Morgunblaðið - 04.02.1996, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 4. FEBRÚAR 1996 B 5
Aftansól
á glugga
Vísnatorg
A Vísnatorgi að þessu sinni er fjallað
um vísur sem sprottið hafa í návígi ís-
lendinga við hafið, í Breiðafirði eða á
skaki í Skagafirði, og farið yfir botna
sem þættinum bárust. Pétur Blöndal
er umsjónarmaður torgsins.
Nálægðin við hafið er eitt
af sérkennum íslend-
inga. Þótt framþróun-
in hafi verið mikil á
þessari öld hefur það ekki breyst
að þjóðin hefur lifibrauð sitt af
sjávarfangi. Enn er til sú stétt
manna sem eyðir rúmlega tvöfalt
meiri tíma á sjó en á landi á ári
hverju.
Þegar litið er yfir söguna má
sjá að það er ekki heiglum hent
að sækja lífsbjörgina í greipar
hafsins. Ofáir sjómenn hafa týnt
lífi sínu í þeirri viðureign og enn
fleiri komist í hann krappann. Það
má lesa úr vísu Snæbjarnar í
Hergilsey:
Ég hefi reynt í éljum nauða
jafnvel meira en þér.
Á landamerkjum lífs og dauða
leikur enginn sér.
Ekki er síður kunn vísa Páls
J. Árdals, þótt öllu léttara sé yfir
henni:
Þú ert sagður konum kær
þó kominn sért til ára.
Unnustumar em þær
Alda, Hrönn og Bára.
Þannig hefur hafið margsinnis
orðið kveikja ódauðlegs kveðskap-
ar. Margir sjómenn þreyja líka
glímuna við Braga, þótt heldur
sé minna um það í seinni tíð. Þar
á meðal er Steindór Andersen,
sem kallaður hefur verið hirðskáld
smábátaeigenda. Erfið aðsiglingin
á Arnarstapa blæs honum í brjóst
skjálfhendu:
Þama inni þykja kynni þröngt að lenda;
ekki minnast á þann fjanda
ef þú finnur bátinn stranda.
Steindór sagði umsjónarmanni
frá síbölvandi sjómanni sem varð
á vegi hans. Sögunni fylgdi staka:
Þegar varir Bjami bærði
bölvið flaut af tunp hans.
Manndómsgreinar margar lærði
á menntabrautum andskotans.
Vísast hafa mörg gífuryrði fall-
ið af vörum Valdimars Kjartans-
sonar á Hauganesi þegar hann
fótbrotnaði fyrir skömmu. Er gifs-
ið var tekið af fannst honum fót-
urinn hafa rýrnað heldur mikið:
Aumt er það sem augað sér
ekki mig það kætir,
hvað allt er visið undir mér
undmm miklum sætir.
í lok hvers fundar Kvæða-
mannafélagsins Iðunnar siglir
skipið Skálda á milli félaga og
safnast í lestar skipsins vísur sem
ortar hafa verið milli funda. Er
Skálda oftar en ekki með fullfermi
þegar hún landar í heimahöfn. í
rímu eftir Orm Olafsson fer
Skálda hringferð um landið. Þar
má finna eftirfarandi vísu:
Bárur frýsa, bólgna ský
bakki rís úr hafi.
Veðradís með vindapý
veltir hnýsutrafi.
Halldór Hallgrímsson var feng-
sæll skipstjóri og vildi hafa hlutina
í lagi. Einu sinni fannst honum
viðhaldi á skipi heldur ábótavant.
Þá varð til vísa:
Á viðhald lítið lagt er kapp,
látið dankast meðan iafir; '
eftir mikið mas og stapp
málaðir voru tíu stafir.
, , Morgunblaðið/RAX
„BÁRUR frýsa, bólgna ský/bakki rís úr hafi,“ segir í vísu Orms Ólafssonar.
Á vegi hans varð gamall sjó-
maður sem var að gera að fiski:
Ekki bítur elli á drenginn,
um það vitni hera verð,
ennþá hlutar aflafenginn
eftir góða veiðiferð.
Hilmir Jóhannesson var að
skaka að sumri til úti í Skagafirði
þegar sólin hneig til viðar bakvið
Tindastól:
í Tindastóli tóna blá
tröllaból í skugga.
Uppi á Hólum enn má sjá
aftansól á glugga.
Hringhenda Sigfúsar Agnars
Sveinssonar dregur aftur á móti
fram hauststemmningu:
Kát á Dröngum kvika söng,
kveið þó öngu jörðin,
fallin lönp er frosin spöng
fremst við Gönguskörðin.
Þeir Hjalti Gíslason gerðu það
gjarnan að leik sínum að kveðast
á þegar þeir voru á sjó, - eins og
sjá má af vísu Hjalta um Göngu-
skörðin:
Kát á Dröngum kvika sauð,
kveið þó öngu jörðin,
fljótin lönp orðin auð
og einnig Gönpskörðin.
Það fer vel á því að ljúka þess-
um sjómannaþætti á vísu eftir
Friðþjóf Gunnlaugsson:
Veðra þegir vofa grá,
vær er eyjahringur.
Ljós af fleyjum langt um sjá
loga teygja fingur.
Þá er komið að vísnagátunni:
Enginn villist sem hann sér,
sínu vígður orði.
Gráðupr í fiskinn fer,
fremsti biti á sporði.
Lausnarorðið stendur síðast í
þættinum. Fjölmargir botnar bár-
ust við fyrripartinum:
Þorskar út um allan sjó
eru fyrir vestan.
Auðnubátur aflamestur
EG KEYPTI bátinn Þrist frá
Vestmannaeyjum árið
1968,“ segir Halldór Her-
mannsson skipstjóri er hann
ber að garði á Vísnatorgi. „Það
reyndist mikill giftubátur. Þeg-
ar báturinn kom til landsins
árið 1926 var Sigurður Sig-
urðsson frá Arnarholti apótek-
ari í Vestmannaeyjum. Hann
lagði blessun sína yfir nafn
bátsins og átti ekki í vandræð-
um með að snara fram vísu:
Hvort sem þú ferð austur eða vestur
auðnubátur sértu og aflamestur.
Sæk þú ætíð heim úr hættum fyrstur.
Heit þú nú og alla daga Þristur."
Þetta reyndust
áhrínsorð hjá karl-
inum. Báturinn reri
til fiskjar í 50 ár
áður en honum var
lagt. Það varð aldr-
ei slys á bátnum og
hann bjargaði og
skilaði fimm eða
sex mönnum heil-
um heim af skipinu
Borgari þegar því
hvoIfdiáHorna-
fjarðarósi um mið-
bik aldarinnar."
Halldór kann
einnig sögu af ungum pilti sem
kallaður var Blásteinn. „Hann
hafði verið í ölteiti í nokkuð
marga daga eins og títt var á
þeim tíma,“ segir
hann. „Hann kemur
heim til föður síns
og vill þiggja af
honum greiða, -
líklega í formi skot-
silfurs. Þeir verða
ósáttir og Blásteinn
gengur út. Hann
staðnæmist svo í
tröppunum þegar
karlinn spyr hvert
hann sé að fara,
snýr sér við og seg-
ir:
Glataður sonur göfugs manns
girndarinnar aumur þræll.
Eg er á leið til andskotans
alfarinn,-ogvertusæll.
Elín Þorbjarnardóttir varpar
Ijósi á fleira fyrir vestan:
Þar er líka Þorgeirstó,
Þórishom og Hvestan.
Hreiðar Karlsson botnar:
Utan kvóta ýmsir þó
afla draga mestan.
Hafsteinn Stefánsson sýnir.
fram á að þorskveiðin lætur engaii
ósnortinn:
Hálfvaxinn þar hængur dó
Hafró grét er lést ’ann.
M.Þ.H. blandar sér í umræðuna:
Ef ég væri aflakló
á öngul vildi ég fest ’ann
Andrés Guðnason fer yfir í aðra
sálma:
Fjallalömbin finnast þó
fýsileg að austan.
Og síðasta botninn á Birgir
Bragason:
Allir kætast, enda þó
ekki megi lest ’ann.
Umsjónarmaður þakkar öllum
þeim sem lagt hafa leið sína á
torgið að þessu sinni. Þátturinn
hefur fengið netfangið:
pebl@mbl.is
Áhugasamir geta sent vísur og
botna þá leiðina á torg. Annars
ber fundum okkar saman á Vísna-
torgi að hálfum mánuði liðnum.
Að venju lýkur þættinum á fyrri-
parti:
Hákarl, magál, hangiket
og hrútspunga á þorra
Lausnarorðið er prestur.
• Póstfang þáttarins er:
Vísnatorg, Kringlunni 1, 103
Reykjavík.
BSRB um breytt vinnubrögð við gerð kjarasamninga
Lögþvingfun þvert á vilja sam-
taka launafólks hafnað
BANDALAG starfsmanna ríkis og
bæja leggst alfarið gegn því að
áfangaskýrsla um samskipti á
vinnumarkaði verði gerð að uppi-
stöðu í lagafrumvarpi gegn vilja
launafólks. BSRB telur hins vegar
brýnt að vinnubrögð við gerð
kjarasamninga verði bætt, en það
megi ekki gerast með lögþvingun-
um þvert á vilja samtaka launa-
fólks.
Þetta kemur fram í ályktun
''sem Morgunblaðinu hefur borist.
Þar kemur fram að í áfanga-
skýrslunni, sem unnin var af
vinnuhópi á vegum félagsmála-
ráðuneytisins þar sem BSRB á
meðal annars aðild að, sé margt
jákvætt að finna, einkum hvað
varðar markvissari vinnubrögð
við gerð kjarasamninga. Þannig
sé æskilegt að hefja viðræður um
nýja samninga áður en gildandi
samningar renni út og stuðla að
skipulagðari vinnubrögðum við
gerð þeirra.
I frumvarpsdrögunum sem unn-
in hafi verið upp úr skýrslunni
komi hins vegar fram alvarlegir
gallar. „Þannig er ljóst að þrengt
yrði að verkfallsréttinum og þving-
uð fram svo mikil miðstýring
kjarasamninga með lögum að
óviðunandi væri og hætt við að
leitað verði annarra leiða.
Enda þótt BSRB sé tilbúið til
áframhaldandi viðræðna um bætt
vinnubrögð og leikreglur við gerð
kjarasamninga leggst bandalagið
alfarið gegn því að áfangaskýrsla
þessi verði gerð að uppistöðu í
lagafrumvarpi. Standi hugur
manna til víðtæks samflots til
samninga verður það að gerast
af fúsum og frjálsum vilja. BSRB
mun aldrei sætta sig við að verka-
lýsðhreyfingin verði handjárnuð.
Lögþvingun, þvert gegn vilja
verkalýðshreyfingarinnar, eins og
félagsmálaráðherra hefur lýst yfir
í fjölmiðlum, kyndir hins vegar
undir ófriði á vinnumarkaðinum."