Morgunblaðið - 22.07.1994, Qupperneq 14

14 FÖSTUDAGUR 22. JÚLÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
llrakfalla-
saga hvalveiða
HVALUR dreginn að landi.
BÆKUR
Alþjöðasamskipti
SCIENCE, SANCTIONS
AND CETACEANS - Ice-
land and the Whaling Issue
Höfundur: Jóhann Viðar ívarsson.
Útgefandi: Alþjóðamálastofnun Há-
skóla íslands, 1994.239 bls. 2.520 kr.
í FEBRÚAR 1983 samþykkti
Alþingi íslendinga með einu atkvæði
bann Alþjóðahvalveiðiráðsins við
hvalveiðum. Voru snarpar deilur um
málið á þingi, sem gengu þvert á
flokksbönd. Þar tókust þeir meðal
annars á Steingrímur Hermannsson
sjávarútvegsráðherra, sem vildi mót-
mæla banninu, og Halldór Ásgríms-
son, síðar sjávarútvegsráðherra og
arftaki Steingríms í Framsóknar-
flokknum, sem vildi, að bann Al-
þjóðahvalveiðiráðsins yrði virt. Fóru
leikar þannig, að Halldór sigraði. í
raun var Steingrími og ríkisstjóm
Gunnars Thoroddsens þvert um geð,
að Alþingi skipti sér af málinu. Töldu
ráðherrar, að ríkisstjómin gæti tekið
ákvörðun um fyrirvara íslands
gagnvart hvalveiðibanninu. Þing-
menn vom á öðm máli og höfðu
betur, enda byggist íslenskt stjóm-
arfar á þingræði. Með vísan til sam-
þykktarinnar 1983 verða hvalveiðar
ekki hafnar að nýju frá íslandi nema
með samþykki Alþingis. Meirihluti
þingmanna verður að falla frá banni
við hvalveiðum.
Fjögur ríki, Japan, Noregur, Perú
og Sovétríkin, andmæltu hvalveiði-
banninu. Vegna. þeirra mótmæla
telja Norðmenn sig hafa lagalegan
rétt til að veiða hrefnu. Við vomm
í annarri stöðu en þeir að þessu
leyti innan Alþjóðahvalveiðiráðsins
og sögðum okkur úr því um mitt
ár 1992. Var það meðal annars
gert á þeirri forsendu, að Norðmenn
og Japanir myndu líklega sigla í
kjölfarið. Þá var gefið til kynna,
að Alþjóðahvalveiðiráðið væri deyj-
andi stofnun. Halldór Ásgrímsson
beitti sér fyrir stofnun samtaka
þjóða við Norður-Atlantshaf,
NAMMCO, sem talið var, að gætu
komið í stað Alþjóðahvalveiðiráðs-
ins og uppfyllt það skilyrði hafrétt-
arsáttmála Sameinuðu þjóðanna,
að hvalveiðar séu aðeins stundaðar
með vísan til ákvarðana viðeigandi
ljölþjóðlegra stofnana. Vandinn er
hins vegar sá, að NAMMCO flallar
til dæmis ekki um hrefnur og dugar
okkur því skammt í þessu efni.
Alþjóðahvalveiðiráðið lifir hins veg-
ar góðu lífi með Norðmenn og Jap-
ani innan dyra.
Þrátt fyrir hvalveiðibannið, heim-
iluðu íslensk stjómvöld svonefndar
vísindaveiðar á hvölum, eftir að
Halldór Ásgrímsson var orðinn sjáv-
arútvegsráðherra í maí 1983. Vöktu
veiðarnar hörð andmæli frá Green-
peace, sem hvöttu til viðskiptabanns
á íslenskar fiskafurðir, einkum í
Þýskakalandi, Bandaríkjunum og
Bretlandi. Þá tilkynnti Bandaríkja-
stjóm að samkvæmt bandarískum
lögum yrði lagt fyrir forseta Banda-
ríkjanna að grípa til efnahagsþving-
ana gagnvart íslandi vegna hval-
veiðanna. í tíð Steingríms Her-
mannssonar sem utanríkisráðherra
1987 til 1988 var þá hótað að slíkar
þvinganir myndu bitna á aðild ís-
lands að NATO. Fór þó svo eftir að
Steingrímur var orðinn forsætisráð-
herra haustið 1988, að hann greip
fram fyrir hendur á Halldóri sjávar-
útvegsráðherra og Jóni Baldvini
Hannibalssyni, nýorðnum utanríkis-
ráðherra, og gaf til kynna í október
1988, að líklega væri best fyrir ís-
lendinga að hætta þessum vísinda-
hvalveiðum, Var Jón Baldvin í sama
mund að sannfæra George Shultz,
utanríkisráðherra Bandaríkjanna,
um hið gagnstæða í Washington.
Þegar Halldór Ásgrímsson var í op-
inberri heimsókn í Þýskalandi í apríl
1989, skýrði hann frá því, að engar
vísindahvalveiðar yrðu stundaðar frá
íslandi sumarið 1990. Lögðust þá
hvalveiðar niður frá íslandi.
Þessa skrýtnu sögu alla rekur
Jóhann Viðar ívarsson skilmerki-
lega í bók sinni Science, Sanctions
and Cetaceans en þýðandi hennar
á ensku er Jeffrey Cosser. Sagan
ber þess merki, að íslendingar hafi
verið reikulir í rásinni við gæslu
hvalveiðihagsmuna sinna á alþjóða-
vettvangi. Þeir létu fljótt undan
þrýstingi og oftar en einu sinni fór
Halldór Ásgrímsson til Bandaríkj-
anna og samdi þar við ráðamenn
um það, hve marga hvali skyldi
veiða i vísindaskyni. Báru þær við-
ræður meira pólitískt yfirbragð en
vísindalegt.
Höfundur fellir ekki dóma í frá-
sögn sinni og leitast við að draga
fram höfuðþætti. Til marks um
árangur í baráttunni fyrir viður-
kenningu á rétti til hvalveiða hefði
mátt geta um samþykkt á þingi
Evrópuráðsins haustið 1993, sem
var í anda ályktunar umhverfísráð-
stefnunnar í Ríó en gekk lengra til
móts við sjónarmið hvalveiðiþjóða.
Almenn kynning á málstað hval-
veiðiþjóðanna hefur skilað árangri,
ekki síst gagnvart stjórnmálamönn-
um, sem átta sig á því, að þeir verða
marklausir, ef þeir neita bæði að
viðurkenna lagalegan rétt og vís-
indalegar niðurstöður. Hið sama
virðist gilda um samtök eins og
Greenpeace, sem geta auðvitað ekki
notið trausts, bijóti barátta þeirra
bæði gegn lögum og vísindum. Sjást
merki um það innan Alþjóðahval-
veiðiráðsins, að þar verði ekki lagst
gegn hvalveiðum undir ströngu eft-
irliti á norðurhveli jarðar. Hefur
Bandaríkjastjóm tekið forystu um
stefnumótun, sem hnígur í þessa átt.
Frá því að Alþingi samþykkti
bannið við hvalveiðum 1983, hefur
baráttan fyrir því að hefja slíkar
veiðar héðan að nýju verið klaufa_-
leg, svo að ekki sé meira sagt. Á
tímabili var meira að segja látið í
veðri vaka, að íslendingar myndu
fórna öryggishagsmunum sínum til
að geta brotið alþjóðlegt bann, sem
þeir höfðu sjálfir samþykkt! Þessa
hrakfallasögu alla ætti ekki síður
að segja á íslensku en ensku og
mætti íslenska útgáfan vera ítar-
legri en sú enska í þeirri von, að
einhveijir kynnu að læra af henni,
hve mikilvægt er að huga vel að
öllum ákvörðunum um framgöngu
á alþjóðavettvangi.
Björn Bjarnason
Léttviðr-
islegt
popp
TÓNLIST
Popptón list
ÞÚSUND ANDLIT
Fyrsta breiðskífa Þúsund andlita,
samnefnd sveitinni. Liðsmenn eru
Ari Einarsson, Birgir J. Birgisson,
Cecilía Magnúsdóttir, Eiður Amar-
son, Jóhann Hjörleifsson og Sigrún
Eva Ármannsdóttir. Spor gefur út.
41,16 mín., 1.999 kr.
ÞÚSUND andlit hafa starfað um j
hríð og gert út á dansiballamarkað-
inn með góðum árangri. Hljómsveit-
in hefur enda á að skipa einni helstu
dægurlagasöngkonu landsins, Sig-
rúnu Evu Ármannsdóttur, og fímum
popplagasmiðum. Tónlistin er og í
samræmi við þann markað sem
stefnt er inn á; léttviðrislegt popp
og grípandi lög. Breiðskífan sem
hér er til umræðu er fyrsta skífa
Þúsund andlita, en áður hafa komið
út með sveitinni lög á ýmsum safn- )
plötum.
Tónlist Þúsund andlita á að vera
létt og grípandi, eins og áður er
rakið, og ekki ber að gera til henn-
ar kröfur um dýpt og frumleika, en
þó verður að segjast eins og er að
sum laganna eru það létt að hlust-
andi fær leið á þeim eftir eina hlust-
un. Önnur eru þó fagmannlega sam-
an sett og prýðis popplög.
Þúsund andlit hafa ýmis stílbrigði
á valdi sínu og Sigrún Eva bregður |
sér í ólík gervi eftir því sem við á.
Þetta er að mörgu leyti kostur sveit-
arinnar, en einnig galli því erfítt er
að greina hverslags hljómsveit Þús-
und andlit eiginlega er.Á nýjustu
lögunum má þó heyra að það er
ýmislegt í pokahorninu hjá Þúsund
andlitum og því ekki við öðru að
búast að sveitin eigi eftir að halda s,
velli og senda frá sér fleiri breiðskíf-
ur.
Árni Matthíasson }
ATRIÐI úr Krákunni með Brandon Lee.
Krákan flýgur
í anda
Jenny Lind
KVTKMYNPIR
Laugarásbíó/Borg-
arbíó Akureyri
KRÁKAN„THECROW“
★ ★ Vl
Leikstjóri: Alex Proyas. Framleið-
endur: Edward R. Pressman og Jeff
Most. Handrit: David D. Schow og
John Shirley eftir sögu James
O’Barr. Aðalhlutverk: Brandon Lee,
Sophia Shinas. Miramax. 1994.
Bíómyndir verða eftirminnilegar
fyrir margra hluta sakir m.a. þegar
þær eru síðustu myndir ungra og
efnilegra leikara. Þannig mynd er
Krákan því stjarna hennar,
Brandon Lee, lést þegar hann varð
fyrir slysaskoti við gerð hennar.
Hann var sonur Bruce Lee, sem
einnig dó kornungur maður þegar
heimsfrægðin var á næsta leiti.
Óvíst er hvað Brandon hefði náð
langt en þær örfáu myndir sem
hann lék í sýna að hann átti fram-
tíð vísa í bíómyndum.
Krákan er hefndartryllir í leik-
stjórn Alex Proyas sem blandar
saman þáttum úr Dauðaósk Mich-
ael Winners, myrku og drungalegu
stórborgarumhverfi Gothamborgar
í „Batman" og góðri hasarblaða-
sögu þar sem dularfull næturvera
er á sveimi og sér til þess að réttlæt-
ið nái fram að ganga. Bæði sagan
og umhverfið vísa til B-mynda stíls-
ins en kannski meira til hasarblaða-
menningarinnar því umhverfið, sem
er háskaleg Detroitborg um nótt í
ótilgreindri framtíð, og aðalpersón-
an, hin dularfulla næturvera, eru
eins og klippt útúr hasarblaði. Það
sama á við um samtöl og aukaper-
sónur alveg upp í foringja óþjóða-
lýðsins. Þetta er heimur þar sem
aldrei lýsir af degi heldur ríkir eilíf
nótt og sálarástand persónanna er
í góðu samræmi við það.
Proyas og handritshöfundarnir
nota stílinn myndinni frekar til
framdráttar en hitt svipað og Sam
Raimi gerði við „Darkman" og tekst
að gera úr henni hina bærilegustu
skemmtun. Þig langar til að fletta
þessari mynd. Andrúmsloftið er
þunglyndislegt og drungalegt, sjón-
arhornin í kvikmyndatökunni ýta
undir hasarblaðaformið og Lee, sem
leikur hina sárþjáðu næturveru sem
risin er frá dauðum ári eftir að fjór-
ir óþokkar myrtu hann og kær-
ustuna hans, þjónar sögunni vel
sem ódrepandi hefndarengill. Fylgi-
fiskur hans og stundum augu er
kráka ein mikil sem tengist goðsögn
myndarinnar um hlutverk krákunn-
ar í sálarflakki látinna manna sem
eiga óuppgerðar sakir við jarðlífið.
Það sést um miðbik myndarinnar
að kvikmyndagerðarmennirnir hafa
orðið að beita nokkru hugviti til að
fylla út í myndina án Brandons.
Þá er sögumanni myndarinnar of-
aukið. En menn sjá til þess að nóg
sé af hasar og skotbardögum til að
bera frásögnina áfram og Krákan
virkar sem ágætis afþreying.
Arnaldur Indriðason
TÓNLIST
Norræna húsiö
SÓPRAN OG GÍTAR
Susanna Levonen og
Þórólfur Stefánsson
SÆNSKI næturgalinn - Jenny
Lind - fædd í fátækt, ólst upp í
fátækt, í einu stökki upp á óperu-
sviði Evrópu og 20 ára heiðursmeð-
limur sænsku tónlistarakademíunn-
ar. Eftir sigra í óperuhúsum heims-
ins sneri hún baki við óperunni og
söng eingöngu á tónleikum og í
kirkjulegum verkum. H.C. Ander-
sen, F. Mendelssohn og Fr. Chopin
voru meðal þeirra sem dáðu persónu
hennar og rödd sem sagt er að hafí
náð óvenju vítt um raddsviðið og
að röddin hafi verið óvenju létt og
litrík. Þetta gerðist fyrri hluta 19.
aldar og dettur manni í hug rödd
Ernu Sack, sem tókst að hljóðrita
og einstöku sinnum heyrðist í hljóð-
varpi. Söngkona kvöldsins, Susanna
Levonen (finnsk að ég held) birtist
í kjól sem minnti á myndir af Jenny
Lind og á hælum hennar gítarleikar-
inn Þórólfur Stefánsson sem að mér
skilst er búsettur í Svíþjóð. Fyrir
tillstilli norræna menningarsjóðsins
eru þau á tónleikaferð um Norður-
lönd. Susanna Levonen er enn ung
að árum og á eftir langan þroskafer-
il, vonandi, rödd hennar er litfögur,
ung og vantar enn öryggi á jaðar-
sviðum raddarinnar, sérstaklega ber
þá á því í hæðinni. En Susanna er
músíkölsk og meðferð hennar á
verkefnum kvöldsins einlæg og
stundum mjög fallega mótuð. Fyrri
hluti söngskrárinnar var eftir nor-
ræna og þýska höfunda, þar sem
upp úr stóðu kannske lögin eftir
Grieg og Mendelssohn, sérstaklega
Der Mond. Tvö ísl. lög voru á efnis-
skránni, bæði eftir gítarleikarann,
Þórólf Stefánsson, við ljóð eftir
Gyrði Elíasson, því miður ekki mjög
minnisstæð lög fyrir annað en að
söngkonan náði íslenska textanum
merkilega vel. Síðari hluti efnis-
skrárinnar voru verkefni eftir ítölsk,
brasilísk og spænsk tónskáld og þó
margt væri fallega gert vantaði
stundum safan í brasilísku og
spænsku verkin. En í Kavatínunni
úr Rakaranum sýndi Susanna að
Rossini liggur henni nær. Þórólfur
fylgdi söngvaranum vel á gítarinn
sinn, fínlega músíkalskur, en erfitt
að segja mikið um hann sem gítar-
leikara þrátt fyrir stutt einleiksverk
eftir Manuel de Falla. Frekar fátt
var gesta á tónleikunum og má þar
víst fótbolta um kenna, en aðeins
10 karlar voru teljanlegir á téðum
tónleikum.
Ragnar Björnsson
í
i
i
1
i
t
i
I
f;
i