Morgunblaðið - 04.02.1997, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 4. FEBRÚAR 1997 25
LISTIR
Böðvar og Þorsteinn
hlutu Islensku bók-
menntaverðlaunin
BÖÐVAR Guðmundsson og Þor-
steinn Gylfason hlutu íslensku bók-
menntaverðlaunin í gær en það var
forseti íslands, herra Olafur Ragnar
Grímsson, sem afhenti þau við hátíð-
lega athöfn í Listasafni íslands í
gær. Böðvar hlaut verðlaunin í fiokki
fagurbókmennta fyrir skáldsöguna
Lífsins tré og Þorsteinn í flokki
fræðirita og rita almenns efnis fyrir
heimspekiritið Að hugsa á íslensku.
Báðar bækurnar eru gefnar út af
Máli og menningu.
Verðlaunahafarnir færðu dóm-
nefndum og aðstandendum verð-
launanna þakkir sínar við móttöku
þeirra. Böðvar sagðist þó eiga eigin-
konu sinni mest að þakka enda
hefði hún tekið því með jafnaðar-
geði og þolinmæði að eiginmaðurinn
sæti lon og don við illa launaðar
skriftir þegar hann gæti verið að
skaffa almennilega til heimilisins.
Þorsteinn minntist með hlýhug og
þakklæti forvera sinna í íslenskri
heimspeki á þessari öld og færði
einnig samstarfsmönnum sínum og
nemendum við Háskóla íslands
þakkir sínar; sagði hann að þáttur
þeirra í störfum sínum væri meiri
en menn grunaði.
Verðlaunin nema 500 þúsund
krónum hvor auk þess sem afhent
voru skrautrituð verðlaunaskjöl og
verðlaunagripir smíðaðir af Jens
Guðjónssyni gullsmiði, - opin bók á
granítstöpli með nafni verðlauna-
hafa og ritverks.
Þriggja manna dómnefnd, skipuð
þeim Baldvini Tryggvasyni, Sigríði
Th. Erlendsdóttur og Kristjáni Árna-
syni, sem var formaður, valdi verkin
úr tíu bókum sem tilnefndar voru
til verðlaunanna í desember síðast-
liðinn, fimm í flokki fagurbókmennta
og fimm í flokki fræðirita og bóka
almenns efnis. Tilnefndar fagurbók-
menntir voru auk Lífsins tré, ljóða-
bókin Indíánasumar eftir Gyrði El-
íasson og skáldsögurnar Endurkoma
Maríu eftir Bjarna Bjarnason, /s-
landsförin eftir Guðmund Andra
Thorsson og Z eftir Vigdísi Gríms-
dóttur. Úr flokki fræðirita voru auk
bókar Þorsteins tilnefndar Kona
verður til eftir Dagnýju Kristjáns-
dóttur, Merkisdagar á mannsævinni
eftir Árna Björnsson, Skotveiði í ís-
lenskri náttúru eftir Olaf E. Friðriks-
son og Undraveröld hafdjúpanna við
ísland eftir Jörund Svavarsson og
Pálma Dungal.
Tilfinning o g
tónmál ofin í eitt
TÓNLIST
Kirkjuh voll
LJÓÐATÓNLEIKAR
Sólrún Bragadóttir og Gerrit Schuil
fluttu söngverk eftir Franz Peter
Schubert. Laugardagurinn
1. febrúar 1997.
AÐRIR tónleikar Schubert hátíð-
arinnar í Garðabæ voru helgaðir
söngverkum meistarans og þeir sem
færðu hlustendum þessi meistara-
verk, voru Sólrún Bragadóttir og
Gerrit Schuil. Efnisskráin var
skemmtilega samansett, með lítt
þekktum söngverkum og þeim sem
borið hafa uppi frægð Schuberts,
lögum eins og Nacht und Tráume,
Gretchen am Spinnrade, báðir Su-
leikas söngvarnir, Du bist die Ruh
og Die junge Nonne.
Nacht und Tráume var flutt með
þeim hætti, að ógleymanlegt verður
þeim er á hlýddu. Söngur Sólrúnar
var vígður kyrrðinni og tremólurnar
í undirleiknum urðu draumdökkar
í höndum Gerrits. Flutningurinn á
Nacht und Tráume er ævintýri, sem
enginn kann í raun að skilgreina
en allir skynja. Grectchen am
Spinnrade var við hægari mörkin
en þó vel haldið utan um tónefnið,
sem var ef til vill einum of skýrlega
mótað, þar sem, bókstaflega talað,
allir „núansar" píanósins heyrðust.
Suleikas söngvarnir voru glæsilega
fluttir og leikur þar að jöfnu söngur
og píanóleikur.
Notkun Schuberts á svonefndum
tremólum er sérkennileg og í Du
bist die Ruh eru þær mjög hægar
og verða því annað og meira en
hljómfylling. í þessu lagi þurfa
flytjendur að glíma við kyrrðina,
sem var sérgrein Schuberts og
náðu Sólrún og Gerrit að laða fram
sérlega fallega stemmningu. Die
junge Nonne, sem var lokalag tón-
leikanna, var glæsilega flutt en þar
eru tremólurnar hljómfylling, sem
myndar eins konar miðju, á milli
söngraddarinnar og bassans, er
túlkar þungan storminn og grafar-
dimma nóttina, storma tilfinning-
anna, sem geisuðu innra með stúlk-
unni og skóku hana, eins og storm-
urinn húsið, þrumandi eldingar
ástarinnar og grafardimmu hjart-
ans, friðinn sem að lokum frelsar
stúlkuna undan jarðlegum höftum
og hljóm klukkunnar, sem kallar
hana til hinnar eilífu elsku. Þetta
stórkostlega verk var fábærlega
flutt.
Af minna þekktum söngverkum
meistarans voru Der Blumenbrief,
Rómansan úr Rósamundu, Die
Liebe hat gelogen og Du liebst
mich nicht, sérlega athyglisverð
söngverk, einföld að gerð er voru
ÍSLENSKIR W
OSTAR,
^fclNASfy

Morgunblaðið/Ásdís
BÖÐVAR Guðmundsson og Þorsteinn Gylfason tóku við íslensku
bókmenntaverðlaununum í Listasafni íslands í gær.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
FRÁ tónleikunum í Kirkjuhvoli.
afburða vel flutt. Sérstaklega má
þó nefna einstaklega fallega róm-
önsu úr tónlistinni fyrir leikverkið
Rósamundu og það undarlega lag,
Die Liebe hat gelogen, þar sem
Schubert leikur sér með samskipan
samnefndra tóntegunda (c-moll og
C-dúr). Þessi tóntegundaleikur var
einkennandi fyrir tónvinnu Schu-
berts en fær í þessu lagi sérstaka
merkingu, í túlkun ótrúverðugrar
ástar. Vinahópur Schuberts var að
mestu skipaður bókmenntamönnum
og það kann að vera skýringin á
ljóðaáhuga hans og hversu ljóðið
var honum mikil uppspretta tón-
hugmynda en eins og Schubert
sagði sjálfur, munu mörg sönglag-
anna, bókstaflega talað, hafa orðið
til um leið og hann las ljóð þeirra
í fyrsta sinni.
Tónleikarnir í heild voru glæsi-
legir og Sólrún Bragadóttir kemur
nú fram sem frábær ljóðasöngvari
og var túlkun hennar oft sérlega
áhrifamikil, eins og t.d. í Nacht und
Tráume, sem og í öðrum lögum.
Allur söngur hennar var framfærð-
ur af miklu listfengi, þar sem mót-
un tónhendinga og tiifinningalegt
innihald var ofið í eitt, eins og t.d
í rómönsunni og í lögunum Die
Liebe hat gelogen og Die junge
Nonne. Það eina sem finna mætti
að, var framburður textans, sem
vildi oft glatast í mikilli mótun tóns-
ins. Píanóleikur Gerrits Schuil var
einstaklega glæsilegur, stundum
við þau mörk, að hann var of vel
mótaður og stal hann þá „senunni“
en umfram allt, ávallt borinn uppi
af miklu listfengi, sterkri tilfinningu
og djúpri virðingu fyrir tónmáli
meistarans.
Jón Ásgeirsson
Islendingar taka þátt í uppfærslu
norsku óperunnar Fredkulla
„Gott en ekki
frábært“
„GOTT en ekki frábært“ var yfir-
skrift gagnrýni Aftenposten á óper-
una Fredkulla eftir M.A. Udbye, sem
frumsýnd var í Ólafshöjlinni í Þránd-
heimi á laugardag. íslendingarnir
tveir sem taka þátt í uppfærslunni,
Sveinn Einarsson; annar leikstjór-
anna, og Elín Óskarsdóttir, sem
syngur eitt aðalhlutverkanna, fá
góða dóma fyrir frammistöðuna í
dagblöðum í Ósló og Þrándheimi en
gagnrýnendur finna hins vegar að
óperunni sjálfri og uppbyggingu
hennar.
Fredkulla er í tveimur þáttum og
er efni hennar sótt í konungasögur
Snorra. Minnir Sveinn á það í sam-
tali við Adresseavisen og segir því
gleðilegt að íslendingurinn Elín Ósk-
arsdóttir sé á meðal einsöngvara.
Fjallar óperan um baráttu Norð-
manna og Svía á 12. öld um Gauta-
land. Norski konungurinn Magnús
semur við Inga Svíakonung og Eirík
Danakonung um frið, sem byggist
á því að Margrét, dóttir Svíakonungs
giftist Magnúsi. Fær hún nafnið
„Fredkulla" þar sem hún kemur með
friði.
Óperan var samin fyrir 139 árum
en hefur ekki verið flutt í heild sinni
fyrr en nú. Udbye var að mestu sjálf-
lærður í tónlist og var Fredkulla eina
óperan sem hann samdi. Gagnrýn-
andi Aftenposten segir að margt
jákvætt megi tína til um tónlistina.
í Tronderavisa er hún sögð „tímala-
us tónlist undir áhrifum frá Mozart
og vínarklassíkinni. Greina má áhrif
frá gömlum þýskum rómantískum
óperum en tök Udbyes á formi og
stíl eru persónuleg."
Það sem Aftenposten fínnur að
óperunni er að texti hennar sé bæði
sunginn og talaður. Það valdi erfíð-
leikum að tengja þetta tvennt sam-
an. „Það að óperan hljómar að hluta
til unaðslega vel nær ekki að skyggja
að öllu leyti á skort á dramatík.
Þessu gera leikstjórarnir Stein
Winge og Sveinn Einarsson og leik-
myndahönnuðurinn John-Kristian
Alsaker sér grein fyrir og því var
regla, góð uppbygging og aðdáunar-
vert jafnvægi í staðsetningu og nýt-
ingu á leikurum."
Elín Óskarsdóttir fær góða dóma
fyrir söng sinn í hlutverki Thoru.
Hún og Kjell Magnus Sandve eru
sögð búa yfir „efnilegu raddskrúði".
í Verdens Gang segir að aría Thoru
í upphafi annars þáttar hafi verið
„grípandi" og að „dramatísk sópran-
rödd Elínar Óskarsdóttur hljómaði
jafnan frábærlega“. í Tronderavisa
er frammistaða hennar sögð sann-
færandi og í Addresseavisen segir
að Elín hafi gefið hinu mikilvæga
hlutverki Thoru dramatískan og
raddlegan styrk.
Níu sækja um forstöðu-
mannsstöðu LI
NÍU hafa sótt um stöðu forstöðu-
manns Listasafns íslands en um-
sóknarfrestur rann út síðastliðinn
föstudag. Umsækjendur eru Guð-
mundur Rúnar Lúðvíksson mynd-
listarmaður og listfræðingarnir
Hrafnhildur Schram, Ólafur Kvar-
an, Þorgeir Ólafsson, Halldór Björn
Runólfsson, Aðalsteinn Ingólfsson,
Guðbjörg Kristjánsdóttir, Guðrún
Helga Jónsdóttir og Sigríður Gunn-
arsdóttir.
Umsóknarfrestur um stöðu for-
stöðumanns Listasafns ASÍ er einnig
runninn út. Að sögn Ara Skúlason-
ar, framkvæmdastjóra ASÍ, bárust
tugir umsókna um stöðuna en nöfn
umsækjenda verða ekki gefin upp.