Morgunblaðið - 16.06.1996, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 16. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
VEX
EKKERT
í AUGUM
Unga konan Rannveig Rist, sem er að taka
——— — ~ —
við forstjórastarfí Islenska álfélagsins,
nærri 450 manna fyrirtækis sem framleiðir
fyrir 10-12 milljarða á ári og selur 10-12%
af útflutningi þjóðarinnar, hefur víða tekið
til hendi auk þess að vera verkfræðingur
með viðskiptamenntun. Elín Pálmadóttir
ræddi við hana um stjómunarstörf hennar
hjá ÍSAL, fyrri störf sem vatnamælinga-
maður, vélstjóri á skipum o.fl.
RANNVEIG Rist var að koma
úr steypuskálanum í Álver-
inu í Straumsvík í bláum
vinnugalla og með hjálm á
höfði þegar blaðamann bar að garði
klukkan hálf níu. En þar mætir hún
sem yfirmaður fyrir klukkan átta
til að ná tali af næturvaktinni. Að
loknu blaðaviðtali klukkan 10 var
hópur manna að tínast á skrifstofu
hennar á daglegan fund - allt karl-
menn auðvitað. Hvað hana snertir
er það alvanalegt, hvort sem hún
er á fundum hér eða hjá álverk-
smiðjunum erlendis. Hún tekur
varla eftir því, enda hefur ferill
hennar allt frá barnæsku verið á
slóðum sem konur sækja lítt á.
Blaðamaður hafði fyrst séð hana
endur fyrir löngu í vosbúð og vatna-
sulli við vinnu á hálendinu með föð-
ur sínum Siguijóni Rist vatnamæl-
ingamanni.
„Ég fór snemma að fara á fjöll
og vann svo með pabba við vatna-
mælingar í 11 sumur,“ svarar
Rannveig. „Það er rétt, þetta var
erfið vinna og lélegur aðbúnaður.
Við vorum á stórum trukkum sem
buðu ekki upp á mikil þægindi. Við
gengum mikið og bárum þung tæki.
Eg áttaði mig ekkert á því fyrr en
ég fór að vinna aðra vinnu að þetta
hefði verið býsna erfitt, en þó
skemmtilegt. Það hafði þann kost
að mér þykir engin vinna erfið. Hún
vex mér ekki í augum. Við fórum
um allt miðhálendið. Vorum mikið
á Vestfjörðum og Austfjarðahá-
lendinu líka.“
Rannveig segir að útivistin sé enn
í blóðinu og hún hafi ákaflega gam-
an af að ferðast, sem komi sér vel
í núverandi starfi, þótt starfinu í
álverinu fylgi mest utanlandsferðir.
Móðir Rannveigar, María Sigurð-
ardóttir, sem var fyrsta konan til
að ljúka _ viðskiptafræðiprófi frá
Háskóla íslands, var yfirmaður
sparisjóðsdeildar Útvegsbankans,
en var síðan heimavinnandi um
nokkurra ára skeið. Þegar Fjöl-
brautaskólinn í Breiðholti hóf
göngu sína fór hún að kenna þar.
Vélstjóri til sjós
Meðan Rannveig var í Mennta-
skólanum við Sund hóf hún nám í
Vélskóla íslands. Hvernig datt
henni það í hug?
„Ég hafði áhuga á að fara til sjós.
Gömul hjón pössuðu mig þegar ég
var lítil. Hann hafði verið skipstjóri
og frásögn hans kveikti áhuga minn.
Ég hafði líka fengið áhuga á vélum,
var orðin vön slíkri vinnu eftir veru
mína í vatnamælingunum."
Var ekki lítið um stúlkur í Vél-
skólanum þá?
„Jú, það lauk ein námi með fjórða
stigs vélstjórapróf áður en ég byrj-
aði og ég var ein í Vélskólanum öll
árin. Engin hefur lokið þessu námi
frá því ég lauk því 1983, því mið-
ur. Ég var líklega með fyrstu ef
ekki alira fyrsta konan til að verða
sveinn í vélvirkjun 1985 og varð
þar með vélfræðingur. Síðan veit
ég um eina sem lauk því hjá ísal
1992. Mér vitanlega eru ekki fleiri
konur með sveinspróf í vélvirkjun.
Þetta er svolítið skrýtið. Stúlkum
virðist bara ekki detta það í hug.“
Svo fór Rannveig að fara til sjós.
Hvernig gekk það?
„Ég reyndi að komast á sjóinn
en fékk hvergi pláss. Þekkti enga
útgerðarmenn eða sjómenn til að
hjálpa mér, engir slíkir í minni ætt.
Þeir beinlínis höfnuðu mér. Ég fékk
neitun hjá 7 togurum, sem réðu
menn með minni réttindi, en það er
í rauninni ólöglegt, því þetta er lög-
verndað starf. Þeir buðu mér að
vera háseti, treystu ekki stelpu fyr-
ir vélinni. Þá fór ég á samning í
vélvirkjun og komst strax að hjá
Frystivélaverkstæði Sveins Jóns-
sonar. Ég vann líka um tíma í
vinnuflokki, sem var að taka upp
túrbínur í Búrfelli."
L/)ks fór það samt svo að Rann-
veig komst að sem vélstjóri á tog-
skipinu Óskari Halldórssyni RE 157.
Ekki vcantraust
heldur fervitni
Hvernig líkaði henni svo eftir
allt saman til sjós?
„Mjög vel, sérstaklega við mann-
skapinn. Ég hefí alltaf verið mjög
heppin og verið með góðum mönn-
um. Enda finnast mér góðir menn
meira atriði en góður vélbúnaður.“
Rannveig var alltaf að vinna með
skólanum og þegar hér var komið
RANNVEIG Rist tekur við forstjórastöðunni í álverinu í Straumsvík um áramótin.
lauk hún sveinsprófinu. Að því
loknu lá leiðin vestur á firði. „Þá
fékk ég strax pláss hjá Herði Guð-
bjartssyni á Guðbjarti IS 16 frá
ísafirði og var þar fyrsti vélstjóri í
afleysingum 1986 og 1987. Það
voru góðir dagar á Guðbjarti, enda
var áhöfnin góðir og skemmtilegir
ísfirðingar. Eg kunni líka mjög vel
við mig á ísafirði."
Við veltum því fyrir okkur hvort
Rannveig sé ekki eina konan sem
hefur verið yfirmaður á íslenskum
togara, höldum að svo sé. Rannveig
segir það umhugsunarefni hjá þess-
ari fiskveiðiþjóð, því konur eru há-
setar á frystitogurum, svo að íjar-
vistir að heiman virðast ekki vera
fyrirstaða.
Tregóa karlaveldisins
eólileg
Sú spurning vaknar hvort þessi
tregða sem konur mæta verði til
þess að þær sækja ekki í slík störf.
Rannveig hafnar þeirri skýringu.
„Þær láta ekki reyna á það. Mjög
fáar konur sækja í þessi störf. Það
er vandamálið,“ segir hún. „Það er
eðlileg tregða karlaveldisins, óvani
og forvitni, ekki beinlínis tor-
tryggni. Þarna mæta menn ein-
hverju öðru en þeir eru vanir og
mér finnst mjög eðlilegt að þeir
staldri aðeins við og taki ekki öllu
nýju sem gefnu. Við mundum ekki
kalla karlaveldið veldi ef það sýndi
ekki mótspyrnu gegn innrás. Líkja
má karlaveldinu við himnaríki.
Nokkrir karlar stilla sér upp sem
Lykla-Pétur við hliðið og spyrja
konuna sem kemur líkra spurninga
og skipsfélagar mínir spurðu mig
úr díselvélfræði þegar ég byrjaði til
sjós, í þeim tilgangi að kanna hvort
RANNVEIG er yfirmaður steypuskálans í álverinu í Straumsvík.
Hér er hún með nokkrum starfsmanna þar.
ég væri alvöru vélstjóri. En svo
þegar einhvern veginn hefur tekist
að skutla sálinni inn, þá er maður
hólpinn. Konurnar reyna bara ekki
nógu ákveðið á það. Körlunum kem-
ur þetta ókunnuglega fyrir sjónir
og konurnar átta sig ekki á því að
það er eðlilegt. Þær taka þessu hiki
sem kemur á karlana sem einhvers
konar andstöðu og gefast strax
upp. Ég lít ekki á það sem and-
stöðu heldur að þeir þurfi að átta
sig - og við líka. Þarna er auðvitað
veldi og verið að breyta reglum.
Mér sýnist karlarnir miklu tilkippi-
legri að fá konur inn í karlaveldið
en konurnar að fara þangað. Mín
skoðun er sú að þetta hik sé eðli-
legt. Það er ekki vantraust heldur
forvitni, óvani sem tekur svolítinn
tíma að yfirvinna."
Í verkfræói- og
vióskiptanám
Rannveig lauk prófi í vélaverk-
fræði frá Háskóla íslands og lagði
leið sína til Bandaríkjanna haustið
1987, þar sem hún lauk MBA-prófi
(Master of Business og Administr-
ation) frá San Francisco-háskóla.
Þá var hún orðið gift kona. Hafði
kynnst manni sínum, Jóni Heiðari
Ríkharðssyni, þegar bæði voru við
nám í verkfræðideild. Og þau fylgd-
ust að í sama stjórnunarnámi í
Bandaríkjunum, en Jón Heiðar er
vélaverkfræðingur og starfar hjá
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins.