Morgunblaðið - 06.07.1997, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 6. JÚLÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
Lækkun til frambúðar?
Fargjöld lækkuðu mikið í innanlandsflugi hjá félögunum tveim sem
----------------------------------------------3-----------------------
annast nú megnið af markaðnum, Flugfélagi Islands og Islandsflugi,
um leið og aukið frelsi var veitt í þessum atvinnurekstri 1. júlí sl. Verð-
lækkunin var mun meiri en gert hafði verið ráð fyrir og skoðanir eru
skiptar um það hve varanleg hún verði. Guðni Einarsson og Kristján
Jónsson ræddu við talsmenn félaganna og fleiri málsaðila.
ISLANDSFLUG hefur frá upp-
hafí starfað í skugga voldugs
keppinautar, Flugleiða, sem
sat að sérleyfí á flölförnustu
áætlunarflugleiðum landsins. Saga
keppinauta Flugleiða hefur verið
skrykkjótt og á köflum skrautleg.
Sé það rétt, sem margir fullyrða,
að verðið nú sé of lágt til að flugið
standi undir sér er ljóst að eitthvað
verður undan að láta. Sumir telja
að flugi til fámennra staða verði síð-
ur sinnt nú enda minna upp úr því
að hafa.
Stærðarmunur félaganna er mik-
ill. Flugfélag íslands býður 380 ferð-
ir á 14 leiðum innanlands í hverri
viku, sjö frá Reykjavík og sjö frá
Akureyri. Hjá félaginu starfa 184
starfsmenn, auk þess sem það leigir
39 flugmenn og 19 flugfreyjur á
Fokker flugvélum af Flugleiðum,
samtals 242 starfsmenn. Áætlað er
að fyrirtækið velti um tveimur millj-
örðum króna á ársgrundvelli.
íslandsflug er með áætlun til 9
staða og býður um 160 ferðir á viku.
Hjá félaginu starfa um 90 manns,
þar af 25 flugmenn. í fyrra velti
félagið 600 milljónum króna. Búist
er við töluverðri veltuaukningu í ár,
milliuppgjör eftir fyrstu fjóra mán-
uði sýndi rumlega 40% veltuaukn-
ingu miðað við sömu mánuði 1996
og eftir að samkeppni var gefín frjáls
hafa umsvifin aukist til muna.
Flugleiðir fengu fékk Fokker 50
vélarnar árið 1992, þijár á 10 ára
kaupleigusamningi og eina á fímm
ára samningi. Samkvæmt ársskýrslu
Flugleiða voru greiddar 387,5 millj-
ónir króna í rekstrarleigu af Fokker-
unum í fyrra og í ár verða greiddar
tæpar 335 milljónir, en einum samn-
ingnum lýkur á þessu ári. Þar til
viðbótar kemur ýmis kostnaður
vegna varahluta, viðhalds o.fl. Tii
dæmis á félagið tvo varamótora í
Fokker. Flugfélag íslands leigir Fok-
ker flugvélarnar af Flugleiðum sam-
kvæmt sérstökum leigusamningi
fyrir hveija flugvél. Samkvæmt
heimildum Morgunblaðsins eru þess-
ir leigusamningar ólíkir, þannig mun
Flugfélagið t.d. hafa gengið inn í
kaupleigusamning fyrir eina vélina
og greiða minni leigu af annarri véi
en Flugleiðir borga síðan af sömu
flugvél.
Þegar kaupleigusamningurinn var
gerður fyrir sjö árum kostaði hver
Fokker 50-flugvél 12 milljónir
Bandaríkjadala. Maður kunnugur
flugvélaviðskiptum áætlaði að jafn
vel búnar Fokker-vélar og Flugfélag
íslands notar kosti nú um 6 milljón-
ir dala, 420 milljónir króna, en ATR-
42 vélar líkar þeim sem íslandsflug
notar um 5,5 milljónir dala, 385
milljónir króna. ATR vélar íslands-
flugs eru minni og ódýrari í rekstri
en Fokker 50 vélar Flugfélagsins.
Flugfélag Islands leigir Fokker-
ana af Flugleiðum með flugmönnum.
Þeir eru starfsmenn Flugleiða og á
rýmri kjörum en nýlega _var samið
um á milli Flugfélags íslands og
Félags íslenskra atvinnuflugmanna,
FIA. Samkvæmt heimildum Morg-
unblaðsins er kjarasamningur Flug-
leiðaflugmanna þannig upp byggður
að erfíðara er fyrir vinnuveitandann
að ná sömu nýtingu út úr áhöfnum
og samningar íslandsflugs og Flug-
félags íslands við FÍA leyfa. Flug-
leiðir munu ná um 700 vinnustund-
um út úr hveijum flugmanni á ári,
en íslandsflug og Flugfélag íslands
eru með samning sem gerir þeim
kleift að ná um 800 tímum út úr
hveijum flugmanni. Öryggisreglur
munu setja markið við 900 tíma
nýtingu á ári.
Horað og harðskeytt
íslandsflug hefur byggt starfsemi
sína á þjónustu við minni byggðar-
lög, leiguflugi og vöruflutningum.
Starfsfólkið er sveigjanlegt og geng-
ur í öll störf ef svo býður við að
horfa. Líklega myndi fyrirtækið
flokkast sem „lean and mean“ eins
og það er orðað hjá enskumælandi
fólki en við gætum nefnt „horað og
harðskeytt". Er þá átt við að lögð
sé ofuráhersia á að rekstrarkostnað-
ur sé sem minnstur og hlífðarlaust
reynt að skáka keppinautum með
öllum ráðum.
Þessi tvö félög skipta nú að mestu
á milli sín innanlandsmarkaðnum í
farþegaflugi. íslandsflug hefur allt
að vinna og Flugfélag Islands mun
væntanlega veija þá markaðshlut-
deild sem það tók í arf frá Flugleið-
um og Flugfélagi Norðurlands með
kjafti og klóm. Reksturskostnaður
íslandsflugs er lægri en Flugfélagið
er stærra og með öflugan bakhjarl
í Flugleiðum, hvað sem líður fullum
aðskilnaði á yfirborðinu. Frjáls sam-
keppni félaganna hefur þegar kom-
ið neytendum til góða, þótt ýmsir
efist um hve lengi þeim endist
spretturinn á núgildandi verði far-
gjalda.
Viðmælendur blaðsins um flug-
mál voru þegar farnir að velta því
fyrir sér hvað muni gerast ef þau
sjá fram á að samkeppnin verði
þeim svo dýr að um bræðrabyltu
verði að ræða. Heimildarmenn
benda margir á hættuna á því að
farin verði sama leiðin og hjá olíufé-
lögunum þrem; verðlagið leiti í
sama farið hjá báðum þótt sam-
keppni sé nú leyfð. Lækkunin nú
sé aðeins stundarfyrirbrigði. Einnig
geti flugfélögin hafið samstarf eða
runnið saman í eitt. „Ég spái því
að þau verði búin að sameinast
næsta vor,“ sagði einn þeirra. Þá
kemur í ljós hvort smæð markaðar-
ins hér á landi gerir fijálsri sam-
keppni og markaðsöflum of erfitt
um vik.
‘

Morgunblaðið/Þorkell
Morgunblaðið/Ásdís
„Reytum ekki hár
okkar og skegg“
„ÞAÐ eru auðvitað margar spurningar sem vakna í fram-
haldi af þessum verðlækkunum," segir Gunnar Sveinsson,
framkvæmdastjóri Bifreiðastöðvar Islands, BSÍ. „í fyrsta
lagi, hvort þetta verði viðvarandi og í
öðru lagi hvaða áhrif þetta hafi á flutn-
inga á þessum leiðum. í þriðja lagi, mun
farþegum á þeim fjölga? Sameiginlegur
keppinautur okkar og flugfélaganna er
einkabillinn og ef það tekst að fá fleiri til
að nota tækin okkar er það auðvitað gott.
Það er samt áhyggjuefni ef þetta veldur
eingöngu því að rútufarþegum fækki, fólk
noti flugið í staðinn. Þá verðum við að
skoða hvað er til ráða. En ég hef enga trú
á því að þetta verði áfram svona lágt, þeir eru bara að
kanna markaðinn." Gunnar segir að ekki sé neinn tauga-
titringur hjá hans mönnum vegna verðstríðsins. Þeir séu
vanir samkeppninni við flugið þar sem lengi hafi verið
ýmiss konar lág tilboðsverð í gangi.
Sérleyfishafar hafi svarað með því að bjóða í samvinnu
við verkalýðsfélög sérkjör á sínum ferðum, þ.á m. svonefnt
Sparfar sem sé mjög lágt fargjald. Með því að nota þessi
tilboð sé hægt að komast frá Reykjavík til Akureyrar og
aftur heim fyrir tæplega 4.000 krónur.
„Á millileiðunum, þar sem flugið keppti áður við okkur,
sem dæmi má nefna Snæfellsnes og vesturhluta Norður-
Iands, hefur rútan algera yfirburði. Fólk fer t.d. í Akur-
eyrarrútuna til að komast á Blönduós eða Varmahlíð. Það
er tiltölulega lítið af farþegum okkar sem fer alla leiðina
og þannig hefur þetta lengi verið.
Síðan má ekki gleyma að drýgstu ferðirnar okkar eru
með erlenda ferðamenn. Þeir eru ekki bara að fara milli
stapa og hentar rútan vel.
Ég get því sagt að við reytum ekki hár okkar og skegg
í örvæntingu af ótta við að allt sé að hrynja,“ segir Gunnar.
Vildu að kjör
væru sambærileg
FLUGMENN hjá Flugfélagi íslands og íslandsflugi eru í
Félagi íslenskra atvinnuflugmanna, FÍA, sem lauk í liðinni
viku gerð kjarasamninga. Kristján Egilsson, formaður FÍA,
sagði í samtali við Morgunblaðið að samningamir við Flugfé-
lag íslands og íslandsflug væru algerlega sambærilegir.
Munurinn væri svo lítill að hann ætti ekki að hafa nein áhrif
á það hvort félagið stæði sig betur í samkeppninni í innan-
landsfluginu.
„Það var ósk samningamanna beggja félaganna að samið
væri um hliðstæð kjör, báðir aðilar lögðu mikið upp úr því
og þeir þrýstu á okkur í þeim efnum. Samningarnir voru
reyndar mjög svipaðir hjá íslandsflugi og Flugfélagi Norður-
lands áður og því ekki um breytingu að ræða í þeim efn-
um,“ sagði Kristján.
Flugfreyjufélag íslands fer með samninga fyrir félagsmenn
sína hjá Flugfélaginu en öryggisverðirnir sem gegna störfum
flugfreyja og flugþjóna hjá Islandsflugi semja sjálfir um kjör
sín og er ekki ljóst hvort þau eru sambærileg. Önnur félög
í innanlandsflugi nota minni vélar en svo að þörf sé á flug-
freyjum, miðað er við að farþegasæti séu a.m.k. 19.
„Það skiptir máli ef nýgerðir samningar við flugmenn eru
á alveg sömu nótum hjá félögunum tveim, það er jákvætt
fýrir Flugfélag íslands," sagði einn af heimildarmönnum
Morgunblaðsins. „Eitt af markmiðunum hjá Flugleiðum, þeg-
ar þeir skildu innanlandsreksturinn frá millilandafluginu, var
að geta gert nýja samninga við flugmennina í innanlandsflug-
inu. Jafnlaunastefnan sem flugmenn fylgdu merkti að það
var starfsárafjöldi flugmanns sem ákvað launin en ekki hvaða
vél hann var að fljúga. Það er ljóst að t.d. lítil, átta manna
flugvél ber ekki sama áhafnarkostnað og þota með 200 sæti.
Þetta hefur þeim tekist og nú mun vera nokkurt jafnræði
milli félaganna tveggja á þessu sviði. Annað mál er að Flugfé-
lagið hefur ef svo má segja „erft“ í einhvetjum mæli dýrari
flugmenn og yfirstjórn frá Flugleiðum."
„Verður vonandi
hrein viðbót“
FARI svo að verð á flugfargjöldum haldist til frambúðar
mun lægra en verið hefur má gera ráð fyrir að áhrifin
verði margvísleg, m.a. á ferðaþjónustu.
Ég held að það sem geti gerst sé tví-
þætt,“ segir Kjartan Lárusson, fram-
kvæmdastjóri Ferðaskrifstofu íslands.
„Annars vegar að meira verði um ferðalög
innanlands hjá erlendum ferðamönnum
sem eiga hér stutta viðdöl, kannski viku
eða minna í Reykjavík. Þeir fara núna
svonefndar dagsferðir frá borginni. Ég á
von á að þeim muni fjölga en þó ekki
samstundis. Allt tekur þetta sinn tíma og
nú er ég að miða við að þetta haldist.
Hins vegar er ég að vona að það sama gerist hér og í
Bandaríkjunum fyrir tveim áratugum eða svo þegar frelsi
var mjög aukið þar í innanlandsflugi. Þá varð veruleg
aukning á ferðum Bandaríkjamanna í landinu sjálfu. Ef
íslenskum farþegum fjölgaði mjög í farþegaflugi innan-
lands myndi það vera af hinu góða og það myndi styrkja
markaðinn. Flugfélögin myndu geta haldið áfram að bjóða
lág fargjöld innanlands.
Ég er að vona að þetta verði hrein viðbót og geri ekki
ráð fyrir að þetta dragi endilega úr notkun á einkabíln-
um. Það er staðreynd að það er ekkert mikið um að íslend-
ingar noti flugvélar þegar þeir eru á ferðalögum innan-
lands. Sem dæmi má nefna Vestmannaeyjar, mér kæmi
ekki á óvartþóttþað sé ekki nema lítill minnihluti lands-
manna sem nokkurn tíma hafi komið þangað. Það tekur
ekki nema um 20 mínútur að fljúga þangað frá Reykjavík.
Frelsið í fluginu þýðir að markaðsöflin eiga að ráða
en ekki þessir fyrirhyggjufulltrúar þjóðarinnar, alþingis-
mennirnir. Eina vonin til að þetta verð haldist er að mark-
aðsöflin og samkeppnin haldi þessu gangandi en afskipti
opinberra aðila boða alltaf hækkun."