Morgunblaðið - 15.09.1995, Qupperneq 41

Morgunblaðið - 15.09.1995, Qupperneq 41
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 15. SEPTEMBER 1995 41 Sjónarhorn Hvað er í matnum sem við borðum? * I ljós hefur komið að ólöglegir plágueyðar eru notaðir við ræktun grænmetis og ávaxta. Margrét Þorvaldsdóttir segir að neytendur þurfí meiri og betri upplýsingar um útrýmingarefni sem notuð eru við ræktun matvæla. FYRIR neytendur er óviðunandi hve litlar upplýsingar liggja fyrir um notkun skordýraeiturs og ann- arra plágueyða (þ.e. skordýraeit- urs, illgresiseyða og sveppalyfja) í ræktun grænmetis sem hér eru á markaði. Á það jafnt við um innlenda og innflutta framleiðslu. Hægt er að nálgast upplýsingar um hvaða efni innlendum rækt- endum er leyfilegt að nota á hveij- um tíma, en ekki um notkun og magn. Upplýsingar um virkni þessara efna kemur erlendis frá, þar sem áhersla er lögð á að fræða neytendur, enda er ágóðinn þeirra svo og áhættan. Aðhald og eftirlit með ræktun er nauðsynlegt Opinbert eftirlit með ræktun virðist vera nauðsynlegt, því regl- ur er auðvelt að sniðganga. í fe- brúarblaði Food Chemical News segir að könnun hafi leitt í ljós að bandaríska matvæla- og fæðu- eftirlitið (FDA, þeirra Hollustu- vernd) hafi látið hjá líða að greina frá víðtækri notkun ólöglegra plágueyða á ýmsar tegundir græn- metis og ávaxta þar í landi. I júlí- blaði bandaríska kvennablaðsins Ms. er grein undir fyrirsögninni „Pesticides: Nowhere to hide“, þar sem vakin er athygli á mikilli notk- un alls kyns efna á ræktuð mat- væli. Bent er á hinar glæsilegu grænmetis- og ávaxtadeildir mat- vöruverslana, þar sem alla mánuði ársins má sjá hlaða af sí-fersku grænmeti og ávöxtum, alls staðar að úr heiminum. Þessi litauðuga, gimilega framleiðsla þykir vera farin að líkjast vaxmyndasafni. Hún stendur þér til boða á kostn- að heilbrigði fjölskyldunnar, segir í greininni. Tvær tegundir ávaxta, jarðar- ber og ferskjur, koma strax í hugann þegar minnst er á vax- myndir í grænmetisdeildinni. Þessir ávextir hafa í eðli sínu mjög lítið geymsluþol, en virðast halda fersku og ósködduðu útliti þrátt fyrir langa flutninga og geymslu. Ólöglegir plágueyðar í grænmeti og ávöxtum í Food Chemical News er greint frá nýbirtum bandarískum rann- sóknum sem leiddu í ljós að ólög- legir plágueyðar reyndust vera í 25% af grænum baunum og 16% af perum, 12% af eplasafa, bróm- beijum og graslauk og í 8% sýna af öllum belgbaunum og jarðar- beijum. í innfluttri framleiðslu reyndist prósenta ólöglegra efna vera mun hærri, eða í 40,8% af grænum baunum frá Gvatemala og í 18,4% jarðarbeija frá Mex- íkó. í ritinu segir ennfremur að 66 mismunandi ólöglegir plágu- eyðar hafi fundist í 42 tegundum ávaxta og grænmetis og í sumum tegundunum reyndist helmingur plágueyða vera ólöglegur. Þessar upplýsingar koma fram í skýrslu sem ber tiltilinn „Forbidden Fruit: Illegal Pesticide in the U.S. Food Supply". Plágueyðir á bannlista í Bandaríkjunum leyfður hér Af ólöglegum eiturefnum, sem getið er um að hafi fundist í fram- leiðslunni og eru á bannlista í Bandaríkjunum, eru efnin captan og dursban. Captan er sagður krabbameinsvaldur. Samkvæmt nýjasta yfirliti yfir plöntulyf, sem gefið er út af umhverfisráðuneyt- inu (júlí 1995), er að finna efnið captan. Plöntulyfið „orthocid 83“ inniheldur 83% captan. í bækl- ingnum segir að á umbúðunum skuli vera merkimiði sem segir að efnið sé hættulegt fiskum. Ekki virðist nauðsynlegt að geta þess í leiðinni að efnið geti einnig verið hættulegt mönnum, enda captan aðeins sett í hættuflokki B! Sala á hættulegum plágu- eyðum leyfileg Eftirlit með ávöxtum og græn- meti sem flutt eru til Bandaríkj- anna er sagt vera óviðunandi, um 90% grænmetis og ávaxta fara inn í landið án þess að litið sé á það, eftirlitið er sagt meira bundið við útlit framleiðslunnar en rannsókn- ir á leifum plágueyða. í greininni í tímaritinu Ms. seg- ir að samkvæmt bandarískum lög- um sé leyfilegt að selja til annarra landa 43 efni í plágueyðum sem metin eru of hættuieg tii notkunar í Bandaríkjunum og einnig hundr- uð annarra efna sem ekki eru á skrá. Útflutningur óskráðu efn- anna þykir sérstakt áhyggjuefni vegna þess að upplýsingar um þau eru ekki til. Þessum viðskiptum er líkt við sölu á sprengjum á heimsmarkaði, sem síðan eigi eftir að springa í þeirra eigin bakgarði. Eitranir af völdum plágueyða Þessi efni eru að vísu ekki bráð- drepandi, en þau geta valið eitrun- um og það er uppsöfnun þeirra í líkamanum og langtímaáhrif sem eru áhyggjuefni. Þeir sem vinna við ræktun og eru í daglegri snert- ingu við þessi efni eru í sérstökum áhættuhópi. Fjölmörg örlagarík slys hafa orðið við meðferð á plágueyðum. Tekið er dæmi frá 1989 þegar yfir 100 starfsmenn á grænmetisbúi einu í Flórída urðu fyrir alvarlegum eitrunum eftir að hafa verið sendir út á blómkáls- akra daginn eftir að kálið hafði verið úðað með plágueyðinum mevinphos. Framleiðandi eitursins féllst á að hætta framleiðslu efnis- ins, en var leyft að selja lagerinn til loka ársins 1994. Fyrirtækið hefur síðan haldið áfram að selja efnið til landa eins og Tælands og Suður-Afríku. Við kaupum ávexti og annað góðgæti frá þess- um föndum, þess vegna gætu efni eins þetta endað hér á okkar eigin diski. Framleiðendur eru sagðir krefj- ast sífellt sterkari útrýmingar- efna, ástæðan er sú að sífellt fleiri skordýr, maurar, nagdýr og illgr- esistegundir hafa myndað ónæmi * gegn þessum efnum á undanförn- um árum. Fyrir um 30 árum reyndust um 137 tegundir skor- dýra og maura hafa myndað ónæmi gegn skordýraeitri en nú eru þær um 500 hundruð. Sér- fræðingar segja, að á síðustu 40 árum hafi það magn ræktaðrar framleiðslu, sem skordýr eyði- leggja, tvöfaldast, á sama tíma hafi bæði magn og eitrunaráhrif skordýra- og plágueyða meira en tífaldast. Notkun plágueyða á grænmeti og ávexti á erlendri grund er mál sem snertir okkur beint, þar sem við verðum að treysta á innflutt, ræktuð matvæli. í næstu grein verða því tekin fyrir efni sem greinst hafa í ýmsum algengum matvælum og hvernig hægt er að gera ráðstafanir til að draga úr neyslu þeirra. Og í þriðju grein- inni verður svo reynt að fara í saumana á virkni eftirlitsins hér á landi. Nordia 95 FRIMERKI Norræn frímerkja- sýning í Malmö Dagana 27. til 29. október nk. verður haldin í Malmö í Svíþjóð samnorræn frímerkjasýning, NORDIA 95, í svonefndum Malmö MSsshallar, sem er ný sýningarmiðstöð, ekki langt frá aða(járnbrautarstöðinni og þar sem flugbátamir frá Kaup- mannahöfn lenda í höfninni. SVERIGES Filatelist-Förbund stendur að sýningunni með stuðn- ingi sænsku póststjórnarinnar. Vill hún með NORDIU 95 láta hugtakið frímerkjasýning fá nýja merkingu eða nýtt inntak. Hefðbundnir sýn- ingarflokkar verða að sjálfsögðu. Hins vegar verður svipað rými á sýningunni, sem verður alls um 1.800 rammar, ætlað undir sýning- arefni, þar sem lögð er áherzla á nýtízkulega hluti, bæði frímerki og annað póstsögulegt efni frá síðustu 20 árum. Jafnframt hafa sýnendur nær óbundnar hendur um það, hversu fijálslega þeir setja efnið fram. Sænska landssambandið seg-- ist með þessum nýja sýningarflokki vilja koma til móts við óskir margra félaga sinna. Hér er um mjög athyglisverða breytingu að ræða í sambandi við frímerkjasýningar. Er hún vita- skuld gerð til þess að auka fjöl- breytni og fá jafnframt hinn al- menna safnara til þátttöku í þeim. Um leið á þetta að höfða fremur en verið hefur til þorra fólks, sem sækir frímerkjasýningar. Ekki verður hlutur eldri íslenzkra frímerkjasafnara stór á NORDIU 95. Til þess liggja ýmsar ástæður og m.a. þær, að nokkrir þeirra, sem einkum hafa sett svip á sýningar með söfnum sínum, hafa horfið úr hópnum. Aftur á móti verða það ungir safnarar, sem halda uppi merki íslands á NORDIU 95. Þeir unglingar, sem senda söfn á sýning- una, hafa allir komið við sögu áður og fengið góð verðlaun fyrir söfn sín. Það eru þeir Björgvin Ingi Ólafs- son með fuglamerki sín, Gunnar Garðarsson með merki af fuglum í útrýmingarhættu, Gísli Geir Harð- arson með tónlistarmerki, Steinar Örn Friðþórsson með frímerki um stríðið í Evrópu og Afríku 1939-45, Guðni Friðrik Ámason með Kólumb- usarmerki sín, Jón Þór Sigurðsson með frímerki um sögu flugsins og loks Pétur H. Ólafsson með frímerki úr síðari heimsstyijöldinni. Þessi söfn kannast flestir lesendur við af fyrri sýningum. Garðar Jóhann Guðmundarson sendir efni í nýja opna flokk Svíanna. Nefnir hann það Fólk - og fleira fólk. í bókmenntadeild leggur Þór Þor- steins fram bók sína: Frímerkingar- vélar á íslandi 1930-1993. Enn fremur verður þama ný bók eftir Don Brandt, sem hann nefnir Walk- ing into Iceland’s Postal History. í samkeppnisdeild verður einung- is eitt safn héðan að heiman. Er NÝ frímerki 18. september. það Danmörk 1870-1904, tvílit frímerki, sem umboðsmaður NORDIÚ 95 hér á landi, Jón Aðal- steinn Jónsson, sýnir. Af hálfu íslands taka þeir Ólaf- ur Elíasson og Sigurður R. Péturs- son þátt í dómarastörfúm. Enda þótt enginn íslenzkur safnari úr eldri hópnum hafi sent íslandssöfn sín á NORDIU 95, verður ísland ekki með öllu af- skipt. S. Grelsson frá Svíþjóð sýn- atvinnugrein á alþjóðamarkaði. Loftleiðir unnu brautryðjendastarf í alþjóðaflugi með lágum fargjöldum á flugi milli Evrópu og Bandaríkj- anna. ... Lúxemborgarflugið hefur alla tíð haft mikil áhrif á þróun al- þjóðaflugreksturs á íslandi.“ Þessa atburðar minnist póst- stjórn okkar með útgáfu 35 króna frímerkis, þar sem mun mega sjá Boeing 747 flugvél. Frímerkið er hannað af póststjórn þeirra Lúxem- borgarmanna, en prentað í prent- smiðju svissnesku póststjórnarinn- ar. Mun það vera í fyrsta skipti, sem sú prentsmiðja prentar íslenzkt ir Island 1876-1904, þ.e. íslenzku aurafrímerkin, og Stig Österberg sýnir sitt vel þekkta safn af tveim- ur kóngum. Þá mun Ebbe Eldrup hafa verið boðið að sýna í heiðurs- flokki íslandssafn sitt. Ný frímerki Eftir alllangt hlé gefur Póst- og símamálastofnunin út þijú ný frí- nierki 18. þ.m. Hinn 22. maí 1955 lenti íslenzk Loftleiðaflugvél á Findel-flugvelli í Lúxemborg í fyrsta sinn. Um þann atburð segir m.a. svo í tilkynningu Pósts og síma: „Ákvörðun um flug milli Lúxemborgar og Bandaríkj- anna með viðkomu á Islandi var sennilega afdrifaríkari en flestar aðrar í íslenskri flugsögu. Norður- Atlantshafsflug Loftleiða gerði ís- lenskan flugrekstur að sjálfstæðri frímerki. 16 frímerki eru saman í örk. Jafnframt hefur verið gerð sérstök gjafamappa með stimpluð- um og óstimpluðum íjórblokkum. Er verð hennar 750 krónur. Sama dag koma út tvö fuglafrí- merki í tilefni Náttúruverndarárs Evrópu 1995. Enda þótt svo sé, eru þessi frímerki í raun beint áfram- hald af þeim fallegu fuglafrímerkj- um, sem póststjórnin hefur verið að gefa út á liðnum árum og Þröst- ur Magnússon teiknað af alkunnri smekkvísi. Hann á einnig heiðurinn af þessum nýju frímerkjum. Þau eru að þessu sinni prentuð hjá Joh. Enschedé í Hollandi, en ekki í Sviss, svo_ sem verið hefur. Á 25 kr. frímerki er mynd af auðnutittlingi (Acanthis flammea). Um hann segir m.a. svo í tilkynn- ingu póststjórnarinnar: „Auðnutittl- ingar eru litlir gráir spörfuglar. Rauður kollur greinir þá frá öðrum fuglum sem hér eru. Þeir eru al- gengir í birkiskógum og víðikjarri en í seinni tíð einnig í görðum og tijálundum. ... Auðnutittlingar eru algerir staðfuglar sem flakka um landið. Þeir gefa frá sér sérkenni- lega langdregin hljóð. Auðnutittl- ingar eru eina íslenska fuglateg- undin sem hreiðrar sig undantekn- ingarlaust í tré, einkum birki eða greni. Hreiðrið er fallega ofín karfa úr grófum efnum yst en fínlega fóðruð, aðallega með fjöðrum. ... Þeir eru alfriðaðir." Á 250 kr. frímerki er mynd af hrossagauki (Gallinago gallinago). Um hann segir m.a. þetta í tilkynn- ingunni: „Hrossagaukar eru brúnir, óvenju neflangir vaðfuglar. Flestir þeirra eru farfuglar sem sjást fyrst um miðjan apríl en hverfa flestir brott í september þótt einstaka fugl þrauki hér veturinn. Þeir verpa mest í mó- eða mýrlendi.... Á sumr- in steypa hrossagaukar sér úr lofti og mynda sérkennileg hljóð („hnegg") með stélfjöðrunum. ... Hrossagaukar eru alfriðaðir." Jón Aðalsteinn Jónsson

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.