Morgunblaðið - 10.07.1994, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 10. JÚLÍ 1994
ERLEIMT
MORGUNBLAÐIÐ
Á bak við lokaðar dyr
Ofbeldið á heimilunum er mikið í sviðs-
ljósinu í Bandaríkjunum um þessar mundir
vegna Simpson-málsins enda er líf milljóna
kvenna þar í landi ein samfelld martröð
líkamsmeiðinga og andlegrar niðurlægingar.
Árlega falla 1.400 til 2.500 konur í valinn
í þessu „stríði gegn konunum“ eins og það
hefur verið kallað
Málið gegn bandaríska
fótbolta- og kvik-
myndaleikaranum O.J.
Simpson hefur mikið
verið í fréttum að undanförnu en
hvort sem hann er sekur eða sak-
laus af því að hafa myrt fyrrver-
andi eiginkonu sína og vin henn-
ar, þá á hann það sameiginlegt
með allt of mörgum mönnum að
hafa beitt konu sína ofbeldi. Það
er ekki ailt, sem sýnist með sum
hjónabönd þótt þau séu slétt og
feild á yfirborðinu og á bak við
lokaðar dyr og byrgða glugga á
sér oft stað mikili harmleikur.
Atvikin geta verið með ýmsu móti
og ofbeldið birtist ekki alltaf í
barsmíðum, það getur falist í því
að kalla konuna hvers kyns ónefn-
um og niðurlægja á aila lund.
Maðurinn segir, að konan sé of
feit, að hún veki allt of mikla at-
hygli annarra karlmanna eða þá,
að hún sé púkaleg. „Þú ert ómögu-
leg móðir,“ heyrist ósjaldan og
eiginmaðurinn segir, að eiginkon-
an sé svo aumkunarverð, að eng-
um öðrum geti þótt vænt um hana.
Verði konunni það á að brosa til
fólks í búðinni eða annars staðar
gýs bræðiþrungin afbrýðisemin
upp í eiginmanninum og hann
hugsar konunni sinni gott til glóð-
arinnar þegar heim er komið.
„Ekki meiða mömmu“
Dag nokkurn kemur að því, að
maðurinn lemur konuna sína, slær
hana kannski utan undir. Oft er
það bara byijunin. Næst lemur
hann kannski höfði hennar utan í
vegg, tekur fyrir vit henni, brenn-
ir hana með sígarettu eða dregur
hana eftir gólfinu á hárinu.
„Pabbi, ekki meiða mömmu,“
hrópa börnin grátandi en faðir
þeirra heyrir það ekki í æðiskast-
inu.
Þegar af ofbeldismanninum
bráir, fyllist hann gjarna mikiili
iðrun og eftirsjá. „Mér þykir þetta
svo leitt, ástin mín,“ segir hann.
„Þú ert eina konan, sem ég elska,
ég gæti ekki lifað ef þú færir frá
mér.“ Svo undarlegt sem það er
þá er það oft konan, sem fyllist
mestu sektarkenndinni og sköm-
minni en hún er líka lömuð af ótta.
Þess vegna þorir hún ekki að reyna
að btjótast út úr prísundinni en
þegar hún loksins lætur verða af
því, getur það endað með ósköp-
um, jafnvel dauða. Hugsanlegt er,
að það ejgi við um Nicole^Simp-
son, eiginkonu O.J. SiiflpsQns.’
-Eélagsráðgjafar I Barltlaríkjun-
um og aðrir, sem starfa að þessum
málum, hafa áratugnm- saman
reynt að vékja almenning til vit-
nndar um hve ofbeldið inni á heim-
ilinu er alvarlegt en oft með litlum
árangri. Löggjöfin hvað þetta
varðar er ákaflega ófullkomin, lög-
reglan, saksóknarar og dómarar
bregða gjarna kíkinum fyrir blinda
augað þegar til þeirra er leitað og
framlög til kvennaathvarfa og
annarrar aðstoðar við konur, sem
hafa verið beittar ofbeldi, er allt
of lítið. Tölurnar tala þó sínu
máli um afleiðingar ofbeldisins:
100.000 legudagar árlega á
sjúkrahúsunum; 30.000 heimsókn-
ir á slysavarðstofu og um tvær
milljónir skráðra tilfella um of-
beldi. Hér er ekki verið að tala
um andlegu örkumlin, sem ofbeld-
ið skiiur eftir, ekki síst hjá börnun-
um, og þessar tölur eru í raun
aðeins toppurinn á ísjakanum.
Tímamót með
Simpson-málinu?
Stundum verður einhver einn
atburður til að breyta rás sögunn-
ar, að minnsta kosti um stundar-
sakir, og það hefur nú gerst með
Simpson-málinu og allri þeirri
auglýsingu, sem það hefur fengið.
Þegar málið hafði verið rakið í fjöl-
miðlum og sagt frá því, sem eigin-
kona hans hafði mátt ganga í
gegnum, fylltust tug- eða jafnvel
hundruð þúsunda kvenna loksins
kjarki til að segja frá sinni eigin
reynslu og gera eitthvað í málinu.
Blöð og sjónvarp voru allt í einu
yfirfull af sögum um ofbeldi gegn
konum og undirleikurinn var alls
staðar sá sami, hringingar Nicole
Simpson í neyðarlínuna, 911, og
örvæntingarfullt ákall hennar um
hjálp.
Löggjafarvaldið hefur líka tekið
við sér. I New York hafa verið
samþykkt lög, sem gera það að
skyldu að handtaka hvern þann,
sem grunaður er um alvarlegt of-
beldi á heimilinu, en þess má raun-
ar geta, að sams konar lög eru í
gildi í 25 ríkjum Bandaríkjanna.
Þeir, sem til þekkja, segja þó, að
lögin ein muni aldrei breyta miklu,
heldur verði til að koma viðhorfs-
breyting meðal almennings. Úr-
bæturnar munu líka alltaf hvíla
fyrst og fremst á herðum kvenn-
anna. Þær geta kynnt sér það, sem
boðið er upp á í bæjarfélaginu, og
hvers þær megi vænta í dómskerf-
inu og þær geta lært að þekkja
einkennin, sem benda til þess, að
eiginmaðurinn eða unnustinn sé
líklegur til að beita þær ofbeldi.
„Það er aldrei of seint að koma
sér burt,“ segir Margarete Hintz,
kona í Pennsylvaníu, sem fór frá
manni sínum eftir að hann hafði
beitt hana ofbeldi í 38 ár. „Ég bjó
yfir krafti, sem ég vissi ekki um.“
Fagurgalinn getur verið
blekkjandi
Konur verða ekki ástfangnar
af manni, sepi þær vita að muni
meiða þær og niðurlægja. Þfier
falla hins vegaT oft fyrir mönnum,
sem segja það, sem Hoilywood og
samfélagið hafa kennt þeim að líta
á sem merki um hina einu sönnu
ást. „Ég þrái þig eina,“ segir hann.
„Þú ert drottning drauma minna,
enginn skilur mig eins og þú.“
Ástarblossinn er mikill og fljótlega
rýkur fólk til og giftir sig og fer
að búa saman. Upp úr því fara
dökku hliðarnar að koma í ljós,
sjúkleg afbrýðisemi og ofbeldis-
hneigð sem oft er tengd minni-
máttarkennd.
Menn, sem beita konur ofbeldi,
eru oft ágætir leikarar, og ekki
er óalgengt, að þeir og fórn-
arlömbin hafi verið beitt ofbeldi í
æsku eða orðið vitni að því. Þau
hafa hins vegar dregið af því ólíka
lærdóma. Maðurinn, sem hefur
kannski séð föður sinn beija móð-
ur sína, telur að ofbeldið sé merki
um karlmennsku en konan heldur,
að sökin sé sín vegna þess, að
þannig brást móðir hennar við og
kannski amma hennar líka.
Gott hjónaband er griðastaður
þar sem fólk fæp-nýjan kraft til
að takast á við daglega lífið en
fyrir konuna, sem er beitt ofbeldi,
er það eins og martröð, sem hún
fær ekki að vakna af. Ofbeldis-
mennimir nýta sér það og reyna
að einangra konuna með því að
ijúfa sem mest böndin við um-
heiminn, vini og ættingja. Sektar-
kenndin, sem konan er búin að
koma inn hjá sér, veldur því líka,
að hún vill heldur láta vinina róa
en segja þeim frá sannleikanum.
Ofbeldið þrífst
í skjóli þagnarinnar
Það er einmitt þögnin, sem held-
ur ofbeldismanninum við efnið.
Ráðgjafar í þessum málum ráð-
leggja konum að segja einhveijum
frá því strax og eiginmaðurinn
hefur barið þær í fyrsta sinn. Jafn-
vel þótt ekki sé víst, að einhveijir
vinir þeirra eða ættingjar sýni
þeim mikinn skilning. Það hefur
þó sýnt sig, að það er erfitt fyrir
konur að stíga þetta skref og of-
beldismaðurinn færist allur í auk-
ana þegar konan reynir að sýna
eitthvert sjálfstæði.
Konur, sem ætla að flýja of-
beldi í hjónabandi, verða hélst að
Undirbúa það því annars. er hætt
víð, áð þær uppgötvi allt -í elnu,
að þær. geti ekki séð sjálfum sér
og bömum sínum farborða. Um
leið hrynur það litla, sem eftir var
af sjálfsvirðingunni, og konunni
fer kannski að finnast það vænsti
kosturinn að búa áfram við bar-
smíðarnar. Besti kosturinn í þess-
um málum öllum er hins vegar sá,
segja sérfræðingar, að konan fari
burt strax eftir að maður hennar
hefur greitt henni fyrsta höggið.
(Byggt á U.S.News
& World Report)
Hvíti
draumurinn
ÞAÐ virðist með öllu útilokað fyrir Bandaríkjamenn að komast hjá um-
fjölluninni um leikarann og íþróttahetjuna O.J. Simpson, sem sakaður er
um að hafa myrt fyrrum eiginkonu sína og vin hennar. Sjónvarpsfrétta-
mennirnir sem sendir voru á vettvang í Persaflóa-stríðinu, skunda nú til
Los Angeles, og segja andstuttir frá því að engin réttarhöld í sögu heims-
ins muni hljóta eins mikla umfjöllun og mál Simpsons. Þá sjá margir
gróðavon í réttarhöldunum og ganga pakkar með tíu myndum sem tengj-
ast málinu kaupum og sölum á uppsprengdu verði. Meðal þeirra eru
myndir af Simpson í haldi lögreglu, af Nicole, konu hans, og Ronald
Goldman, vini hennar, bíl Simpsons á meðan eltingarleik við lögreglu
stóð, o.s.frv. Viðurkenna myndasalarnir að starf þeirra sé ógeðfellt ep
sinni þeir því ekki, geri það bara einhver annar.
ekki aðeins velt sér upp
úr óhugnanlegum smá-
atriðum þessa harm-
leiks, þeir hafa einnig
spurt um hvað málið
fjalli raunverulega.
Það snýst m.a. um
ofbeldi á heimilum.
Nafn hinnar föllnu
ruðningshetju hefur nú
þegar öðlast nýja
merkingu ef marka má
nýlegt símtal til neyð-
arlínu, þar sem kona
bað um hjálp þar sem
eiginmaðurinn ætlaði
að „ojoða“ hana.
Svartur eða hvítur
SIMPSON lagði sig fram «m að læina,
atbyglinni í'rá litarhætti sínum, talaði og
klæddist, eins og hvítur maðór, giftist
hvftri krrau og spilaðí golf.
Mál Simpsons snýst
þó ekki síður um litar-
hátt hans. Þrátt fyrir
að hann hafi lagt sig
fram um að beina at-
hyglinni frá litarhættí
síuum og að mörgu
leyti tekiát, vel upp,
hefur ákæran á hendur
honum minnt Bandaríkjamenn
óþyrmilega á að hann er svartur
og að meint fórnarlömb hans eru
hvít. Málið hefur dregið fram hin
skörpu skil, sem eru á milli kyn-
þáttanna, þrátt fyrir að menn eins
og Simpson hafi gert allt sem í
þeirra valdi hefur staðið til að draga
úr þeim.
Afstaða svartra og hvítra til
Simpsons er enda býsna ólík. Marg-
it- blökkumenn telja að sá vandi sem
Simpson er í, sé enn eitt dæmið
um það hvernig bandarískt þjóðfé-
lag reyni að fella hinn stolta svarta
mann, eða jafnvel fyrirboði aukiniji-
ar andstöðu gegn svörtum. Rithöf-
undurinn Earl Ofari Hutchinsdn
n fleira hangir
á spýtunni.
Pjölmiðla-
menn hafa