Morgunblaðið - 13.10.1996, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 13. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Sagnauppsprettan Aggi og
rangan á Djöflaeyjufyndninni
Sögurnar að baki
Djöflaeyjubóka Einars
Kárasonar og kvik-
myndarinnar eiga sér
stoð í raunveruleikan-
um. Sá sem sagði rithöf-
undinum sögumar í
upphafi er Þórarinn
Óskar Þórarinsson.
Sigrún Davíðsdóttir
settist við skör sagna-
mannsins Agga, sem nú
------7---------------
býr í Arósum, og heyrði
bæði af réttu og röngu
skemmtisagnanna.
ÞAÐ hefðu hvorki orðið til
bækur, leikrit né kvik-
mynd, ef sögumar mínar
hefðu ekki komið til,“
segir Þórarinn Óskar
Þórarinsson, kallaður Aggi, þegar
bryddað er upp á viðtali við hann
í tilefni af fmmsýningu kvikmyndar
Friðriks Þórs Friðrikssonar og Ein-
ars Kárasonar, Djöflaeyjunni. Þór-
arinn Óskar býr með fjölskyldu
sinni í úthverfi Arósa í annari Dan-
merkurvist sinni og starfar þar sem
ljósmyndari. „Ég gerði ekki mikið
annað í þijú ár en rifja upp sögur
og segja Einari. Við annaðhvort
hittumst eða töluðum saman í síma,
en ég talaði líka inn á segulbands-
spólur og sendi honum. Þetta var
ekkert spjall yfir kaffibolla, heldur
hörkuvinna. Löngu áður en ég hitti
Einsa var ég sannfærður um að ég
hefði efni í góða sögu. Strax sem
krakki var ég sannfærður um að
ég væri að upplifa eitthvað ,jún-
íkt“. Lífið í gamla húsinu var ævin-
týri líkast og ég fór snemma að
taka myndir í „dokjúmentarí". Á
sínum tíma hefði ég aldrei getað
trúað að sögurnar gætu orðið að
öllu því, sem þær eru í dag. Einar
leysti verk sitt vel af hendi.“
Landafræðin er ein bytjunin á
sögu Agga. Þegar við hittumst og
vitum ekki almennilega hvar við
eigum að byija, dregur Þórarinn
Óskar fram loftmynd, tekna 1959
á vegum Landmælinganna af því
sem þá var eftir af Thulekampinum
eða Trípólíkampinum, eins og hann
hét í reynd. Bretar byijuðu bygg-
ingu bragganna, síðan tóku Banda-
ríkjamenn við og hverfið teygði sig
á endanum yfir Melana, Gríms-
staðaholtið og niður í Skeijafjörð.
Á loftmyndinni miðri er „gamla
húsið“ í miðjunni, rammað inn á
eina hlið af kennarablokkinni svo-
kölluðu, en upphaflega stóð það í
miðjum kampinum.
Gamla húsið
Við byijum á að ræða tilurð gamla
hússins, sem langaamma Þórarins
Óskars, Jósefína, og maður hennar,
Halldór Sigurðsson, byggðu á sínum
tíma. Langömmu sína kallar Þórar-
inn Óskar ýmist þá gömlu eða
ömmu, Halldór kallar hann afa.
„Hann var þó í raun ekki afí minn,
en ég kallaði hann alltaf afa. Hann
var sjentilmaður og ég á honum
mikið að þakka. Halldór Sigurðsson
var físksali og íþróttafrömuður, því
hann stofnaði Þrótt á sínum tíma.“
Ömmu sína kallar hann ömmu Lóló
og þá er á hreinu hver er hvað.
Ekki veit Þórarinn Óskar af
hveiju húsið var alltaf kallað
Morgunblaðið/Sigrún Davíðsdóttir
SAGNAÞULURINN Aggi eða Þórarinn Óskar Þórarinsson á heimili sínu í Árósum.
BÓBÓ á Gunnarsholti ásamt Agga og Einari Kárasyni sem þarna voru komnir til að heimsækja hann.
„gamla húsið“, en þar fæddist hann
1955. Gömlu hjónin byggðu það,
þegar Gunnar Thoroddsen var borg-
arstjóri og byggingarleyfið fékkst
hjá honum. „Gamla húsið var stór-
vígi Sjálfstæðisflokksins. Sú gamla
var spákona og hún sá það í spilun-
um að fólki var betra að kjósa Sjálf-
stæðisflokkinn. Annars blasti opin
gröfin við. Húsið var byggt fyrir
daga skipulagsins, en þegar það var
loks samþykkt vildu bæði nágrann-
amir og borgaryfirvöld losna við
húsið og allt var gert til að rífa
það. Það var ekki beint vinsælt hjá
nágrönnunum að amma kappkynti
með kolum allan ársins hring. Þeg-
ar fólkið í blokkinni lagði sig
kannski út á svalir á sumardegi
átti það á hættu að fá kolareykinn
yfir sig.“
Eftir langt samningaþóf fékk
Halldór því framgengt að borgin
fengi húsið, ef hann fengi annað
hús í nágrenninu, því sú gamla gat
ekki hugsað sér að flytja af Gríms-
staðaholtinu. I staðinn fluttu þau á
Þrastargötu 9, 150 m frá gamla
húsinu. Þar fengu gömlu hjónin að
búa sér að kostnaðarlausu og það
stóð til 1979 að amma dó. Þórarinn
Óskar bjó þá í húsinu með Pálínu
konu sinni og tveimur sonum þeirra,
en fengu það þá ekki til kaups.
Síðar meir tókst það þó. „En af
hveiju ég bý ekki þar enn vil ég
ekki fara út í. Það eru bara forlög-
in, óskrifaður kapítuli, sem sú
gamla sá í spilunum. Ég leik mér
enn að þessum gömlu frösum henn-
ar.“
„Sú gamla“
„Sú gamla“, „amma“, sem hét
Jósefína, leikur aðalhlutverkið í
Djöflaeyjubókunum, en hún gerði
það svo sannarlega líka í lífi barna-
barnabarns síns og reyndar allra
þeirra mörgu afkomenda sem um
lengri eða skemmri tíma bjuggu í
gamla húsinu. Einkabarn hennar
var Lóló, sem síðan varð amma
Lóló, og hana eignaðist hún áður
en hún giftist Halldóri. Viðvera
Jósefínu í Djöflaeyjubókunum eru
ekki fyrstu spor hennar í bókmennt-
unum, því í bréfum í Ljóra sálarínn-
ar nefnir Þórbergur Þórðarson Jó-
sefínu frá Nauthól, sem þá var rúm-
lega tvítug, þótti óhemjufögur og
var auk þess álitin göldrótt. Og í
Við í Vesturbænum segir frá Jósef-
ínu Nauthól, konu Dóra fisksala,
sem kemur út og kallar: „Agge,
Agge“. Þórarinn Óskar segir
hana hafa hatað að vera kennd við
Nauthól.
í fjölskyldunni vissu allir að faðir
hennar hafði átt Skildinganes í
Skeijafirði, en sú saga gekk að
hann hefði tapað því í pókerspili
við Óla norska, Norðmann sem
byggði mörg hús, til dæmis á
Laugaveginum. „Eftir að hann var
svikinn í viðskiptum varð hann að
fara af sínu landi og fór þá vestur
í Nauthólsvík, sem var langt frá
mannabyggð og talið argandi
draugabæli og álfabyggð allt í
kring. Enginn vildi koma nálægt
þessum stað í kringum aldamótin.
Allt var ljóslaust, bara nokkrir
torfbæir á stangli og milli víkurinn-
ar og miðbæjarins var Vatnsmýrin,
sem á þessum tíma gleypti fólk með
húð og hári. Hóllinn við lækinn var
að sögn ömmu mikil álfahöll og það
var þarna á unglingsárunum að hún
kemst í kynni við mystíkina. Hún
sagðist hafa verið í stöðugu sam-
bandi við álfana og trúði á stokk
og steina. Hún var heittrúuð sú
gamla, trúði bæði á himnaríki og
helvíti og í hennar huga var stutt
þar á milli.
Amma var potturinn og pannan
í fjölskyldulífinu. Hún var spákona
og kvenskörungur. Sumir hafa lýst
henni sem miðaldagaldrakonu. Ef
það fæddist barn í fjölskyldunni
vildi sú gamla ráða uppeldinu og
hafði það mest í faðminum. Ég var
í faðmi ömmu þar til ég var 24 ára
og hún dó. Afi var dáinn töluvert
áður. Þau voru mín stoð og stytta,
sérstaklega hann Halldór Sigurðs-
son fisksali og íþróttafrömuður.
Amma var alltaf í slopp, hafði
skræka og skerandi rödd, talaði
hátt eins og öll þessi fjölskylda
gerir. Það komst allt til skila sem
hún sagði. Hún var flámælt, sagði
kjet og smjer og notaði skrýtin orð.
Þú getur rétt ímyndað þér að það
lyftist brúnin á fyllibyttunum, þegar
hún bauð þeim sjúss, en sjúss á
hennar máli var djús, svo þeir urðu
fyrir vonbrigðum með sjússinn
hennar ömmu. Hún notað oft orð,
sem hún misskildi „Viltu brauð með
arkúlum og marmelaði", sem þýddi
brauð með agúrkum og remúlaði.
Sú gamla eldaði alltaf, enginn
1
>
)
>
i
i
I
i
i
í
i
\
i
i
i
l
i
b
>