Morgunblaðið - 13.10.1996, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 13. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
sér í byggingarvinnu og vann þá
eins og berserkur, svo önnur eins
handlagni hafði aldrei sést, en það
stóð stutt. Á meðan sá fjölskyldan
hann í dýrðarljóma með augum
ömmu. Augu hennar voru alls stað-
ar. Bóbó átti það líka til að sýna
lit og ráða sig á togara. Þá var
amma fljót að fara niður á höfn,
taka allt hans hafurtask og pilla
sínum uppáhaldsdreng heim. Hún
vildi hafa allt sitt fólk hjá sér.
Hún tók létt á því þótt hann
kæmi með heilu skipshafnirnar
heim, úttattóveraða jaxla, sem rifu
í sundur símalínur, ef fisksalinn
ætlaði að hringja á „löðregluna",
eins og þau sögðu, því móðurbróðir
minn var hátt skrifaður á
vinsældarlistanum. í hennar augum
var hann saklaus drengur, sem fé-
lagamir skemmdu. Sú gamla stóð
eins og dyravörður á næturklúbbi,
þegar hann kom heim með félag-
ana. Þeir sem gátu töfrað fram
neftóbaksdós - neftóbakið tók hún
í vörina - fengu að fara inn, en
öðrum vísaði hún frá með skít og
skömm. Þegar jafnvel benti til að
menn myndu myrða hver annan
leitaði hún á náðir nágrannanna í
kennarablokkinni eftir að hafa
hlaupið nokkra hringi í kringum
húsið, æpandi eins og indjáni á
hjáááálp og við hin skriðum út um
glugga og göt til að forða okkur.
Síðan tók strætið við Bóbó og
loks Gunnarsholt. Hann var sam-
bland af Elvis Presley, Marlon
Brando og James Dean. Þótt hann
væri ekki nema 23 ára þegar bítla-
æðið skall á, var hann gjörsamlega
staðnaður í Elvisi, Brando og Dean.
Þótt hann upplifði einhveija mestu
revúlúsjón sem lengi hafði orðið í
tónlist, þá var hann alveg stökk í
Elvisi.“
Pálína rifjar aðspurð upp fyrstu
kynni sín af Bóbó, þegar hún var
táningur. „Fyrst þegar ég sá hann
fannst mér hann rósalega myndar-
legur, eins og flestu kvenfólki
fannst og þó var hann var orðinn
tannlaus, þegar ég sá hann. Seinna
flutti ég inn í húsið til Agga og þá
varð ég hrædd við hann. Hann kom
stundum og barði upp á með vini
sína til að drekka."
Þórarinn Óskar rifjar upp að ein-
hveiju sinni eftir að þau Pálína
höfðu eignast tvo elstu strákana sat
Bóbó við drykkju á Þrastargötunni.
Þegar Pálína fór niður til að biðja
þá að hafa lægra leit Bóbó á hana
um leið og hann sagði: „Heeei vú-
man, heldurðu að þú sért eina kon-
an í heiminum?" Þeim Þórarni Ósk-
ari og Pálínu kemur saman um að
eftir að Bóbó varð róni hafi þau
náð betra sambandi við hann, því
þá mildaðist hann.
Verstur var hann við spáfólkið,
segja þau. Þórarinn Óskar rifjar upp
þegar Bóbó kom inn í litlu stofuna
á Þrastargötunni, „og var í stuttu
buxunum á Elvismátann frá 1956,
alveg úr takt við tímann. Þar sátu
þá stelpur og húsmæður og biðu
eftir að láta spá fyrir sér. „Lúkking
for tröbbol?" spurði hann þær. „A
ég að girða nið’rum mig? Á ég að
...?“ eitthvað sem ekki er eftir haf-
andi og svo gekk hann út. Þetta
var absúrd. Það var ekki hægt að
svara þessu.“
Móðurbræður Þórarins Óskars
voru Bóbó og svo „Hinn“, eins og
Elmer Róbert Daníels var alltaf
kallaður. „Halldór var hans stoð og
stytta, meðan Bóbó var uppáhald
þeirrar gömlu. Elmer Róbert var
lóner, sem átti sér fáa kunningja.
Hann var reglusamur, sterkur sem
naut og viðkvæmur eins og mar-
svín. Hann var „dölarfullur“ eins
og langmæðgur mínar sögðu. Það
vissu fáir að hann var að læra flug
og var búinn að ljúka sólóprófi,
þegar hann fórst í flugslysi 21 árs
að aldri. Hann var huldumaðurinn
í fjölskyldunni. Eftir að hann dó og
fólk fór að rannsaka hans hafurtask
kom í ljós að hann hafði ort ljóð
og dundað sér við að skrifa sögur
um Basil fursta.
Ef amma tók að sér böm eins
og hún hafði gert, hún ól upp systk-
ina- og barnaböm, þá voru þau
annaðhvort sett út í horn, eða hafin
upþ til skýjanna. Bóbó hóf hún upp
til skýjanna, en fussaði á „Hinn“,
sem var neðarlega á vinsældalistan-
í FYRIRHEITNA landinu. Einar Kárason með „trökkdrævemum“ Carl Black og konu hans Shirley.
Aggi tók myndina þegar þeir félagar fóm eins konar pílagrímsferð vestur um haf á slóðir ömmu Lólóar.
„HINN“ eða flugmaðurinn Elmer Róbert
með Agga frænda sinn eins árs.
ÖMMURNAR — Jósefína spákona og Lóló. Myndimar em úr Ijós-
myndabók Þórarins Innan handar, sem kom út hjá M&M 1989.
um. Ég var líka ofarlega á vin-
sældalistanum og bæði amma og
afí dekruðu Við mig og sama gerðu
móðurbræður mínir. Amma gaf
heldur ekki öllum það sama að
borða. Við Bóbó fengum kannski
kótelettur með sósu, en hinir skyr-
hræring. Kjötsúpan var elduð handa
rónunum og öllum gestunum.
Hversu galið sem fólkið mitt gat
verið oft á tíðum þá eru þetta stolt-
ir karakterar og seigir. Atvik, sem
sett hefðu annað fólk út af sporinu
og inn á geðdeild, gat þetta fólk
þolað. Sérstaklega sigldi amma
Lóló bara í gegnum allt með létt-
leika og húmor.“
Sögurnar entust til
frásagnar í þrjú ár
En hvernig skyldi þá fjölskyldu-
sagan í bókum Einars Kárasonar
koma Þórarni Óskari fyrir sjónir?
„Við skulum orða það svo að ef ég
myndi skrá söguna núna myndi ég
segja margt nákvæmlega eins og
sagt er frá því í bókunum. Þetta
er það sem ég pússla saman. Sann-
leikurinn er bundinn við þann sem
segir frá hveiju sinni og mín lýsing
þarf ekki að vera rétt. Eg sagði frá
því sem ég held að hafí átt sér stað
og skálda svo í eyðurnar. Einar
bætti svo við. í dag er ég svolítið
búinn að gleyma hvað er satt og
hvað skáldað og hvar ég skáldaði
sjálfur.“ Pálína segir að sér finnist
undarlegt að lesa bækumar, því
þær séu eins og kómíska hliðin af
því sem hún kynntist í fjölskyld-
unni. „Það er skrýtið að lesa bæk-
urnar, því ég hef heyrt Agga segja
frá þessu öllu og sumt upplifði ég
sjálf," segir hún.
Um aðdraganda bókarinnar segir
Þórarinn Óskar að löngu áður en
hann kynntist Einari hafí hann oft
sagt við Pálínu að þetta stöff yrði
áð komast á blað. Þeir Einar kynnt-
ust í Æfíngadeild kennaraskólans,
en síðan skildu leiðir. Eftir að þau
Pálína fluttu til Kaupmannahafnar
1979 hittust þeir aftur, því Pálína
þekkti konu Einars. Þau Einar
bjuggu þá í Kaupmannahöfn, en
Þórarinn bjó með fjölskyldu sína í
Árósum.
„í gegnum Einar kynntist ég
Pétri Erni Björnssyni arkitekt, sem
bjó þá í Árósum og við tveir ætluð-
um eiginlega að gera eitthvað úr
þessu. Við Einar vorum alltaf að
mata hver annan á sögum. Hann
var þá að skrifa sína fyrstu skáld-
sögu, Þetta eru asnar Guðjón, sem
hann hafði sýnt mér og ég sagði
honum að hann væri bara að fást
við einhveija stúdentarómantík.
„Ég skal segja þér sögur“, sagði
ég. „Hættu nú þessum monkíbiss-
ness.“ Mér fínnst reyndar þessi
fyrsta bók hans mjög góð og þykir
Einar mjög góður rithöfundur.
Eftir Guðjón skellti hann sér í
mínar sögur. Bæði sagði ég honum
sögur og eins sendi ég honum frá-
sagnir mínar á spólum, þar sem
Pétur Örn var spyrillinn. Við höfð-
um upphaflega reiknað með tveim-
ur bókum, svona í stíl við The Rise
and Fall fjölskyldunnar. Vorum að
hugsa um einhvers konar ættar-
sögu, en svo rann upp fyrir okkur
að það var bara hallærislegt. Fjöl-
skyldusaga mín var flóknari en svo
að henni væri hægt að gera skil á
þann hátt. Mér finnst hann hafa
farið með sögurnar mínar á stór-
kostlegan hátt. Einsi gjörlifði sig
inn í þetta og ég skellti mér í gervi
sögupersónanna. Við vorum á end-
anum farnir að tala sama tungu-
málið og slá um okkur með Elvis-
frösum. Við helltum okkur í rann-
sókn á þessu tímabili. í partíum hjá
vinstri intelligensíunni var litið á
okkur sem skrýtna menn. Árið 1982
fórum við í nokkurs konar píla-
grímsferð til Bandaríkjanna, eigin-
lega til að hitta fyrirmyndimar.
Þegar Einar flutti heim vorið
1983 var ég löngu búinn að gefa
grænt ljós á að hann kláraði verkið
einn. Ég man hreint og beint ekki
hvernig það kom til. Hann sendi
mér handrit bókanna, sem ég las
yfir og ég held hann hafi tekið til-
lit til flestra athugasemda minna.
Ég bjóst ekki við bók fyrr en árið
eftir, en hann sat inni á Landsbóka-
safni eins og trylltur maður og
skrifaði og skrifaði, svo fyrsta bók-
in kom út um haustið. Hann var
kominn upp á sína Djöflaeyju og
hefur unnið sig upp „from jack to
a king“, unnið grimmt. Eftir að
hann fluttist til Islands hélt hann
alltaf áfram að hræra í mér og
sagði mér að láta sig vita, ef mér
dytti eitthvað í hug.“
„ Aldrei þýtt að senda þessa
fjölskyldu í fjölskylduþerapíu"
Það er auðvelt að sitja og
skemmta sér undir frásögnum
Agga, en þegar sagnatöfrunum
sleppir leitar á spurning um hvem-
ig hafi eiginlega verið að alast upp
í þessari fjölskyldu. „Það var bæði
gott og slæmt, ég mundi segja frek-
ar gott, því afí og amma dekraðu
við mig. Það er ljómi yfír fyrstu
uppvaxtaráranum, fýrir utan þegar
ég þurfti að flýja fýlliríið. Það verð-
ur líka að líta á að þá lék allt í
lyndi, velmegun í fjölskyldunni og
eina sem skyggði á var fylliríið í
frænda. Fallið kemur, þegar frændi
minn Elmer Róbert Daníels fórst í
flugslysi. Þá var ég níu ára.
Meðan hann lifði var hann neðar-
lega á vinsældarlistanum, en var
tekinn í dýrlingatölu eftir að hann
dó. Þá sáu allir hann í öðra ljósi
og heil röð af börnum, sem fædd-
ust seinna inn í fjölskylduna voru
skýrð eftir honum. Þangað til hann
dó hafði ég alltaf gengið með Jesú-
mynd í vasanum. Eg reif hana eft-
ir að hann dó, því mér fannst þá
eitthvað bogið við þessa Jesútrú.
Eftir að Elmer Róbert dó hrundi
allt á ótrúlegan hátt. Fjölskyldan
syrgði hann í fleiri mánuði og kon-
ur gengu með svört sjöl um andlit-
ið. Ekki alllöngu seinna urðum við
að flytja úr gamla húsinu og afi
tapaði stöðu sinni sem fisksali
Grímsstaðaholtsins. Það era marg-
ar kenningar uppi um af hveiju það
skeði. Ég veit ekki hveiju ég á að
trúa, en held bara að við höfum
alla tíð verið sérfræðingar í að
klúðra hlutunum. Það var bara lifað
fýrir líðandi stund. Ef rætt var um
af hveiju hlutirnir fóru ekki eins
og þeir áttu að fara þá var forlögun-
um bara kennt um. Allt var annað-
hvort ákveðið af Jesú Kristi eða
djöflinum. Það hefði aldrei þýtt að
senda þessa fjölskyldu í fjölskyldu-
þerapíu."
Þegar Þórarinn Oskar er beðinn
um að lýsa degi í gamla húsinu og
var níu ára, er hann ekki lengi að
draga upp slíka mynd. „Við skulum
segja að það sé sumardagur. Allt
veltur á hvort Bóbó frændi er edrú,
timbraður eða að bursta skóna og
á leið í bæinn. Nú er að hann bursta
skóna og raular Elvislag. Segjum
að það sé sól og gott veður. Ég fæ
að sofa til hádegis, jabba svo út og
fæ mér frískt loft. Úti á bletti ligg-
ur Robbi, „hinn“, í sólbaði. Móðir
mín er að hengja upp þvott og and-
skotast út í Robba yfír því hvers
konar andskotans vesalingur hann
sé að að liggja í sólbaði þegar öll
þjóðin sé að vinna. Amma mín Jó-
sefína gengur um fussandi og svei-
andi yfír mannorðsþjófum og faríse-
um og á von á fólki í spádóm. Afí
er jafnvel á leiðinni heim í hádegis-
mat, blístrandi eitthvert harm-
oníkulag, sem kemur mér í gott
skap.
Um kvöldið kemur Bóbó með vin-
ina úr bænum, allt endar í slagsmál-
um og símalínur eru slitnar í sund-
ur. Eyvi frændi kemur á löggubíln-
um til að hirða félaga Bóbós, sem
höfðu gert sér glaðan dag. Amma
Jósefína er búin að hlaupa tíu hringi
í kringum húsið með indjánagargi
og ég er flúinn með móður minni
og systur út um Grímsstaðaholtið
til að fá inni þar til rennur af kapp-
anum. Þótt hann skapi alla vitleys-
una þá bannar Jósefína að honum
sé stungið inn, því þetta er allt fé-
lögunum að kenna.“
Sagan endalausa
N
Bækur Einars Kárasonar um
Holtarana og kamparana eru bráð-
fyndnar og kvikmynd Friðriks Þórs
hefur verið kölluð gamanmynd. En
spurningin er hvort veruleiki Agga
var nokkuð sérstaklega fyndinn.
Þórarinn Oskar hvikar ekki frá því
að Einar hafi farið fjarska vel með
efnið. „Það voru miklu stærri mögu-
leikar á að hann gæti klúðrað þessu.
Þegar við unnum að þessu var húm-
orinn alls ráðandi. Þetta átti aldrei
að verða í anda Dostójefskýs, sem
líklega hefði gert andlegu og sálar-
legu hliðinni betri skil. Nú er mér
orðið erfiðara að rifja þetta upp,
önnur aspekt komin inn í myndina
og ég tel mig hafa beðið ævilangan
skaða á að hafa alist upp hjá þessu
fólki, en það þýðir samt ekki að ég
kenni því um eitt né neitt. Þetta
fólk átti börn meðan það var sjálft
börn. Húmorinn bjargaði mér og
fleirum í íjölskyldunni. Ef við hefð-
um ekki haft hann til að snúa á
allt þá væri löngu búið að leggja
Jp
>
>
>
I
I
'
I
í
t