Morgunblaðið - 10.07.1994, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 10. JÚLÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
eftir Orra Pái Ormarsson
HVflO skyldu eyöibýli Guðs, líkön af atómum í sterku segulsviði, viðhorf til sáltræð-
inga, lífsháttahreytingar eftir hiartaáfall, skaðahótaábyrgð lækna og leikhús textanna
eiga sameiginlegt? Jú, betta eru allt viðfangsefni stúdenta við Háskóla fslands í loka-
verkefnum peirra við hinar ýmsu deildir skólans. Háskðll fslands er vettvangur fróðleiks
og fjölbreytileika. Öhætt er bví að fullyrða að fjölmargt sem fengist er við í hinu vernd-
aða umhverfi akademíunnar eigi erindi við almenning. Fyrir skömmu brautskráði skólinn
512 kandídata og hér er ætlunin að gefa lesendum smjörbefinn af beim viðfangsefnum
sem nokkrir beirra voru að glíma við á ofanverðum námsferli sínum við bessa merku
menntastofnun.
EÐLISFRÆÐI
SALFRÆÐI
Vitar
himingeimsins
UR FORUM
Opnaia
samfélag
TÖLULEGAR rannsóknir á líkönum af
atómum í sterku segulsviði er yfirskrift loka-
verkefnis Kristins Johnsens í kennilegri eðl-
isfræði. En hann er fyrsti nemandinn sem
lýkur MS-prófi á því sviði frá Háskóla ís-
lands. Helstu niðurstöður segir Kristinn vera
þær að komið sé til skjalanna afar byltingar-
kennt líkan, svonefnt þéttleikafylkjalíkan,
sem eigi allskostar við spurningar um eðli
atóma sem áður var illmögulegt að svara.
Viðfangsefni Kristins í verkefninu var að
rannsaka eiginleika atóma. „Þegar talað
er um sterk segulsvið er átt við segulsvið sem
fyrirfinnast á nifteindastjörnum. Þau eru
milljónfalt sterkari en á jörðinni," segir Krist-
inn og vekur athygli á þessu einstaklega
merka líkani sem hann studdist við. Það mun
vera mjög tengt íslandi og Háskóla Islands.
„Fyrir um fimmtán árum síðan var Einar H.
Guðmundsson, stjameðlisfræðingur, að vinna
að samskonar verkefni. Hann komst að raun
um að hægt er að sanna að afbrigði af þessu
líkani, Thomas-Fermi Iíkanið, er nákvæmt
markgildi af skammtafræðinni sem lýsir
heiminum endanlega.“ Að sögn Kristins er
skammtafræðin afar flókin og nýtist því illa
við rannsóknir. Líkön séu því til þess fallin
að gera vísindamönnum hægara um vik. „Erf-
itt er þó oft að segja til um hvort einfaldanir
sem þessar eru í raun nálgun á því sem verið
er að skoða,“ segir hann en bendir á að Jak-
obi Ingvarssyni, prófessor, hafi tekist að renna
stoðum undir nákvæmni Thomas-Fermi lík-
ansins eftir að Einar H. Guðmundsson hafði
vakið athygli hans á því. Það var einmitt
Jakob sem leiðbeindi Kristni nú ásamt Sven
Þ. Sigurðssyni, stærðfræðingi.
Engir Marsbúar á ferð
Kristinn segir að Jakob hafi í samstarfi við
erlendan starfsbróður sinn þróað enn ná-
kvæmari útgáfu, þéttleikafylkjalíkanið og það
hafi einmitt verið það sem hann vann með.
„Lausnir á líkaninu hafa aldrei verið skoðaðar
og mitt verkefni var að skoða eiginleika efnis
samkvæmt þessu líkani og bera niðurstöðum-
ar saman við aðrar, þar á meðal þær sem
Einar Þór komst að.“
Kristinn segir hin sterku segulsvið nif-
teindastjarnanna gera að verkum að við sjáum
þær sem tifstjörnur. „Þær eru einskonar vitar
himingeimsins sem senda frá sér útvarps-
bylgjur á nokkuð hárri tíðni sem við nem-
um.“ Áður en skýring sem vísindamenn gátu
sætt sig við fannst kveður hann mannheim
hafa haldið að hér væru Marsbúar á ferð.
Þá segir Kristinn menn álíta að á yfirborði
nifteindastjarna sé aðallega járn en mikilvægt
sé hins vegar að ganga úr skugga um í hvaða
formi það sé. Kristinn segir nákvæmni þétt-
leikafylkjalíkansins veita honum ákveðið for-
skot varðandi samanburð við fyrri rannsókn-
ir. „Það er til dæmis hægt að sjá að á yfir-
borði nifteindastjama hljóti að vera að
minnsta kosti sameindir, ekki bara einatóma
gas. Hugsanlegt er að þama sé um fast efni
að ræða.“ Kristinn segist ekki hafa sagt skil-
ið við líkanið góða og hyggur á doktorsnám
á danskri grundu með haustinu.
ÍSLENDINGAR virðast hafa minni fordóma í
garð sálfræðinga og starfa þeirra en fólk víða
erlendis. Þetta er raunin ef marka má könnun
sem tveir nemar í sálfræði gerðu nýverið í
lokaverkefni sínu við félagsvísindadeild.
Að sögn sálfræðinganna ungu, þeirra Maríu
írisar Guðmundsdóttur og Örnu Kristjáns-
dóttur, ganga niðurstöður könnunarinnar í
berhögg við sambærilegar kannanir sem gerð-
ar hafa verið erlendis. Samkvæmt þeim könn-
unum er viðhorf almennings til sálfræðinga
fremur neikvætt. „Við urðum mjög hissa þeg-
ar niðurstöðurnar Iágu fyrir,“ segir Arna „við
bjuggumst við að fólk væri miklu fordóma-
fyllra í garð sálfræðinga en raun bar vitni.“
Eftir því sem best er vitað er þessi könnun
sú fyrsta sinnar tegundar sem gerð hefur ver-
ið opinberlega hér á landi. María íris og Arna
segjast hafa orðið varar við hinar einkennileg-
ustu ranghugmyndir fólks um sálfræði meðan
þær voru í námi og það hafi verið kveikjan
að könnuninni. Sökum þess áttu þær von á
mun neikvæðari niðurstöðum en raun varð á.
„Sumir halda að fólk fari einungis í nám í
sálfræði til að leysa eigin vanda," segir María
Iris og bætir við að aðrir telji fólk þurfa að
vera tilfinningalega fullkomið til að geta gegnt
starfi sálfræðings.
Hughreystandi niðurstöður
Stöllurnar segja að vissulega hefðu þær
kosið að hafa könnunina viðameiri og ítar-
legri. Slíkt kosti á hinn bóginn meiri tíma og
peninga. Frumkvæði þeirra er þó til fyrirmynd-
ar og gæti átt eftir að ryðja veginn fyrir frek-
ari kannanir í framtíðinni. Niðurstöðurnar eru
einnig hughreystandi fyrir stétt sálfræðinga.
María Iris og Arna eru ekki í vafa um að
þetta jákvæða viðhorf til stéttarinnar megi
rekja til opnara samfélags. María íris segir
að fólk sé orðið mun upplýstara um sálræn
vandamál í dag. Hún segist hafa alist upp í
næsta nágrenni við Klepp og á þeim tíma
hafi fólki staðið stuggur af þeirri stofnun. Það
er ekki ofsögum sagt að fáfrótt samfélag ali
á fordómum gagnvart hinu framandi.
Tímarnir breytast og mennirnir með. Ef
marka má könnun þeirra Maríu írisar og Örnu
virðist skilningur fólks á sálrænum kvillum
hafa aukist stórlega í seinni tíð. Samkvæmt
könnuninni myndu um 70% aðstandenda ein-
staklinga með sálræn vandamál vísa viðkom-
andi til sálfræðings. Langt á eftir koma heimil-
islæknirinn, presturinn og geðlæknirinn.
Að sögn aðstandenda könnunarinnar
er þó mikið verk enn óunnið.
Stöllurnar segja aðgengilegum
upplýsingum um sálfræð-
inga sé verulega ábóta-
vant. „Við skoðuðum
upplýsingasöfn á heil-
sugæslustöðvum og
þar var ekkert um
þjónustu sál-
fræðinga.
Hvorki störf
þeirra né
hvernig
ætti að
bera sig
eftir aðstoð,“
segir María íris og Arna bætir við að
gulu síðurnar í símaskránni veiti engan
veginn tæmandi upplýsingar um þá
sálfræðinga sem þar séu skráðir.
Þetta telja þær að nokkru leyti
sálfræðingunum sjálfum að
kenna. „Helsta ástæða for-
dóma er sú að sálfræðingar
hafa allt of mikið verið að
krukka í sínu horni,“ segir
María Iris. Þær Arna eru því
á einu máli um að nú sé lag
fyrir sálfræðinga að koma úr
fylgsnum sínum.
Morgunblaðið/Sverrir