Morgunblaðið - 22.07.1994, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 22. JÚLÍ 1994 19
AÐSENDAR GREINAR
Hádegi klukk-
an hálfþrjú?
SAMKVÆMT Orðabók Menn-
ingarsjóðs er hádegi 1 „tíminn þeg-
ar sól er hæst á lofti“, eða 2 „tíminn
þegar klukkan er 12 að degi til að
staðartíma“.
Þetta tvennt fer óvíða nákvæm-
lega saman. Menn hafa þó reynt
að hafa bilið ekki of mikið. Með því
að sól sest (eða settist) aldrei yfir
Bretaveldi verður að teljast sann-
gjarnt að Bretar hafi nokkur áhrif
á stillingu klukkna, auk þess sem
í Greenwich, útborg Lundúna, er
stjörnurannsóknastöð, þar sem
snemma var fylgst nákvæmlega
með gangi himintungla og um leið
með tímamælingu. Löng hefð er því
fyrir því að miða hádegi á heims-
Ef á annað borð er
ástæða til að taka upp
að nýju sumartímann á
>• ••
Islandi, segir Ornólfur
Thorlacius, legg ég til
laga starfsemi líkamans að tímum
dags. Má greina mun á ýmissi virkni
á degi og nóttu. Franskur stjarn-
fræðingur, de Mairan, mun fyrstur
hafa vakið athygli á innri stýringu
á þessum dægursveiflum, en hann
benti á það árið 1729 að laufblöð
sunnublóms (Heliotropium) breiðast
út að morgni og falla saman á
kvöldin, jafnvel þótt plantan sé höfð
í algeru myrkri. Síðar komu í ljós
samsvarandi stillikerfi,
lífsklukkur, í dýrum. I
líkama manns er vitað
um margar slíkar
klukkur sem stjórna til
dæmis breytingum á
líkamshita, losun
ýmissa hormóna og
sveiflum á öðrum þátt-
um efnaskipta — og
svo vitanlega vöku og
svefni. Klukkurnar eru
samt fremur ógang-
vissar og auk þess illa
samhæfðar. Líkaminn
stillir þær því í sífellu
með boðum frá um-
hverfinu, sem kölluð
eru tímagjafar (Zeitge-
ber upp á þýsku), og fer þar mest
fyrir sveiflum í birtu. Nokkrar lífs-
klukkur taka þó fremur mið af þátt-
um í heðgun manna,
svo sem fótaferðar- og
háttatíma. Ef staðar-
tími er fjarri sólartíma
má búast við að lífs-
klukkunum beri illa
saman. Það hníga þess
vegna líf- og læknis-
fræðileg rök að því að
hafa klukkuna ekki
fjarri sólargangi á
hverjum stað.
Þingmennirnir sem
vilja enn fjarlægja
klukkuna á íslandi
gangi sólar færa meðal
annars þau rök fyrir
hugmyndum sínum að
með því nálgumst við
tímann í Vestur-Evrópu. Samt er
klukkan ekki alls staðar samstiga
þar á bæ. Og Bandaríki Norður-
Ameríku hafa toilað saman í rúmar
tvær aldir en spanna þó fimm tíma-
belti (fyrir utan Hawaii).
Ef á annað borð er ástæða til
að taka upp að nýju sumartíma á
íslandi (sem ég dreg mjög í efa)
legg ég til að það verði sá hinn
gamli sumartími, ekki tveimur
kiukkustundum á undan réttum
beltistíma á íslandi. Breytingin
verði sem sagt í þá átt að tekinn
verði að nýju upp vetrartími, réttur
beltistími, á íslandi. Hádegi — sól
hæst á lofti — væri þá í Reykjavík
um klukkan hálfeitt.
Mér væri þó meir að skapi að
gengið væri lengra og tekinn upp
réttur beltistími á íslandi árið um
kring.
Höfundur er rektor Mennta■
skólans vit) Hamrahlíð.
Örnólfur
Thorlacius
að það verði sá hinn
gamli sumartími, ekki
tveimur klukkustundum
á undan réttum beltis^-
tíma á íslandi.
Nýr gámur í höfn:
Lítió útlitsgallaðir Dunlop strigaskór á stórlækkuðu verði:
Dunlop herraskór nr: 41-46 og
Dunlop Lady nr: 36/37 kr.494 (venjul.verð 2.900)
Kristallinn (vetrarbrautin) — ný sending komin.
Barnakerrur I úrvali, þríhjól, eldföst mót o.m.fl.
tíma við það hvenær sói er að með-
altali í hádegisstað yfir þessari
rannsóknastöð. Heiminum er svo
skipt í tímabelti, austur og vestur
af Greenwich, þar sem klukkan á
hveiju belti er ákveðnum fjölda
klukkutíma (í stöku tilvikum hálf-
tíma) á undan eða eftir heimstíma.
Eðlilegt er að setja ísland í tíma-
belti einni stundu á eftir heimstíma,
enda var sá háttur hafður allt til
ársins 1968. Rétt hádegi, tíminn
þegar sól er að meðaltali hæst á
lofti, er samkvæmt þessu austar-
lega á landinu, nálægt Þórshöfn eða
Höfn í Hornafirði. Að sið margra
þjóða annarra var klukkunni breytt
á sumrin, henni flýtt um eina
klukkustund. Þessi sumartími var
tekinn upp hérlendis á lokaárum
fyrri heimsstyrjaldar, 1917-1918,
og svo aftur um og eftir hina síð-
ari, 1939-1967.
Arið 1968 var þessi árlega breyt-
ing tímans lögð af og úrskurðað
að hér skyldi gilda sumartími allt
árið. Röksemdir fyrir breytingunni
voru ýmsar, meðal annars þær að
flugfélög og ferðaskrifstofur þyrftu
ekki að breyta áætlunum sínum
miðað við það sem erlendis væri í
gildi. Nú eru komin fram tölvukerfi
sem breytt geta slíkum áættunum
á sekúndubroti ef ýtt er á réttan
takka. Og móðurklukkur eru nú
flestrar stafrænar og lítið mál að
breyta þeim, en það var önnur rök-
semd fyrir afnámi sumartíma að
slíkar breytingar væru tafsamar.
Ég get því útaf fyrir sig fallist á
að taka megi upp annan tíma hér-
lendis sumar en vetur, þótt ég sjái
raunar ekki nauðsyn slíkrar breyt-
ingar.
Nú liggur fyrir Alþingi tillaga til
þingsályktunar (nr. 647) sem felur
meðal annars í sér að að taka skuli
að nýju upp sumartíma á Islandi.
Flutningsmenn leggja til að enn
skuli fjarlægjast réttan tíma á land-
inu. í stað þess að hádegi í Reykja-
vík sé klukkan rúmlega hálftvö all-
an ársins hring hyggjast þeir láta
skrá það eftir hálfþijú á sumrin.
Þetta hefur Gunnar Skarphéðinsson
gagnrýnt í ágætri grein í Morgun-
blaðinu 30. júní. Ég tek undir hvert
orð sem þar er skráð og langar að
bæta aðeins við.
í lifandi verum eru stillikerfi sem
Karlmannaföt ur ullarblöndu á sama lága verðinu kr. 9.990 og fallegur
konfektkassi frá Mackintosh (Dairy Box eða Black Magic) í kaupbæti.
771 aö taka með um verslunarmannaheléina sértilbod:
■ Askja af súkkulaðikexinu Kit Kat, 4 fingra, 48 stk,, á kr. 1.680 (kr. 35 stk.)
■ Askja af súkkulaðikexinu Lion Bar, 48 stk., á kr. 1.776 (kr. 37 stk.)
■ Askja af súkkulaðikexinu Elitesse, 40 stk. á kr. 540 (kr. 13,50 stk.)
■ Askja af Tunnocks Caramel Wafers, 48 stk., á kr. 926 (kr. 19,30 stk.)
■ Mackintosh 2 punda krukka á kr. 987.
■ (Þessi súkkulaðitilboð gilda aðeins í 10 daga)
■ Coca Cola 6 dósir á kr. 174 (kr. 29 dósin) (takmarkaðar birgðir)
■ Heinz bakaðar baunir, stór dós á kr. 41.
■ Caravan Starter svefnpokar á kr. 3.984.
■ 28 lítra Thermos kælibox á kr. 1.648.
■ Einnota grill 2 stk. á kr. 659.
■ Lúxus vindsængur (strigi/gúmmí) ein- og tvíbreiðar frá kr. 1.890.
■ Pumpur fyrir vindsængur kr. 305.
M Auk allra annarra hluta, sem þarf til heimilisins eða í ferðalagið á F&A verði!
Pöntunarþjónusta:
Korthafar og tilvonandi korthafar, eínstaklingar úti á landi, sjúkrahús,
mötuneyti, skip, sjoppur og versfanir geta beðið um verðlista yfir hluta af
vöruvali með því að hringja í okkur á virkum dögum milli kl. 10 og 12 f.h.
Verð sem gefin eru upp í þessari kynningu eru staðgreiðsluverð
Verslun (þ er opin öllum landsmönnum 16 ára og eldri.
ATHIU Vegna verslaunamannahelgar opnum viö kl. 8 á
fímmtudags og föstudagsmorgunn fyrir verslaunamannahelgi.
lokaö sunnudag en opiö mánudag kl. 13-16.
Við erum
sunnan við Ölgerðarhús Egils og
norðan við Osta- og smjörsöluna.
Birgðaverslun F&A
Fosshálsi 27,
110 Reykjavík,
sími 873211, fax 873501.
Athugið breyttan opnunartíma
um helgar yfir sumariö:
Laugardagar kl. 10 til 16.
Sunnudagar kl. 13 til 16.
Virka daga eins og
venjulega kl. 12 til 19