Morgunblaðið - 19.10.1997, Blaðsíða 4

4 B SUNNUDAGUR 19. OKTÓBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
SÖGULEGUR leikþáttur var settur á svið, þar sem Pitte ábóti vekur fyrir 100 árum opinberlega máls á eymd sjómannanna við ísland og heimtar að
þeim verði veitt lfkn og sjúkrahjálp með spítalaskipi. Sjómannskonurnar taka undir.
ATTU LANGA
SAMLEIÐ Á HAFINU
Gravelines er blómlegur bær á norðurströnd Frakklands er
ræktar sínar rætur, sem m.a. liggja til Islands þar sem fískimenn
þeirra veiddu á skútum þorsk á aðra öld. Því efndu þeir í lok
september til mikillar hátíðar, „Fete des Islandais“. Auk annarra
hátíðahalda minntust þeir Islandstímans og undirskrifuðu með
_________fulltrúum vinabæjarins Fáskrúðsfjarðar og fleirum____________________
viljayfirlýsingu um aukin samskipti framvegis. Elín Pálmadóttir
var þar ásamt fleiri gestum frá Islandi og víðar að.
Sjóminjasafninu í Grand-Fort-Phil-
ip, sem er nýuppgert með tækjum
og minjum frá sjónum, þar á meðal
eru skjöl og myndir frá Íslandstím-
anum. Er verið að vígja þarna nýja
slysavamastöð. Það setti svip á
móttökuna í safninu að íbúar í þjóð-
búningum þess tíma, konur, böm
og karlmenn, mynduðu röð fyrir
dyrum úti og heilsuðu með fánum.
Onnur myndasýning um Islands-
tímann var opnuð við hátíðlega at-
höfn f salarkynnum inni í bænum.
Þar var mikið af gömlum myndum
frá spítalaskipafélaginu Oevres de
Mer, í öðra lagi myndaspjöld með
textum í láni frá safninu í
Rocheford, og í þriðja lagi mynda-
sýning og myndir frá safninu í
Gravelines. Þá hafði forseti Vinafé-
lags Islands í París, Jean-Yves
í FISKIMANNABÆNUM Fort Mardyck heita götumar enn fslenskum
nöfnum: Rue du Geysir, Ruelle Riekiavik, Ruelle Islands og bæði Ru-
elle Budir og Rue Fáskrúdsfjord, sem gladdi Fáski-úðsfirðingana
Steinþór Pétursson bæjarstjóra, Albert Kemp forseta bæjarstjórnar
og varaforsetann Magnús Stefánsson. Með þeim er Léon Panier bæjar-
stjóri í Gravelines.
BÆRINN Gravelines liggur
í sandhólunum við Norður-
sjó, milli Dunkerque og
Calais. Út að sjó liggur
rúmlega tveggja kílómetra löng
innsiglingarrenna, þar sem bátam-
ir sigldu út með 900-1000 sjómenn
áleiðis á Islandsmið og komu heim
á þessum árstíma. Þá var hátíð í
bæ, eins og nú þegar þeirra er
minnst með hátíð, „Fete des Is-
landais".
Út um þessa rennu hélt því báta-
floti á hátíðinni. í broddi fylkingar
„Le pere Duval“ með bæjarstjórn-
ina og gestina frá íslandi, auk
sendiherrans m.a. bæjarfulltrúa og
bæjarstjóra frá vinabænum Fá-
skrúðsflrði, en gestir frá öðram
vinabæjum í Bretlandi, Þýskalandi,
á Bretagne og fleiri í næsta báti á
eftir. Siglt var út hjá sjómanna-
hverfunum gömlu Petit Fort og
Les Huttes og litlu kapellunni út
við hafið Notre-Dame-des Bon
Secour, þar sem sjómennirnir tóku
ofan og fóra með bæn og konur
þeirra báðu fyrir þeim. Úti á rúm-
sjó flutti sóknarpresturinn bæn og
Léon Panier bæjarstjóri og sendi-
herra íslands Sverrir Gunnlaugs-
son vörpuðu blómsveig í hafið með
áletraninni.“A nos Marins. Diparae
en Islande", til minningar um sjó-
mennina okkar, sem hurfu á Is-
landsmiðum. Sjómaður blés í lúður
og gestir og heimamenn á bátunum
í kring tóku ofan. Þetta markaði
þær tilfinningar sem maður finnur
enn í þessum bæ, sem svo lengi lifði
á íslandsveiðunum er kostuðu svo
marga sjómenn lífið á fjarlægu hafi.
Stöndugur bær
Nú er Gravelines stöndugur bær.
Eftir að fiskveiðum lauk og ís-
landsgólettumar hurfu eftir stríðs-
lok hallaði undan fæti. En þá var
stærsta kjamorkuknúna raforku-
ver Frakka byggt þama út við sjó-
inn með tilheyrandi skatttekjum
fyrir þennan 8000 manna bæ. I
framhaldi var byggt stórt álver,
sem bærinn á mikinn hlut í og fyrir
tveimur áram keypti hann mestan
hlut í fiskræktarstöð sem orðin er
ein sú stærsta í Evrópu fyrir dýran
fisk, en hiti frá kjamorkuverinu
vermir vatnið. Selja þeir 2200 tonn
af hinum dýrmæta fiski barra og
kóngaflekk, sem er lúxusfæða á
veitingahúsum. Þar starfa frá 5 og
upp í 75 manns þegar mest er. Því
var hvíslað að mér að fyrir kílóið
feneiust allt að 55 frankar oe veltan
væri 74 milljónir á ári á móti 14
milljónum í fóðurkostnað. Ekkert
af þessu er inni í bænum eða fiski-
mannaútbæjunum meðfram skipa-
rennunni, Petit Fort, Grand Fort
eða Les Huttes.
Gravelinesmenn nýta tekjumar
vel til að halda við sögulegum minj-
um, m.a. gömlu fískimannahúsun-
um og hafa komið fyrir söfnum í
þykkum stjömulaga borgarveggj-
unum frá þeim tíma er enskir og
spánskir vora þar að stríða á mið-
öldum. Og þeir hafa komið sér upp
gríðarmikilli tómstundasamstæðu,
Sportica, með íþróttaaðstöðu, sam-
komusölum, kvikmyndasölum
o.s.frv., sem hýsti hluta af hátíða-
höldunum, svo sem sýningu á kvik-
mynd Friðriks Þórs „Cold Fever“ í
UDPhafi oe íslandsmvnd með kynn-
ingu Kanadamannsins J.L. Math-
on, að ónefndum mikilvægum
körfuboltaleik milli hins sterka liðs
Toulouse og heimaliðsins B.C.M,
sem stutt er vel af bæjarstjórn
Gravelines og var komið í 3. sæti
meðal frönsku liðanna. Menn voru
því æði spenntir og æsingurinn í
þessum gríðarstóra keppnissal
þeirra ólýsanlegur. Við gestirnir
studdum auðvitað heimaliðið, sem
sigraði með 72 gegn 60. En það er
önnur saga.
Tími íslandssjómannanna
Aðaláherslan á hátíðinni var þó
eins og nafnið vísar til á tíma Is-
landssjómannanna. Eftir að hafa
varpað í hafið blómsveig til minn-
rngar um þá sem ekki komu aftur af
íslandsmiðum var haldið að
Conrad, lagt fram fyrir gesti að
skoða mikið safn sitt af bókum á
frönsku um Island og ljósmyndar-
inn Patrick Chefsson kynnti bók
sína Islande Nature, sem kom út í
haust í Frakklandi í bókaflokki
hans frá ýmsum löndum undir
nafninu „Voyage Nature".
Þarna var semsagt mikil kynning
á Islandi fyrr og nú. Útvarpið hafði
líka sett upp tvíþætta myndasýn-
ingu í sínum húsakynnum. Annars
vegar með myndum úr sögu, bók-
menntum og landafræði Islands,
sem sendiráð íslands hafði útvegað.
Og hins vegar landslagsmyndir eft-
ir íslandsvininn og formann „Kynn-
ingarfélags um íslenska menningu
og fræðslu", M. Francoise Scheffer.
Sverrir Gunnlaugsson sendihema
opnaði báðar þessar sýningar. Við
opnun hátíðarinnar í Ráðhúsinu
þakkaði hann íyrir hönd íslands
þennan mikla áhuga bæjarstjórans
á samskiptum við Island fyrr og nú.
íslandsfiskimennirnir á skútun-
um bjuggu á sínum tíma í einslitu
samfélagi í þorpum á þessari norð-
urströnd, allt frá Gravelines í vestri
gegnum Dunkirque, og áfram inn
yfir landamæri Belgíu, þaðan sem
fiskimennirnir sóttu skipsrúm á
Dunkirque-skipin. Þótt boðnir
væru gestir víðar að vildi Léon
Panier bæjarstjóri í Gravelines
gefa Islendingunum kost á að þefa
aðeins af þessari sögu og gerði ferð
með þá allt til bæjarins Oostduink-
erke-aan-Zee í sandhólunum við
sjóinn inni í Belgíu. Á leiðinni var
stansað í Islandssjómannabænum
Fort Mardyck, þar sem götumar
heita ennþá ruelle Reikkiavik, rae
de Geysir, og raelle Islande, og
bæði rae Fáskradsfjordur og raelle
Budir, sem kætti sérlega bæjarfull-
trúana frá þeim austfirska bæ
Fransaranna.
Ferðinni var heitið til þessa
belgíska bæjar vegna þess að þar
er mjög merkilegt sjóminjasafn,
Nationaal Visserijmusem van Oost-
duinkerke, þar sem m.a. er á vegg
mynd af manni sem fórst við Island 1
í mannskaðaveðrinu 1888 og eru i
sagnir um að þá hafi 17 belgískir
sjómenn frá þessum bæ farist á
Dunkerque-skipum. Einnig mynd
af öðrum sem lifði af 33 vertíðir við
Island. En kveikjan að heimsókn-
inni var sérstök sýning í safninu á
myndum frá Islandstímanum, tekn-
ar 1912, í umsjá Jean Pierre Mellis.
Bæjarstjórinn i Gravelines sagði að
sér væri mjög í mun að tengja sam-
an þessa bæi með þessa sömu sögu '
af Islandsveiðunum. Hafði hann af |
því tilefni boðið á hátíðina Henri i
Guegen aðstoðarbæjarstjóra í Plou-
baslanec á Bretagneskaga, þar sem
er í kirkjugarðinum minningar-
veggurinn frægi með nöfnum sjó-
manna og skipa sem fórust við Is-
land frá Bretagne. Nú er þessi
belgíski bær baðstrandabær eins
og flestir bæirnir í sandhólunum
með ströndinni. En minningunum ,
er við haldið.
Fiskimannaskrúðgangan
endurvakin *
Sunnudaginn 28. september var í
Gravelines endurvakinn hinn hefð-
bundni Islandssjómannadagur með
skrúðgöngum og sjómannadags-
balli. Hófst með sjómannamessu
við kirkju Heilags Thomasar
Becket í fiskimannahverfinu Les
Huttes, þar sem presturinn bað |
fyrir sjómönnum fyrr og nú við alt-
ari með gólettulíkani. En þaðan var
haldið í endurgerð hinnar sögulegu )
skrúðgöngu með helgigripi og
skipalíkön úr kirkjunni. Safnast
hafði saman fjöldi manns, margir í
búningum fólksins í fiskimanna-
þorpunum frá þessum tíma, og
gengu með lúðrablæstri um þröng-
ar götur Les Huttes. Sjómenn báru
líkan af gólettu og yfir gnæfðu
hefðbundin risalíkön af sjómanns-
fjölskyldu úr sögunni. I broddi fylk-
ingar gengu auk bæjarstjóra Grav-
elines bæjarfulltrúarnir frá Fá- I
skrúðsfirði. Er stansað var við
Helgireit frá píslarsögu Krists, þar
sem konurnar báðu jafnan fyrir sjó-
mönnunum á miðunum og þökkuðu
heimkomu þeirra, lögðu blómsveiga
að minnismerkinu Steinþór Péturs-
son, bæjarstjóri á Fáskrúðsfirði, og
Panier, bæjarstjóri Gravelines. Síð-
an var haldið áfi-am þar sem reist
hafði verið á götunni leiksvið.
Leikþáttur um Pitte ábóta
í tilefni af þessari Íslandshátíð
hafði verið saminn leikþáttur til að
minnast þess að 100 ár eru síðan
Pitte ábóti frá Gravelines barðist
íyrir því að sjómönnunum frönsku
yrði veitt sjúkrahjálp og líkn á mið-
unum við Island, sem varð kveikja
þess að farið var að senda þangað j
spítalaskip og síðan byggja fyrir þá
spítala. Var þessi leikþáttur fluttur
á leiksviði á götunni framan við
gamla barnaskólann í Les Huttes
og texta dreift á íslensku, svo að ís-
lensku gestimir mættu fylgjast
með. Sögumaður upphóf frásögn-
ina:
„Fyrir hundrað árum greinir C.
Pitte ábóti frá Grand-Fort af veik-
um mætti frá hörmungum norður-
faranna og Islandsfaranna, vottar
bágindi hásetanna og barna þeirra
og ákveður að koma fram og velta
boltanum á opnum vettvangi til |
þeirra „sóknarbarna" sinna sem
J