Morgunblaðið - 06.09.1994, Page 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 6. SEPTEMBER1994
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MORGUNBLAÐIÐ, Kringlunni 1, 103 Reykjavík. SÍMAR: Skiptiborð: 691100.
Auglýsingar: 691111. Askriftir: 691122. SÍMBRÉF: Ritstjórn 691329, frétt-
ir 691181, íþróttir 691156, sérblöð 691222, auglýsingar 691110, skrif-
stofa 681811, gjaldkeri 691115. Áskriftargjald 1.400 kr. á mánuði innan-
lands. 1 lausasölu 125 kr. eintakið.
MARKMIÐIN
HAFA NÁÐST
ÞÓTT á ýmsu hafi gengið undanfarin ár og kreppan í efna-
hags- og atvinnumálum sennilega dýpri en nokkru sinni
fyrr á þessari öld, vérður ekki annað sagt með sanngirni en að
núverandi ríkisstjórn hafi náð í meginatriðum flestum þeim
markmiðum, sem hún setti sér vorið 1991. í stefnuyfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar á þeim tíma sagði m.a.: „Mál er að stjórnvöld
einbeiti sér að því að skapa einstaklingum og fyrirtækjum örv-
andi starfsskilyrði með sanngjörnum leikreglum og stöðugleika
í efnahagslífi."
Þetta hefur tekizt betur en nokkurn gat órað fyrir. Atvinnulíf-
ið býr nú við stöðugleika í efnahagsmálum, sem hefur gjör-
breytt öllum viðhorfum í rekstri fyrirtækja. Þessi stöðugleiki
hefur gert fyrirtækjum kleift að endurskipuleggja rekstur sinn,
jafnframt því, sem kreppan hefur knúið þau til þess. Eftir erfið
ár og djúpan öldudal eru fyrirtækin nú að rétta úr kútnum eins
og milliuppgjör fyrirtækja á almennum hlutabréfamarkaði hafa
sýnt undanfarnar vikur.
Þetta á við í flestum greinum atvinnulífsins. Svo mikil breyt-
ing hefur orðið í rekstri fyrirtækja í sjávarútvegi á undanförnum
árum að jafna má við byltingu í atvinnugreininni. Enda hafa
mörg stór fyrirtæki í sjávarútvegi búið við góða afkomu að undan-
förnu. Önnur sitja enn í súpunni eins og búast mátti við enda
óhugsandi að rekstrargrundvöllur sé fyrir öllum þeim fyrirtækj-
um, sem nú eru starfandi í sjávarútvegi. Það er athyglisvert,
að þetta gerist á sama tíma og þorskkvótinn er skorinn niður
ár eftir ár.
Sama þróunin hefur orðið í öðrum atvinnugreinum. í verzlun,
iðnaði og þjónustu hafa fyrirtæki endurbætt rekstur sinn mjög
og eru nú að byrja að njóta ávaxtanna af þeirri endurskipulagn-
ingu og stöðugleikanum í efnahagslífinu. Jafnvel í landbúnaðin-
um er ljóst, að viðhorf hafa gjörbreytzt. Bændur gera sér nú
betri grein fyrir því en áður, að þeir hljóta að taka tillit til að-
stæðna á markaðnum og í vaxandi mæli beina þeir sjálfir spjót-
um sínum að milliliðakerfinu og yfirbyggingunni í landbúnaðinum
eins og sjá mátti t.d. af umræðum um mjólkurbúin fyrir skömmu.
í stórum dráttum er óhætt að fullyrða að vegna stöðugleik-
ans, sem ríkisstjórnin hefur átt verulegan þátt í að tryggja, og
þeirrar endurskipulagningar, sem fram hefur farið í fyrirtækjun-
um, sé atvinnulífið nú vel undir það búið að sækja inn í nýtt
góðæri á næstu árum. Vonandi gleyma menn þá ekki reynslu
undanfarinna ára og kunna fótum sínum forráð betur en á vaxt-
arskeiðinu á síðasta áratug.
Ríkisstjórnin hefur ekki getað komið í veg fyrir mikla kjara-
skerðingu launþega á undanförnum árum en hún hefur þó lagt
áherzlu á, að þeir beri þyngstu skattbyrðarnar, sem mestar hafa
tekjur. Nú er ljóst, að talsmenn atvinnurekenda telja forsendur
fyrir einhverjum kjarabótum í næstu kjarasamningum og verður-
því að telja, að það versta sé afstaðið fyrir launþega og að þeir
geti horft fram til betri tíðar.
Ríkisstjórnin hefur leyst tvö stór viðfangsefni á sviði utanríkis-
mála. Annars vegar með samningunum um þátttöku okkar í
Evrópska efnahagssvæðinu. Hins vegar með samningum við
Bandaríkjamenn um breytta framkvæmd varnarsamningsins.
Hvoru tveggja skiptir höfuðmáli bæði til þess að tryggja áfram-
haldandi stöðugleika í utanríkismálum okkar og til þess að
tryggja aðgang að mörkuðum í Evrópu fyrir útflutningsvörur
þjóðarinnar.
Stærsta málið, sem ríkisstjórnin hefur ekki ráðið við að fullu
eru ríkisfjármálin, þótt ekki fari á milli mála, að ákveðinn árang-
ur hefur náðst. í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar sagði m.a.:
„Það er staðfastur ásetningur ríkisstjórnar Sjálfstæðisflokks og
Alþýðuflokks að ná jafnvægi í ríkisfjármálum, draga úr ríkisút-
gjöldum og skapa skilyrði fyrir lækkun skatta er fram líða stund-
ir.“
Þetta hefur ekki tekizt og spurning, hvort nokkur von var til
þess, að það gæti tekizt við þær erfiðu aðstæður, sem hér hafa
ríkt á undanförnum árum. A hinn bóginn batnar hagur ríkis-
sjóðs með batnandi hag þjóðarbúsips og þá skiptir máli, að þing-
menn og ráðherrar sleppi ekki fram af sér beizlinu og auki út-
gjöld heldur haldi fast við þá aðhaldsstefnu, sem fylgt hefur
verið þrátt fyrir allt
Það fer tæpast á milli mála, að við erum á leið út úr krepp-
unni, þótt búast megi við að sú þróun gangi hægt fyrir sig.
Þorskstofninn er enn í lágmarki og framundan er erfitt fiskveiði-
ár, en það er ljósglæta framundan. Auðvitað má að mörgu finna
og það veldur t.d. vonbrigðum, að ríkisstjórnin hefur ekki treyst
sér til að beijast fyrir þeim grundvallarbreytingum í sjávarút-
vegi, sem Morgunblaðið hefur mælt með á undanförnum árum
með gjaldtöku fyrir aðgang að takmarkaðri auðlind þjóðarinnar.
En það breytir ekki því, að í öllum megindráttum miðar þjóðarbú-
skapnum fram á við.
FIMMTÍU ÁR FRÁ HRUIMIÖLFU
ÖLFUSÁRBRÚIN eftir að annar burðarstrengurinn slitnaði 6. september 1944. Vörubíllinn í ánni er sá s
Bíll Jóns Ingibergs lenti í hyldýpinu, rétt fyrir framan og sökk umsvifalaus
Barst óðfliiga
með straumnum
á hjólbarða
Samgöngur á Suðurlandi voru í molum eftir
að brúin yfir Olfusá lét undan þunga tveggja
vörubíla árið 1944. Bílstjóramir voru einir í
bílunum og komst annar strax á þurrt. Hinn
háði hins vegar hatramma baráttu við straum-
harða ána og bjargaðist á undraverðan hátt
af sjálfsdáðum. Orri Páll Ormarsson rifjar
þennan fágæta atburð upp.
Skorið var á helstu lífæð sam-
gangna á Suðurlandi þegar
gamla Ölfusárbrúin, fyrsta
stórbrúin sem byggð var á
íslandi, gaf sig undan þunga tveggja
vörubfla aðfaranótt 6. september
1944. Ökumennimir voru einir í bíl-
unum sem steyptust í ána þegar
annar burðarstrengur brúarinnar
slitnaði. Öðrum varð ekki meint af
en hinn lenti í bráðum lífsháska en
bjargaðist giftusamlega af eigin
rammleik. Eftir hildarleikinn hékk
brúin uppi á hinum strengnum og
var því ekki til stórræðanna. Mann-
virkið var reist árið 1891 og hafði
því haft stórvægilega þýðingu fyrir
samgöngur í liðlega hálfa öld. Meiri-
hluti allra mjólkurflutninga til
Reykjavíkur hafði farið um brúna,
þorri bænda á Suðurlandi leiddi fé
sitt til slátrunar yfir hana auk þess
sem ýmsar nauðsynjar voru fluttar
í báðar áttir daglega.
Aðvaranir höfðu verið gefnar
Ölfusárbrúin var nokkuð farin að
láta á sjá árið 1944. Mikil umferð
árin á undan hafði stuðlað að auknu
sliti og dregið úr burðarþoli hennar.
Aðvaranir höfðu verið gefnar út um
vorið og ítrekaðar um sumarið. Bann-
að var að aka meira en einum bíl í
einu yfir brúna. Þá takmarkaðist
leyfilegur þungi við sex tonn og var
lagt fyrir bílstjóra á stórum fólksbíl-
um að láta farþega ganga yfir brúna.
Aðvaranir voru festar upp beggja
vegna árinnar.
Bílarnir sem reyndust brúnni um
megn voru báðir í eigu Kaupfélags
Árnesinga og voru notaðir í mjólkur-
flutninga fyrir Flóabúið. Voru þeir á
austurleið. Annar var vörubíll af
venjulegri stærð, hlaðinn trétexi en
hinn stór Dodge með tóma mjólkur-
brúsa á pallinum. Minni bíllinn hafði
orðið vélarvana skammt frá Reykja-
vík og var sá stærri fenginn til að
draga hann austur.
Vörubílstjórarnir tveir, Jón Ingi-
bergur Guðmundsson og Guðlaugur
Magnússon, voru vel meðvitaðir um
boð þau og bönn sem giltu um um-
ferð á brúnni. Þeir brutu því heilann
um stund á vesturbakka Ölfusár.
Niðurstaðan varð sú að fyrst búið
var að draga þróttlausu bifreiðina
alla þessa leið væri hart að láta brúna
hefta för. Þeir tóku því sameiginlega
ákvörðun um að minni billinn skyldi
dreginn yfir hana. Fljótlega dró til
tíðinda.
Það var Jón Ingibergur, tvítugur
piltur, sem var undir stýri á dráttar-
bílnum og lýsti hann reynslu sinni í
samtali við Morgunblaðið daginn eft-
ir. „Það sem næst skeði skifti engum
togum. Jeg fann að bíllinn kastaðist
til og tók loftköst, en nokkur gnýr
heyrðist um leið. Augnabliki síðar
var jeg í ánni.“ Nyrðri burðarstreng-
urinn hafði slitnað. Bíll Guðlaugs
lenti á grynningum í ánni, nálægt
vesturbakkanum. Bílstjórinn gat því
vaðið í land og varð ekki meint af
volkinu.
Lenti í aðalálnum
Jón Ingibergur var ekki jafn lán-
samur. Bíll hans lenti í aðalálnum
en þar er strengur mikill og hyl-
dýpi. Jón taldi að bíllinn hefði komið
niður á stýrishúsþakið í árbotninum.
Hann hefur því snúist í straumnum
því hann staðnæmdist á réttunni. Jón
lagði í fyrstu til atlögu við framrúð-
una með berum hnefum. Það dugði
ekki þar sem framendi bílsins snéri
upp í strauminn. Honum lánaðist á
hinn bóginn að smeygja sér út um
dyragluggann vinstra megin á bíln-
um.
Jón barst fljótt upp á yfirborðið
eftir að hann var laus úr prísund-
inni. Kom hann auga á mjólkurbrúsa
á floti í grenndinni og náði tangar-
haldi á gripnum. Takið á brúsanum
var hins vegar slæmt og vildi hann
snúast úr höndum Jóns í straumið-
unni. Það varð svaðilfaranum til