
Guðbergur kynnti sér einnig
áfengis- og afbrotameðferð fyrir
fanga og vann um tíma á Atlantis
meðferðardeildinni í Stillwater
fangelsinu í Wisconsin. Sú deild
tekur að jafnaði um þijátíu manns
en alls dvelja um 1.350 fangar í
fangelsinu. Þar er unnið eftir með-
ferðardagskrá sem Hazelden hefur
þróað fyrir afbrotahneigða ein-
staklinga sem einnig eru háðir
áfengi eða öðrum vímugjöfum. Þar
er tekið á glæpahneigðinni sem
sjúkdómi sem hægt er að halda
niðri. Meðferðarprógrammið nefn-
ist: „A design for living" og byggst
á fyrirlestrum, skriflegum verk-
efnum, hópvinnu og einkaviðtölum
við ráðgjafa.
Guðbergur veitir einstaklings-
ráðgjöf og fræðslu og er fyrsta
viðtal ókeypis.
Guðbergur Auðunsson
Reikniiigxir o g reikn-
ingsnám fyrr og nú
ANNA Kristjánsdóttir, prófessor, flytur þriðjudaginn 12. apríl kl.
16.15 fyrirlestur á vegum Rannsóknarstofnunar Kennaraháskóla
íslands. Fyrirlesturinn nefnist Reikningur og reikningsnám fyrr og
nu.
í fyrirlestrinum mun Anna fjalla
um þróun reikningsnáms í almenn-
ingsfræðslu. Stefnumótun, hug-
myndir manna og framkvæmdir
Rabbfundur um rann-
sóknir og kvennafræði
SIGURVEIG Sigurðardóttir, fé-
lagsráðgjafi á öldrunardeild
Landspítalans, kynnir rannsókn-
ir sínar á lífsvenjum og vellíðan
í ellinni í boði Rannsóknastofu í
kvennafræðum við Háskóla ís-
lands þriðjudaginn 12. apríl.
Hún hefur undanfarin ár unnið að
samnorrænni rannsókn um ellina
og á kafla í bókinni „Livslop blandt
gamle í Norden“ sem kom út á sl.
ári. A rabbfundinum ætlar Sigur-
veig að kynna þessa rannsókn, eink-
um með tilliti til kvenna.
Rabbið verður í stofu 3111 Árna-
verða skoðaðar í ljósi þess sem rann-
sóknir á námi barna og samspili
kennara og nemenda hafa leitt í ljós.
Einnig verður fjaliað um þau áhrif
sem tæknivæðing síðust áratuga
hefur á stærðfræðinám, tilgang
þess, val viðfangsefna og leiðir í
náminu. Brugðið verður ljósi á það
hvernig reiknivenjur almennings eru
að breytast og hvernig bregðast
megi við auknum kröfum til almenn-
ings um stærðfræðilegt læsi. Þætti
hugarreiknings verður gefinn sér-
stakur gaumur.
í fyrirlestrinum verða nefnd dæmi
úr rannsóknum Önnu Kristjánsdótt-
ur hér á landi síðustu 15 ár og þess
freistað að setja þær í samhengi við
þróun erlendis.
Fyrirlesturinn verður í stofu M-
301 í Kennaraháskóla íslaiK
er öllum opinn.
Skemmtifundur
Félag harmonikuunnenda heldur skemmtifund í dag kl. 15
í Templarahöllinni við Eiríksgötu.
Fundurinn er tileinkaður Valdemar Auðunssyni, og hljóm-
sveit undir stjórn Guðmundar Samúelssonar leikur lög
hans ásamt söngkonunni Ingu Backman.
Hljómsveit Harmonikufélags Rangæinga kemur í heimsókn
og Grétar Geirsson leikur einleik.
Allir velkomnir. skemmtinefndin.
Herrasandalar
Verðkr.
1.495
Stærðir: 4046
Litur: Svartur
Ath.: Mikið úrval af nýjum skóm
Toppskórinn
VELTUSUNDI • SÍMI: 21212
VIÐ INGÓLFSTORG
1op<pskórinn
II T S ii I II U A R k A n II R AIKTIIC
UTSOLUMARKAÐUR, AUSTURSTRÆTI 20
0PIÐ FRÁ KL. 12-17
■V-... . -rJ.s