Morgunblaðið - 01.05.1994, Qupperneq 8

8 B
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1. MAÍ 1994
SÖGUR AF ÁTAKASVÆÐUM
Sultan fær börnin
til aó mæta í skólann
ÉG HITTI nýlega mann sem heitir
Midhat Jasic. Hann er iðnrekandi
í Tuzla í Bosníu. Fyrir stríð rak
hann verksmiðju sem pakkaði sæl-
gæti og alls kyns kroppfæði, kart-
öfluflögum og slíku. Eins og megn-
ið af atvinnurekstri í Tuzla fór
verksmiðjan hans á hausinn. En
Midhat er athafnamaður af guðs
náð og lætur ekki einu sinni ums-
átrið slá sig út af laginu. Fyrir
nokkrum misserum opnaði hann
verksmiðjuna aftur, að vísu í
breyttri mynd, og hóf að framleiða
sultu, hnetusmjör, þurrkaða
ávexti, ávaxtasafa og fleira. Af-
urðir hans eru ódýrar og renna út
eins og heitar lummur, enda kær-
komin viðbót við annars fábreytt
mataræði íbúanna í Tuzla, sem
misserum saman hafa nærst svo
til eingöngu á brauði og baunum.
Það er kannski rétt að segja að
verksmiðjan hans Midhats hafi far-
ið á hausinn, heldur neyddist hann
til að leggja árar í bát vegna þess
að lokað var fyrir alla aðdrætti.
Það var eiginlega sykurinn, sem
hann fær reglulega með bílalestum
okkar og er ómissandi hráefni í
framleiðsluna, sem gerði honum
kleift að byija aftur. Plómur, jarð-
arber, kirsuber, epli, hnetur og
grænmeti útvega bændur í ná-
grenni Tuzla og fá greitt með af-
urðum verksmiðjunnar, en megn-
inu af framleiðslunni er dreift í
verslanir.
Midhac sagði mér að í þeirri
óðaverðbólgu sem fylgdi stríðinu
gæti enginn keypt innfluttan mat,
þó að hann væri að finna í einstök-
Þorkell Diego
Þorkelsson sendifull-
trúi Rouöo krossins
skrifar um bosnískan
athafnamann ó erfiö-
um tímum
3 \ ,rr- i’ W'Y í \
8 Ift-
W <.*
\ </■ y ^ÍfÍÉPÍ
Þorkell Diego Þorkelsson hefur verið leiðangursstjóri bílalesto Rauða krossins
sem flytja hjólpargögn í Bosniu í bróðum tvö ór.
„Í stríðsóstandi eru börn
ekki mjög óhugasöm í
skólanum. Sum viður-
kenna meira að segja að
þau msti aðeins þó daga
sem fó samlokur með
sultu og hnetusmjöri fró
Rauða krossinum. lói
þeim hver sem vill," segir
Þorkell meðal annars í
bréfi sínu.
um búðum. En með góðri samvinnu
við bændurna og traust aðföng frá
Rauða krossinum og öðrum hjálp-
arstofnunum tækist honum að
halda verði afurðanna í skefjum
og taka mið af kaupgetunni.
Aðdrættirnir og óðaverðbólgan
eru ekki einu rekstrarvandamálin
sem iðjuhöldurinn í Tuzla þarf að
glíma við. Hann veðrur að búa við
það að lokað er fyrir rafmagnið
til verksmiðjunnar fyrirvaralaust
næstum því á hveijum degi og
hann veit aldrei hve lengi í einu.
Þann vanda leysir hann með gam-
aldags kola- og viðarofnum, en
eldivið skortir ekki hér í nágrenni
Tuzla. Allt er skógi vaxið.
Midhat fær sykurinn frá Rauða
krossinum ekki ókeypis. Hann
greiðir fyrir hann með hnetu-
smjöri og sultu, sem dreift er í
barnaskólum, á munaðarleys-
ingjahælum og meðal sjúklinga á
spítölum borgarinnar. Alls eru
þetta um 25.000 manns, en þeim
til viðbótar fá rúmlega 50 þúsund
manns í Tuzla og nágrenni reglu-
lega mat frá Rauða krossinum,
aðallega gamalmenni og fatlaðir í
heimahúsum.
Ávinningurinn af samstarfi
Rauða krossins við Midhac er aug-
ljós. Maturinn sem við dreifum er
fjölbreyttari og skjólstæðingar
okkar, þeir varnarlausu í þessari
stríðshijáðu borg, njóta góðs af.
í verslunum fæst meira af vörum
sem almenningur ræður við og
kaupa og síðast en ekki síst eru
verksmiðjuhjólin farin að snúast á
stað þar sem nánast allt atvinnu-
líf er dautt.
Viðbrögð barnanna eru kannski
besti mælikvarðinn á árangur
þessa samstarfs við verskmiðju-
eigandann. í stríðsástandi eru þau
ekki mjög áhugasöm í skólanum.
Sum viðurkenna meira að segja
að þau mæti aðeins í skólann þá
daga sem þau fá samlokur með
sultu og hnetusmjöri frá Rauða
krossinum. Lái þeim hver sem vill.
Þegar Kim fann
mömmu sína
ÞETTA var 1979 þegar ástandið í Kambód-
íu var hvað verst, milljónir manna fórust í
herferð Rauðu kmeranna og landið allt var
blóði drifíð. Hundruð þúsunda manna
streymdu yfir landamærin til Thailands þar
sem Rauði krossinn var með flóttamanna-
búðir og sjúkraskýli. Vinnuálagið var óskap-
legt, við grófum kannski hundrað manns á
dag í fjöldagröfum, þar af helminginn böm
undir fimm.ára aldri, og allir voru orðnir
mjög trekktir. Vald á eigin tilfinningum var
í lágmarki. Á kvöldin leituðum við stundum
skjóls í tjaldinu, sem var notað fyrir fæðing-
ardeild; þar var skjól fyrir dauðanum og
hörmungunum öllum, þar gerðist kraftaverk
lífsins með reglulegu millibili, heilbrigð börn
fæddust í heiminn og mæðurnar brostu
hamingjusamar og vöfðu þau mjúkum örm-
um.
Við vorum varla sest heima í bækistöðv-
um okkar um kvöldið þegar kallið kom aft-
ur. Það streymdi sært og sjúkt fólk að
sjúkraskýlinu, sem var í um það bil hálftíma
fjarlægð, og við urðum að mæta aftur til
vinnu. Átökin voru að harðna á landamær-
unum og kambódískir flóttamenn hröktust
undan skothríðinni inn í Thailand. Alla þessa
nótt var unní3 við að taka á móti særðum
og sjúkum, gera að sárum þeirra sem áttu
sér lífsvon, grafa þá dánu.
í dögun lögðum við af stað til landamær-
Sigríður Cuðmundsdóttir er
skrifstofustjóri Alþjóðastorfs
Rauða kross íslands og hefur
starfað víða um heim ó veg-
um Rauða krossins og Hjólp-
arstofnunar kirkjunnar.
anna til að sækja fleiri sjúka og
særða með einn vörubíl, lítinn pall-
bíl og fólksbíl. Ég var eini hjúkrun-
arfræðingurinn í hópnum, með mér
voru bílstjórar og aðstoðarfólk. Við
heyrðum skothríðina allt í kringum
okkur, vélbyssugelt og stærrr vopn,
og mættum tugum karla, kvenna
og barna með aleiguna á bakinu.
Það leyndi sér ekkert hvar landa-
mærin voru. Þar lá fólk hundruðum
saman eins og hráviði, fólk sem
ekki hafði komist lengra vegna
sára sinna eða sjúkdóma, eða verið
borið þangað af íbúum handan
landamæranna, og skilið eftir í
þeirri von að Rauði krossinn myndi
koma og bjarga þeim.
Það var ekki eftir neinu að bíða,
það þurfí að fylla vörubílspallinn,
litla pallbílinn og fólksbílinn og
koma fólkinu á sjúkrastöð Rauða
krossins inni í Thailandi. Maður
þarf að vera handfljótur við þessar
aðstæður, vera fljótur að átta sig
á hveijir geta lifað af klukkutíma
ferð á vörubílnum, hverjir gætu
hugsanlega komist sjálfir eftir
smávægilega aðhlynningu — og
hveijum er of seint að bjarga.
Og þarna í auðninni lá Kim litli,
Kim hafói misst af móiur sinni og tveim systkinum. Hvar þau voru vissi enginn.
á að giska 12 ára gamall, einn síns
liðs, hræddur, einn og yfirgefínn.
Hann hafði orðið fyrir jarð-
sprengjubrotum og í losti, löðrandi
í köldum svita, með hraðan en
ógreinilegan púls og átti orðið erf-
itt um andardrátt. Hann hafði misst
mikinn vökva og myndi deyja ef
hann fengi ekki næringu í æð hið
fyrsta. Það gátum við gert fyrir
hann á staðnum og svo var hann
settur upp á vörubílspallinn innan
um tugi annarra.
Svo var ekið af stað með þá sem
þurftu á bráðastri hjálp að halda.
Við komuna í sjúkraskýlið tóku
-